|
Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Biyoloji Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar
HÜCRE ORGANELLERİ, ÖZELLİKLERİ, YAPILARI İLE İLGİLİ KONU ANLATIM (2) (BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR)
1) HÜCRE ZARI
=> Yağ,protein az miktarda karbonhidrattan oluşur.Hücre zarının yapısı akıcı-mozaik zar modeli ile açıklanır.Bu modele göre zar; yağ denizinde yüzen proteinlerden oluşmuştur.
=> Karbonhidratlar hücre zarındaki yağlarla birleşerek glikolipid, proteinlerle birleşerek glikoprotein şeklinde bulunur.Bunun sağladığı avantaj ise hücrelerin birbirini tanıması ve bağışıklıktır.Hücre zarının özgüllüğünü veren kimyasal madde glikoproteindir.Glikolipidi ve glikoproteini golgi sentezler.
=> Madde giriş-çıkışı proteinler üzerindeki porlardan olur.
=> Zarın özellikleri: Canlıdır,saydamdır,esnektir ve seçici geçirgendir.
=> Zardaki proteinler enzim görevi yapar.
=> Zarın görevleri: Hücreyi dağılmaktan korur.Hücreye şekil verir.Hücreyi dış etkilerden korur.Madde alışverişini sağlar.
=> Zarın seçici-geçirgen olması onun canlı olduğunu gösterir.
=> Hücre çeperi cansızdır,esnek değildir,tam geçirgendir.Hücrenin dayanıklılığını arttırır, hücreye şekil verir.Üzerindeki deliklere geçit denir.Selülozik yapıdadır.Prokaryot hücrelerde de bulunur ama yapısı selülozik değildir.
2) SİTOPLAZMA
=> İki kısımdır.
a) Sıvı kısım:Su,protein,yağ,karbonhidrat,mineral,vitamin,RNA çeşitleri,nükleotidler,ATP ve enzimler gibi organik ve inorganik maddelerden oluşmuştur.Görevi:1) Biyokimyasal reaksiyonlar için zemin oluşturmak.2) Organellere yataklık etmek.3) Rotasyon ve sirkülasyon hareketleri ile organellerin hareketini sağlamak.
b) Organeller:Özel yapı ve görevi olan sitoplazmik cisimlerdir.
ENDOPLAZMİK RETİKULUM
=> Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan zarlı kanallar sistemidir.
=> Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur.
=> Hücre içine ve dışına madde taşır.Bazı maddeleri depolar.(Ca ve protein).Çekirdek zarı ve golgiyi yapar.Hücreyi bölmelere ayırarak,sitoplazmadaki asidik ve bazik tepkimelerin birbirini etkilemeden yapılabilmesini sağlar.
=> Üzerinde ribozom bulunanlarına granüllü ER; bulundurmayanlara da granülsüz ER denir.
Granüllü ER enzim salgılayan hücrelerde,granülsüz ER yağ sentezleyen hücrelerde çoktur.
GOLGİ
=> Çekirdeğe yakın bulunur.Hücre zarı yapımına katılır.
=> Salgı maddelerin yapılması,paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludur.Onun için süt bezi, tükrük bezi,ter bezi gibi salgı yapan hücrelerdeki sayısı diğer hücrelerdekilere oranla daha fazladır.
=> Enzimleri paketliyerek lizozomu oluşturur.Hücre zarı yapımına katılır.
=> Glikoprotein,lipoprotein,mukus,bağ dokusu ara maddesi ve ayrıca bitkilerde selülozlu maddeler salgılar.
=> Memeli alyuvarı hariç bütün çekirdekli hücrelerde bulunur.
LİZOZOM
=> Büyük moleküllü besinleri parçalar.Kurbağa larvalarında kuyruğun kopması,salgılama dönemi biten memelilerde süt bezlerinin körelmesi,pasif kalan kasların küçülmesi,harap olmuş dokuların, yaşlı alyuvarların ve vücuda giren mikropların yok edilmesi lizozom sayesindedir.
=> Fagositoz ve pinositoz yapan hücrelerde çoktur.ÖRNEK:Akyuvar hücresi ve tek hücreliler.
=> Lizozom parçalanırsa hücre kendini sindirir.Buna otoliz denir.
|
=> Lizozomun etrafındaki zar golgiden oluşur. İçerisindeki enzimler ribozomlarda üretilir. Üretilen enzimler ER ile taşınır. ER ile taşınan enzimler golgide paketlenerek lizozom oluşturulur.
=> Yani lizozomun oluşmasında ribozom,golgi ve ER etkilidir.
NOT: (Bazı kitaplara göre)Hayvanlara özgüdür.Bitkilerde ise lizozom benzeri yapılara fitolizozom denir.
RİBOZOM
=> Bütün hücrelerde bulunan en küçük organeldir.
=> Protein ve rRNA'dan oluşur.Çekirdekçikte üretilir.
=> Zarsızdır ve iki birimdir.Üst birim(büyük birim) protein,alt birimse(küçük birim) rRNA'dan oluşur.
=> Protein ve enzim sentezler.
=> Granüllü ER ve çekirdek zarı üzerinde,mitekondri ve kloroplastın sıvısında ve ayrıca sitoplazma da bulunabilir.
=> Yoğun protein sentezi sırasında yan yana gelerek polizomları oluştururlar.
=> Her canlıda (bilgi yelpazesi.net) ribozomların farklı olmasının sebebi rRNA' ların farklılığındandır.
=> Bir hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için mutlaka ribozoma ihtiyacı vardır.(Enzimlerden dolayı)
=> Enzim salgılayan bez hücrelerinde sayısı daha fazladır.
MİTEKONDRİ
=> Çift zarlıdır.İç zar kıvrımlıdır.Kıvrımlara krista,zarların arasını ve içini dolduran sıvıya matrix denir.
=> Oksijenli solunum yaparak enerjinin üretildiği ve depolandığı yerdir.
=> Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır. Bulundukları hücreninde enerjiye en çok ihtiyaç olan bölümlerinde toplanırlar.
ÖRNEK:Sinirlerin sinaps bölgelerinde,spermlerin kuyruklarında ve kasların kasılma bölgelerinde çok bulunur.
=> Kendine ait DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur.Kendi DNA'sı olmasına rağmen hücre DNA'sına bağımlıdır.
=> Bitkilerde mesozom ve klorofil bulunduğundan dolayı mitekondri miktarı daha azdır.
=> Prokaryotlarda ve memeli alyuvarında bulunmaz.
SENTROZOM
=> Bazı su yosunu,mantar,hayvan ve insan hücrelerinde bulunur.
=> Sentriol denilen iki alt birimden oluşur.
=> Hücre bölünmesi sırasında kendini eşleyerek zıt kutuplara çekilir ve iğ ipliklerinin oluşmasını sağlar.
=> Hücre dışına uzanan kirpik,kamçı,sil gibi yapıları oluşturur.
=> Sentrioller dikine duran dokuz çift tüpçükten oluşur.
PLASTİDLER
=> Sadece bitki hücrelerinde bulunan renk maddesidir.3 tiptir.
a) Kloroplast
=> Bitkiye yeşil rengini verir.
=> Çift zarlıdır.İç zarı katmanlıdır.Bu katmanlara grana,içini dolduran sıvıya ise stroma denir.
=> Fotosentez yaparak besin üretir.
=> Kendine has DNA,RNA,ribozom ve ETS'si bulunur.
=> Granalar içinde bitkiye yeşil rengini veren ve fotosentez için gerekli ışığı absorbe eden klorofil vardır.
=> Bütün bitki hücrelerinde bulunmaz.ÖRNEK:Kökte.
b) Kromoplast
=> Bitkilerde meyve ve çiçeklerin rengini verir.Likopin(kırmızı),ksantofil(sarı) ve karoten (turuncu) olmak üzere üç çeşittir.
=> Bitkilerde diğer renkler koful öz suyunun asit veya baz oluşuna göre renk değiştiren "antokyon" denen maddeler ile oluşturulur.
c) Lökoplast
=> Renksizdir.Genelde kök,gövde ve tohumda bulunur.
=> Nişasta,yağ ve protein depolar.
=> Işıkla karşılaşınca kloroplastlara dönüşür.
KOFUL
=> ER'dan,golgiden,hücre zarından ve lizozomdan oluşabilir.
=> Hayvansal hücrelerde az ve küçük,bitkisel hücrelerde ise gençken küçük,yaşlandıkça büyürler.Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir.
=> Hücre içi osmatik basınç ve pH'ı ayarlar.
=> Kofulda bulunan su turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir.
=> Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler.Eğer koful büyük ve sitoplazmada miktarı çok ise metabolizma yavaşlar.
Besin kofulu: Fagositoz ve pinositozla alınan besinlerin bir zarla çevrilmesiyle oluşur.Akyuvarlar mikropları fagositoz ve pinositozla aldığında dolayı,akyuvarlarda daha fazla sayıda besin kofulu bulunur.
Kontraktil (vurgan) koful: Tatlı su tek hücrelilerinde bulunan daimi kofuldur.Fazla suyu dışarı atar.
Boşaltım kofulu: Artık maddeleri ekzositozla dışarı atar.
PEROKSİZOM
=> Bitkisel ve hayvansal hücrelerde bulunan ve içerisinde katalaz enzimi bulunan organeldir.
=> İçerisindeki katalaz enzimi H2O2 'yi H2O ve O2'ye parçalar.
=> H2O2 hücre için çok tehlikelidir.Çünkü O2'nin reaksiyona girmesini yani solunumu önler.
=> Sitoplazmanın pH derecesi 8,0'dır.
3) ÇEKİRDEK
=> Hücreyi yönetir.Hücre bölünmesini sağlar.Kalıtım bilgisini taşır.4 bölümdür.
A) ÇEKİRDEK ZARI
=> Çift katlı bir zardır.
=> Üzerindeki deliklere por denir.Bunlar hücre zarındaki porlardan daha büyüktür.
=> Hücre bölünmesi sırasında kaybolan bu zarın bölünmeden sonra yeniden yapılmasında ER ve golgi görevlidir.
B) ÇEKİRDEK SIVISI
=> Homojen görünümlüdür.İçerisinde bol miktarda ATP,nükleotit,ribozom ve protein bulunur.
C) ÇEKİRDEKÇİK
=> Az miktarda DNA,bol miktarda RNA ve protein bulunur.Ribozom sentezi yapılır.Bakterilerde yoktur.
D) KROMATİN İPLİK
=> Hücrede en çok bulunan maddedir.
=> DNA'nın kendisi olup kromozomları oluşturur.Kromozomlar DNA ve proteinden oluşmuştur. Kalıtsal karakterleri taşır.Üreme ve büyümeyi sağlar.Hücreyi yönetir.
HAYVAN HÜCRESİ
BİTKİ HÜCRESİ
Şeklindedir.
|
>>>TIKLAYIN<<<
“BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
|