|
Eğitim Öğretim İle İlgili Yazılar, Araştırmalar, Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Coğrafya Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar
İZOHİPS NEDİR İZOHİPSLER ÖZELLİKLERİ GÖSTERİLMESİ SORU VE ÇÖZÜMLERİ İZOHİPS HESAPLAMALARI (COĞRAFYA KONU ANLATIM)
Yeryüzünde deniz seviyesine göre aynı yükseltiye sahip olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kapalı eğrilerle izohips (Eşyükselti) eğrileri denir. En sık kullanılan yöntemdir.
İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ
-İç içe kapalı eğrilerdir.
-Yeryüzü şekillerini yükseltilerini ve biçimlerini canlandırırlar.
-En geniş izohips eğrisi en alçak yeri, en dar izohips eğrisi en yüksek yeri gösterir.
0 metre eğrisi deniz kıyısından geçer.
-İzohipsler eşit yükselti aralıklarıyla çizilirler. Birbirini takip eden iki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkı (equidistans) haritanın tamamında aynıdır.
NOT:İzohipsler arasındaki yükselti farkını haritanın ölçeği belirler. Büyük ölçekli haritalarda yükselti farkı küçük iken, küçük ölçekli haritalarda fark büyüktür.
-Bir eğri üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltileri aynıdır.
-Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek izohips eğrisini çevreler.
-İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alırlar.
-İzohipsler birbirini kesmezler.
-Birbirini kuşatmayan komşu iki izohips aynı yükselti değerlerine sahiptir.
-Akarsuyun her iki yanındaki eğrilerin yükseltisi aynıdır
-Eş yükselti eğrilerinin sık geçtiği yerlerde eğim fazla, seyrek geçtiği yerlerde eğim azdır.
İzohips Eğrilerinin Sık Geçtiği Yerlerde:
-Eğim fazladır.
-Akarsuların akış hızları fazladır.
-Akarsuların aşındırma gücü fazladır.
-Akarsuların aşındırması derine doğrudur.
-Kıta sahanlığı dardır.
-Dağa tırmanma zordur.
-Zirveyle etek arasındaki mesafe azdır.
|
İzohips Eğrilerinin Seyrek Geçtiği Yerlerde:
-Eğim azdır.
-Akarsuların akış hızları azdır.
-Akarsuların aşındırma gücü azdır.
-Akarsuların aşındırması yana doğrudur.
-Kıta sahanlığı geniştir.
-Dağa tırmanma kolaydır.
-Zirveyle etek arasındaki mesafe fazladır.
İZOHİPS HARİTALARINDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ:
1.Tepe (Doruk, Zirve):
İzohips haritalarında iç içe geçmiş eğriler şeklinde gösterilir. En içte bulunan eğri en yüksek yeri gösterir. Burada bir nokta (.) bulunur. Bu da en yüksek noktanın bulunduğu yeri gösterir.
2.Vadi:
İzohipslerin en dar izohips istikametine doğru “V” şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir.
3.Boyun:
İki tepe arasında kalan en alçak kesimlerdir. İzohips haritalarında birbirini kuşatmayan komşu izohipsler arasında kalan yerlerdir.
4.Yamaç:
Sırtların her iki tarafında kalan kısımlardır.
5. Sırt:
İki yamacın birleştiği yüksek kesimlerdir.İzohips haritalarında eğriler, yükseltinin arttığı yöne doğru ağzı açık “V” şeklinde uzanırlar. Sırtlar su bölümü çizgilerini oluştururlar.
6.Çanak:
Çevresine göre alçakta kalan çukur sahalardır. Çanağın başladığı yerden bittiği yere kadar ok işretleri ile gösterilir. Kabarık eğrilerde her eğri daha yüksek olan eğrileri kuşatırken, çukur yerlerde durum bunun tam tersinedir; her eğri daha alçak yerleri kuşatır.
7.Delta:
Akarsuların denizi doldurmaları sonucunda oluşan ovalardır. Haritalarda kıyı çizgisi denize doğru üçgen şeklinde uzanan çıkıntıyla gösterilir.
8.Kıyı Çizgisi:
Denizle karanın birleştiği kesimlerdir. Kıyı çizgisi daima 0 m olarak kabul edilir.
10. Plato:
Akarsular tarafından derince parçalanmış yüksek düzlüklerdir.
Plato düzlüklerinde (bilgi yelpazesi. com) izohips sayısı azalır. Akarsu çevresinde izohipslerin sıklaştığı görülür.
11. Falez (Yalıyar):
Dik yamaçlı kıyılardır. Haritalarda falez, birkaç izohips eğrisi, kıyı çizgisi üzerinde üst üste çakışmaktadır.
İZOHİPS HESAPLAMALARI EĞİM HESAPLAMALARI
Arazideki yükseklikler ve çukurluklar dikkate alınmadan,her yer düzlük kabul edilerek elde edilir. Türkiye’nin gerçek alanı =814.578 km2 Türkiye’nin izdüşüm alanı =779.452 km’dir. Fark=35.126 km2 Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın fazla olması yer şekillerinin engebeli olduğunu gösterir.Farkın fazla olması ise engebeli alanların fazla olmadığını gösterir.Türkiye’de farkın fazla olması engebeli bir arazi yapısına sahip olduğunu gösterir.
Eğim Hesaplama
İki nokta arasındaki yükselti farkının, yatay uzaklığa oranına eğim denir.
FORMÜL:
Formülün Açıklaması: Eğim değeri yüzde (%) olarak isteniyorsa bu oran 100 ile, binde (‰) olarak isteniyorsa 1000; derece ( o ) olarak isteniyorsa 60 ile çarpılır. Eğim hesaplamalarında birimler metre cinsinden alınır. Özellikle yatay mesafe genelde km cinsinden verilir. Km verildiğinde (000) üç sıfır ekleyerek birimi metreye çeviririz.
Soru: A - B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?
Çözüm:
A B arasındaki gerçek uzaklık;
4 X 6 = 24 km olduğuna göre,
Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) X 1000
Eğim = 1200 / 24.000 X 1000
Eğim = %o 50'dir.
Uyarı: Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.
Gerçek Uzunluğu Hesaplama:
Gerçek uzunluk, yani arazi üzerindeki uzunluktur.
FORMÜL:
Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) X Harita Uzunluğu
Soru: 1 / 850.000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür. Buna göre iki kent arasındaki kuş uçuşu uzaklık kaç km'dir?
Çözüm:
Gerçek Uzunluk = Ölçek X Harita Uzunluğu
Gerçek Uzunluk = 850.000 X 8
Gerçek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 km'dir.
Soru: 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Aynı uzaklık 1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir?
Çözüm:
1 / 750.000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1.500.000 ölçekli haritada x cm gösterilir.
Ölçekler arasında 750.000 / 1.500.000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır.
x = 750.00 X 12 / 1.500.000 = 6 cm'dir.
İzdüşümsel Alanın Hesaplanması:
İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.
İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır.
FORMÜL:
İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 X Haritadaki Alan
Soru: 1 / 700.000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm2 olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km2 dir?
Çözüm:
İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)2 X Haritadaki Alan
İzdüşümsel Alan = (700.000)2 X 15
İzdüşümsel Alan = 49 X 1010 X 15 = 735 X 1010 cm2
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir.
735 X1010 cm2 = 735 km2'dir.
Haritadaki Alanı Hesaplama
FORMÜL:
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2
Soru: Gerçek alanı 590.4 km2 olan göl 1 / 1.200.000 ölçekli haritada kaç cm2 gösterilir?
Çözüm:
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek2 (Payda)
Haritadaki Alan = 590.4 / (12)2
Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm2
Uyarı: Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.
Ölçek Hesaplama (Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda)
FORMÜL:
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Soru: Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?
Çözüm:
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000
Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.
Ölçek Hesaplama (Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda)
FORMÜL:
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan
Soru: Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?
Uyarı : Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN <<<
“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN <<<
“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN <<<
“KONU ANLATIMLI DERSLER” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
|