Eðitim Öðretim Ýle Ýlgili Belgeler > Konu Anlatýmlý Dersler > Biyoloji Dersi Ýle Ýlgili Konu Anlatýmlar

SOLUNUM SÝSTEMÝ, ORGANLARI, ÇALIÞMASI, SAÐLIÐI, KORUNMASI, HASTALIKLARI, NEFES ALMA ÖZELLÝKLERÝ (1) ÝLE ÝLGÝLÝ KONU ANLATIM (BÝYOLOJÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ KONU ANLATIMLAR)

 

Solunum Çeþitleri:

 

1. Deri Solunumu

 

Vücut dýþ yüzeyini örten deri gaz deðiþimini saðlar. Alýnan oksijen iç dokulara difüzyonla ya da kanla taþýnýr. Bu solunumu yapan, yassý ve yuvarlak solucanlarda dolaþým sistemi ve kan yoktur. Toprak solucanlarýnýn tek katlý epitel dokudan ibaret derilerinde bulunan Goblet hücreleri çýkardýklarý mukoz salgýyla vücut yüzeyinin devamlý nemli kalmasýný saðlarlar.

 

Kurbaða ve semenderlerin erginlerinde esas solunum organý akciðerlerdir. Nemli olan deri gerekli oksijenin %25 inin alýnmasýný saðlar. Memelilerde de kýsmi deri solunumu vardýr. Ancak alýnan oksijenin oraný çok azdýr. (% 1 kadar)

 

2. Trake Solunumu

 

Eklembacaklýlardan Böcekler, Çok ayaklýlar, Bazý Kabuklular ve Araknitlerde trake solunumu görülür. Trakeler dokulardaki hücrelere kadar sokulmuþ borular sistemidir.

 

 

Trakeler O2 yi doðrudan hücrelere taþýr. Bu hayvanlarýn kaný O2 ve CO2 taþýmada görev yapmaz. Bu nedenle kanlarýnda oksijen taþýyan solunum pigmentleri bulunmaz. Kanlarý renksizdir. Trakelere gaz giriþ çýkýþý vücut ve kanat hareketleri yardýmýyla saðlanýr.

 

3. Solungaç Solunumu

 

Suda yaþayan hayvanlarda görülür. Kurbaða larvalarý, deniz solucanlarý, bazý yumuþakçalar, kabuklular ve balýklarda bulunur. Solungaçlar suda çözünmüþ oksijeni alacak þekilde özelleþmiþ, yaprak veya tüy biçimindeki yapýlardýr.

 


Þekil : Solungaç

 

 

4. Akciðer Solunumu

 

Kurbaða ve Semenderlerin erginlerinde, Sürüngen, Kuþ ve Memelilerin tümünde görülür. Akciðer hacimleri ve yüzeyleri organizma gruplarýnýn enerji ihtiyacýna göre deðiþkenlik gösterir. Kuþlarýn solunum sisteminde akciðerler ve hava keseleri bulunur. Hava keseleri bazý kemiklerin içlerine kadar uzanýr. Kuþ akciðerlerinde alveol yoktur. Hava keseleri hava depolar ve körük gibi fonksiyon yapar. Kuþlarýn kemik boþluklarý hava taþýr. Bu yapý sayesinde kuþlar yükseklerde çok rahat uçabilirler.

 

 

Solunum Sisteminin Özellikleri

 

- Solunum organlarýnýn duvarlarý gaz giriþ çýkýþýný kolaylaþtýracak biçimde ince bir yapýya sahiptir

 

- Solunum organlarýndaki tabakalar yüzey geniþlemesine dolayýsýyla difüzyon imkanýnýn artmasýna yardýmcý olur Örneðin akciðerdeki alveollerin toplam yüzeyi yaklaþýk 100m2 dir.

 

- Solunum gazlarýnýn giriþ-çýkýþý olduðu yerlerdeki yüzeyler nemlidir

 

 

Birden Fazla Solunum Organý Taþýyan Hayvanlar

 

a. Akciðerli balýklarda (Dipneusti) iki solunum organý faaliyet gösterir. Bu balýklar nehirlerde yaþar, bu sürede solungaçlarýný kullanýrlar.

 

Su yüzeyine çýkarak hava keselerini dolduran balýk, sularýn çekilmesiyle çamur altýna girer. Uzun bir süre hava kesesindeki hava ile hayatýný sürdürür.

 

b. Kurbaðalar ve semenderler larva devresinde tamamen suda yaþadýklarý için solungaç solunumu yaparlar. Ergin hale gelen kurbaðalarda solungaç kaybolur, yerini akciðer alýr. Ergin kurbaða hem deri ile, hem de akciðerleriyle solunum yapar. Kurbaðalar derilerini nemli tutmak için genelde nemli ortamlarda yaþarlar. Kurak bir ortamda uzun süre kurbaða yaþayamaz.

 

 

Ýnsanda Solunum Sistemi Ve Özellikleri

 

Ýnsanda solunum sistemi akciðerler ve bu akciðerlere hava taþýyan borulardan oluþur. Burun, aðýz, yutak, gýrtlak, soluk borusu ve bronþlar solunum esnasýnda faaliyet gösteren yapýlardýr.

 

1. Solunum Sisteminin Bölümleri

 

a. Burun: Burunun iç yapýsý, havayý temizleme, nemlendirme ve ýsýtmaya uygun olduðu için, hava giriþinde bu organýn önemi daha büyüktür.

 

b. Soluk Borusu (Trake) : Aðýz boþluðunun son kýsmýnda yer alan yutaða soluk borusu baðlanýr. 10–12 cm uzunluðunda ve 2 cm çapýnda olan bu borunun baþlangýç bölümüne gýrtlak denir. Gýrtlaðýn içindeki ses telleri epitel uzantýlardan meydana gelmiþ olup, gerginlikleri kaslarla ayarlandýðýndan çeþitli tonlarda ses çýkartýlmasýný saðlar.

 

Soluk borusunun, düz olan arka yüzü yemek borusu ile komþudur ve iç yüzü hareketli siller taþýyan epitel hücreleri ile döþenmiþtir. Bu hücrelerin meydana getirdiði epitel tabakasý altýnda salgý bezleri bulunduðu gibi, hücrelerin arasýnda da salgý yapan goblet hücreleri bulunur.

 

Bu hücreler mukus denilen bir madde çýkarýrlar. Mukus hareketli siller üzerinde ince bir tabaka oluþturur. Ýnce mukus tabakasý, hem epitel yüzeyin nemli kalmasýný saðlar, hem de solunumla giren havadaki toz ve diðer yabancý maddeleri tutar.

 

Soluk borusunun yapýsýnda epitel tabakasýndan sonra kýkýrdak doku tabakasý bulunur. Kýkýrdak doku, soluk borusunun duvarlarýnýn birbirine yapýþmasýný önleyecek þekilde (bilgi yelpazesi.net) bir gerginlik saðlar. Yemek borusuna bakan yüzeyde kýkýrdak yoktur. Soluk borusu arkada dördüncü sýrt omuru hizasýnda iki kola ayrýlýr. Bu kollara bronþ adý verilir.

 



 

Þekil: Ýnsanda Solunum Sistemi

 

Bronþlarýn her biri akciðere girdikten sonra binlerce ince borucuða ayrýlýr. Bunlara bronþçuk adý verilir. Bronþçuklarýn uçlarýnda hava keseleri bulunur (alveol). Alveoller çok ince, tek sýra epitel hücrelerden oluþmuþ olup dýþý kýlcal damarlar ile donatýlmýþtýr.

 

c. Akciðerlerin Yapýsý ve Görevleri :

 

- Akciðerler, sað ve sol olmak üzere iki kýsýmdan meydana gelir.

 

- Sað akciðer üç bölmeli, sol akciðer iki bölmelidir.

 

- Sol akciðerin küçük olmasýnýn nedeni, kalbin buraya yakýn oluþudur.

 

- Her iki akciðer pleura denilen iki yapraklý ince bir zar ile örtülüdür. Bu iki zarýn iç ve dýþ yapraklarý arasýndaki boþluklarda az miktarda lenf sývýsý ve hava bulunur.

 

2. Soluk Alýp Verme Mekanizmasý

 

Soluk alýp verme mekanizmasý, göðüs boþluðu ve akciðerlerin geniþleyip daralmasýna dayanýr. Ayný zamanda bu mekanizmada diyafram kasý ve kaburgalar arasý kaslar etkin rol oynarlar.

 



 

Þekil : Soluk Alýp Verme Mekanizmasý

 

Soluk alýrken, diyafram kasý kasýlýr ve kaburgalar arasý açýlarak hacim artar, göðüs iç basýncý düþer ve içeriye hava girer. Bu esnada göðüs boþluðu geniþlemiþtir.

 

Soluk verirken; diyafram kasý gevþer, kaburgalar birbirine yaklaþarak hacim azalýr, göðüs iç basýncý artar ve dýþarýya hava verilir. Bu esnada göðüs boþluðu daralmýþtýr.

 

Solunum hýzý kandaki CO2 miktarýna göre düzenlenir.  CO2 artýþý soluk alýp vermeyi hýzlandýrýr.Çünkü CO2 kanýn pH sýný düþürür ve ortam asit hale gelir Bu da beyni uyarýr.

 

Soluk alýþ veriþinin hýzý ve þiddeti omurilik soðanýndaki sinirler tarafýndan denetlenir.

 

3. Solunum Gazlarýnýn Taþýnmasý

 

Kanýn en önemli özelliklerinden biri; CO2 ve O2 taþýma kapasitesinin çok yüksek olmasýdýr.

 

a. Oksijenin Taþýnmasý: Hayvanlarýn kanýnda O2 taþýyýcý solunum pigmentleri bulunur. Pigmentleri þu þekilde sýralayabiliriz: Hemoglobin, Hemosiyanin, Klorokruorin, Hemoeritrin

 

Oksijen kanda oksihemoglobin halinde taþýnýr. Çok az bir kýsmý kan plazmasýnda çözünmüþ olarak taþýnýr. (% 2 kadar). Akciðerlerde kana geçen O2, alyuvarlardaki hemoglobinle birleþip oksihemoglobini oluþturur.

 

Hb + O2 HbO2 (Oksihemoglobin)

 

Doku kýlcallarýnda hemoglobinden ayrýlýp doku sývýsýna, oradan da difüzyonla hücrelere geçer.

 

 

Tablo: Hayvanlarda Solunum Pigmentleri ve Bulunduðu Yer

 

b. Karbondioksitin Taþýnmasý: Hücrelerde oluþan CO2, doku sývýsýna geçip difüzyonla kýlcal damarlara geçer. Normal olarak CO2, kanda çok az erir ve az bir kýsmý kan plazmasý (bilgi yelpazesi.net) ile taþýnýr. Büyük bir kýsmý ise alyuvarlara girer. Alyuvarlarda karbonik anhidraz enziminin katalizlemesi sonucu CO2, su ile birleþerek karbonik asiti oluþturur.

 

Karbonik asit (H2CO3), iyonlaþarak H+ ve HCO3 (bikarbonat) iyonu meydana getirir. H+ iyonu alyuvarlarda hemoglobinle, birleþerek HCO3 iyonlarý ise plazmada taþýnarak akciðer kýlcallarýna getirilir.

 

 

Karbonik anhidraz enzimi

 

 

Akciðer kýlcallarýnda HCO3  iyonlarý tekrar alyuvarlara girerek H+ iyonlarý ile birleþir ve H2CO3 (karbonik asit) oluþturur.

 

Yine karbonik anhidraz enziminin etkisiyle, karbonik asit, H2O ve CO2 e ayrýþýr. Böylece serbest kalan CO2 difüzyonla önce plazmaya, oradan da akciðer alveollerine geçer ve soluk verme ile dýþarý atýlýr.

 


Þekil: Kanda O2 ve CO2 nin Taþýnmasý

 

CO2 nin çok az bir kýsmýnýn hemoglobin ile de taþýnabildiði belirtilmektedir. Ýnsanýn soluduðu havada fazla oranda karbon monoksit (CO) bulunursa zehirlenme meydana gelir.

 

Çünkü CO hemoglobin ile sýký bað yapar ve kolayca kopmaz. Bunun sonucunda oksijen hemoglobinle baðlanamaz ve dokular O2 siz kalýr.

 

BÝYOLOJÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ KONU ANLATIMLAR
SAYFASINA GERÝ DÖNMEK ÝÇÝN

>>>TIKLAYIN<<<


BÝYOLOJÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ TEST SORULARI, SORU BANKASI
SAYFASINI GÖRMEK ÝSTERSENÝZ

>>>TIKLAYIN<<<


BÝYOLOJÝ DERSÝ ÝLE ÝLGÝLÝ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK ÝSTERSENÝZ

>>>TIKLAYIN<<<

Yorumlar

....

9. **Yorum**
->Yorumu: þahane bir site burayý sevdimm 
->Yazan: Buse. Er 

8. **Yorum**
->Yorumu: SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM...
->Yazan: sýla

7. **Yorum**
->Yorumu: valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden yapiyorum.saolun mugladan sevgiler...:).
->Yazan: kara48500..

6. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel bir site. kurucularýna çok teþekkür ederim baþarýlarýnýzýn devamýný dilerim.
->Yazan: Tuncay.

5. **Yorum**
->Yorumu: ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beðendim yapanlarýn eline saðlýk. 
->Yazan: efe .

4. **Yorum**
->Yorumu: ya valla çok güzel bisi yapmýþýnýz. Çok yararlý þeyler bunlar çok sagolun 
->Yazan: rabia..

3. **Yorum**
->Yorumu: Çok ii bilgiler var teþekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razý olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradý. Her kimse bu sayfayý kurduðu için teþekkür ederim 
->Yazan: pýnar..

2. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel site caným ben hep her konuda bu siteyi kullanýyorum özellikle kullanýcý olmak zorunlu deðil ve indirmek gerekmiyor
->Yazan: ESRA..

1. **Yorum**
->Yorumu: Burada muhteþem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. 
->Yazan: Hasan Öðüt.

>>>YORUM YAZ<<<

Adýnýz:
Yorumunuz:


Yorumunuzda Silmek istediðiniz kelime veya cümle varsa kelimeyi fare ile seçin
ve
delete tuþuna basýn...

 


 E Mail
(Zorunlu Deðil):