İntak (Konuşturma) Söz Sanatı Nedir? İntak Örnekleri ve Özellikleri

Türk edebiyatında İntak (konuşturma) söz sanatı; hayvanların, cansız varlıkların veya soyut kavramların insan gibi konuşturularak ifade edilmesini sağlayan bir edebî tekniktir. Bu sanat, metnin içeriğine derinlik katan ve okuyucunun metne daha fazla bağlanmasını sağlayan bir etki yaratır.

Konuşturma; bir varlığın veya nesnenin duygu, düşünce ve davranışlarını dile getirmek suretiyle onu canlandırır ve insana özgü nitelikler atfeder. Böylece okuyucular karakterlerle daha güçlü bir ilişki kurabilirler. Türk edebiyatında konuşturma, şiir ve hikâye ve fabl gibi farklı türlerde sıkça kullanılan bir tekniktir. Özellikle halk edebiyatında; masallarda, destanlarda ve fıkralarda sıkça rastlanır. Bu söz sanatı, eserlere renk katar ve okuyucunun hayal gücünü canlandırır.

Örnek olarak Nasreddin Hoca fıkralarında eşek, köpek, kedi gibi hayvanlarla insan özelliklerine sahip karakterlerin konuşturulması sıkça görülür. Ayrıca Divan edebiyatında da insan dışındaki varlıkların konuşturulmasıyla yazılan eserlere sıkça rastlanır.

İntak (Konuşturma) Söz Sanatı Özellikleri

Türk edebiyatında konuşturma, edebî eserlerde sıkça kullanılan bir söz sanatıdır. Bu sanat; insan olmayan varlıkları, cansız objeleri veya soyut kavramları konuşturarak onlara insanî özellikler yüklemeyi ifade eder. Konuşturma, metinlere derinlik kazandırırken okuyucuları düşündürmeyi ve duygusal etkileşim yaratmayı amaçlar.

Konuşturmanın başlıca özellikleri şunlardır:

1. Personifikasyon (Canlandırma): Konuşturma, insan olmayan varlıklara insanî nitelikler atfeder. Bu; doğa unsurları, hayvanlar veya objelerin düşünebilir, hissedebilir veya konuşabilir gibi gösterilmesidir. Örneğin, "Rüzgâr, yüzümü okşayarak bana fısıldadı" cümlesinde rüzgâra insanî özellikler yüklenmiştir.

2. Duygu ve Düşünce Aktarımı: Konuşturma, duygu ve düşünceleri dolaylı yoldan aktarır. Özellikle metaforlar ve benzetmeler aracılığıyla soyut kavramlar konuşturularak duygusal derinlik kazandırılır. Bu şekilde yazarın anlatmak istediği mesaj okuyucuya daha etkili bir şekilde iletilir.

3. İroni ve Mizah Unsurları: Konuşturma, bazen ironi ve mizah unsurlarıyla birleştirilerek kullanılır. Bu, okuyucunun düşünce ve duygularını tetiklerken aynı zamanda metnin tonunu hafifletir ve okumasını daha keyifli hâle getirir.

4. Sembole Dönüşme: Konuşturma, nesneleri sembolik anlamlar yükleyerek kullanılabilir. Bu, bir objenin veya varlığın arkasındaki derin anlamları vurgular ve okuyucuya daha geniş bir perspektif sunar.

5. Estetik ve Anlatım Gücü: Konuşturma, metnin estetik değerini artırır ve anlatım gücünü pekiştirir. Okuyucuların dikkatini çekerken metnin akıcılığını ve etkileyiciliğini artırır.

Türk edebiyatında; Divan şiiri, Halk edebiyatı ve Modern edebiyatın birçok eserinde konuşturmanın ustalıkla kullanıldığı gözlemlenir. Bu söz sanatı, yazarın duygularını ve düşüncelerini okuyucuya aktarmada güçlü bir araç olarak kabul edilir.

İntak Söz Sanatı Örnekleri

·         Kurnaz tilki sesini yumuşatarak ona
Dedi ki: ”Kardeşciğim artık dostuz;
Müjde getirdim sana in de öpüşelim;
Barış oldu hayvanlar arasında.”

Bu örnekte kurnaz tilkinin konuşturulması ile “intak” (konuşturma) söz sanatı yapılmıştır.

·         Benim adım dertli dolap,
Suyum akar yalap yalap,
Böyle emreylemiş Çalap (Tanrı, Yaratıcı, Allah),
Derdim vardır inilerim.

Yukarıdaki örnekte cansız bir varlık olan dolabın konuşturulması ile “intak” söz sanatı kullanılmıştır.

NOT: Konuşturulan varlıklar, kişileştirildikleri için bu noktada “teşhis” sanatı da kullanılmış olur. Ancak teşhis söz sanatının kullanıldığı her dizede ve metinde konuşturma sanatı yoktur.

·         Tavşan ikide bir böbürleniyor:
Kimse benden hızlı koşamaz, diyormuş. Sonunda kaplumbağa dayanamamış:
İstersen yarışalım, demiş.
Koşuya başlamışlar. Tavşan epeyce yol aldıktan sonra “O sırtı kabuklu hayvancık sürüne sürüne kim bilir ne zaman bana yetişir?” diye düşünmüş. Şu ağacın altına uzanıp biraz dinleneyim, demiş.

Yukarıdaki fablda tavşan ve kaplumbağanın konuşmaları “intak” (konuşturma) söz sanatına örnektir.

·  “Arı kelebeğe sormuş: Neşeli kelebek; niçin böyle süslenerek, çiçeklere seslenerek uçuyorsun benek benek?”

Bu dörtlükte “arı” konuşturulmuştur. Arı, bir insan misali konuşmuş ve kelebeğe sorular sormuştur. O hâlde bu dörtlükte “intak” söz sanatı kullanılmıştır. İntak söz sanatının kullanıldığı yerde de “teşhis” (kişileştirme) sanatı vardır.

·         Küçük bir çeşmeyim yurdumun
Unutulmuş bir dağında,
Hiç kesilmeyecek suyum
Yıldızların aydınlığında,
Boyuna akar dururum.

Yukarıdaki örnekte “çeşme” insan misali konuşturulmuştur.