Klasisizm (Kuralcılık) Edebiyat Akımı Nedir, Felsefesi Nedir, Temsilcileri Kimlerdir?

Klasisizm, edebiyat alanında 17. ve 18. yüzyıllarda ortaya çıkmış bir akımdır. Bu akım, Antik Yunan ve Roma kültürünün estetik ve felsefî değerlerini yeniden canlandırmayı amaçlamıştır. Klasisizm, o dönemdeki sanat anlayışının evrensel ve değişmez prensiplerine dayanır.

Klasisizm akımının özellikleri arasında şunlar bulunur:

·         Dengeli ve Ölçülü Anlatım: Klasisizm, abartılı duygusallıktan kaçınarak eserlerde dengeli ve ölçülü bir anlatımı benimser. Anlatım tarzı, ölçülü ve tutarlı olmalıdır.

·         Antikiteye Dönüş: Klasik dönem eserleri, Antik Yunan ve Roma edebiyatına olan hayranlığı yansıtır. Bu dönemin eserleri; mitolojiye, antik tarihe ve antik Yunan ve Roma edebiyatına sıkça atıfta bulunur.

·         Evrensel Değerlerin Vurgulanması: Klasisizm, evrensel değerleri ve insanın doğasını vurgular. İnsanın içsel çatışmaları, ahlâkî değerler ve erdemler, klasik eserlerin ana temasıdır.

·         Mükemmel Bir Dil Kullanımı: Klasik eserlerde dilin doğru, akıcı ve zarif olması önemlidir. Dil, anlatılan konuya uygun bir şekilde seçilmeli ve kullanılmalıdır.

·         İdealleştirme ve Standartlaştırma: Klasisizm, gerçekliği idealize eder. Karakterler ve olaylar, gerçek yaşamdan ziyade idealize edilmiş bir dünya içinde sunulur.

·         Tragedya ve Epik Tarzın Önemi: Klasisizm, tragedya ve epik tarzı eserlerin önemini vurgular. Tragedya, insanın kaderi ve iç çatışmalarıyla ilgili derin konuları ele alırken epik tarz, büyük olayları ve kahramanlık öykülerini anlatır.

Klasisizm akımı, edebiyatta belirli bir döneme damgasını vurmuş ve birçok önemli eserin ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Ancak zamanla bu akımın katı kuralları ve sınırları, edebiyatın gelişimine engel olabileceği düşüncesiyle eleştirilere maruz kalmıştır.

Klasisizm Edebiyat Akımının Konusu

1.      Klasik edebiyatın kökenleri, tarihsel ve mitolojik kaynaklara dayanır. Özellikle Yunan ve Latin edebiyatlarında sıkça rastlanan temalar, defalarca ele alınmıştır. Çünkü klasik sanatçılar için en kusursuz sanat eseri, geçmişe aittir. Dolayısıyla eski Yunan'da tanımlanan insan figürleri defalarca yeniden yorumlanmıştır. Ancak bu insanlar, fiziksel özellikleriyle veya çevreleriyle değil; ruhsal özellikleriyle betimlenmiştir. Hırs, cimrilik, intikam gibi özellikler üzerinde durulmuştur.

2.      Klasisizm akımında tasvir edilen insan, sıradan biri değildir; eğitimli ve asil bir kişidir. Bu insan, belirli bir toprak parçasının değil; evrensel niteliklerin sahibidir. Yani eserde anlatılan özellikler, tüm insanlarda bulunan ve zamanla değişmeyen özelliklerdir. Soylu insanın "kötü kopyaları" olarak görülen sıradan insanlara eserlerde pek yer verilmemiştir.

3.      Klasisizm akımında yazar, olayları anlatırken kendi kişiliğini gizler ve duygularını ifade etmekten kaçınır. Ona göre eser yazarın iç dünyasını ifşa etmek için bir araç değildir. Okuyucunun veya izleyicinin dikkati, konudaki karakterlere odaklanmalıdır.

4.      Eserde mükemmel bir form aranır; anlatılmak istenen net ve açık bir şekilde ortaya konmalı, gereksiz sözcüklerden kaçınılmalıdır. Üslup; yapmacıksız, sade ve ağırbaşlı olmalıdır. Okuyucunun dikkati, anlatılan konuya çekilmelidir.

5.      Konu, gerçek hayata uygun olmalıdır ve okuyucuya inandırıcı gelmeyen unsurlardan kaçınılır. Konu, nasıl işlendiğiyle ilgili olarak değerlendirilir. Bundan dolayı aynı konu birçok kez farklı şekillerde ele alınabilir. Bu yönüyle Klasisizm, Divan edebiyatına benzer.

Klasisizm Akımı Özellikleri

·         Klasisizm akımında, antik Yunan ve Latin kaynaklarından beslenen birçok temel ilke ve yaklaşım bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar, eski çağlardan günümüze kadar süregelen bir geleneği oluşturmuş ve birçok sanatçı ve yazarı etkilemiştir.

·         Klasisizm akımı; akıl, sağduyu ve insan doğasına büyük önem vermiştir. İnsanın iç dünyasını anlamaya ve betimlemeye yönelik derin bir anlayışı yansıtmaktadır. İnsanın duygu, düşünce ve davranışlarını anlamak, eserlerin temel amacı olmuştur.

·         Mükemmeliyetçilik bu akımda, edebî eserlerin yazılmasında temel ilke olarak kabul edilmiştir. Yazarlar, konularından ziyade anlatımlarına önem vermişler ve anadillerini en güzel biçimde kullanmaya özen göstermişlerdir. Dilin incelikleri ve zenginliği, eserlerin kalitesini belirleyen önemli bir unsurdur.

·         Sanatın, sanat için var olduğu düşüncesi; klasisizm akımında yaygın olarak benimsenmiştir. Sanat eserleri, estetik zevki tatmin etmeye yönelik olarak tasarlanmış ve üretilmiştir. Sanatçılar, kişiliklerini eserlerinde gizlemiş ve evrensel bir anlam taşıyan yapıtlar ortaya koymuşlardır.

·         İnsanın evrensel duygu ve düşüncelere sahip olduğu düşüncesi, bu akımda kabul edilen bir gerçektir. Bu nedenle eserlerde değişmez tipler oluşturulmuş ve insanın ortak deneyimleri ve duyguları üzerine yoğunlaşılmıştır.

·         Yine klasisizmde, fiziksel ve sosyal çevrenin önemi daha azdır. Çünkü bu unsurlar, zamanla değişebilir ve görecelidir. Bunun yerine eserlerde daha çok ruhsal özellikler ve insanın iç dünyası üzerinde durulmuştur.

·         Tiyatroda üç birlik kuralı -yer, zaman ve olay birliği- büyük önem taşımıştır. Bu kural, tiyatro eserlerinin daha tutarlı ve etkili olmasını sağlamıştır.

Klasisizm Akımı Temsilcileri

·         Boileau (şiir)

·         La Fontaine (fabl)

·         Racine, Corneille (trajedi)

·         Moliere (komedi)

·         Madame de La Fayette (roman)

·         La Bruyere (karakterleriyle)

·         Bossuet (hitabet)

Türk Edebiyatında Klasisizm Temsilcileri

Türk edebiyatının tarihinde Batı'nın etkisi, önemli bir dönüm noktasını temsil eder. Klasisizm döneminin sona erdiği ve Türk edebiyatının yeni ufuklara doğru yelken açtığı bir süreçte, bazı isimler klasisizmin etkisini Türk edebiyatında sürdürmeye çalışmışlardır. Özellikle Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey gibi önemli şahsiyetler, klasisizmin Türk edebiyatındaki temsilcileri olarak öne çıkar.

 Şinasi'nin "Şair Evlenmesi" adlı tiyatrosu, Türk edebiyatında klasisizmin izlerini taşıyan önemli eserlerden biridir. Bu eser; klasisizmin öne çıkardığı düzenli, kurallara bağlı ve ölçülü bir edebiyat anlayışını yansıtır. Aynı şekilde Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den yaptığı çeviriler de Türk edebiyatında klasisizmin etkisini gösteren belirgin örnekler arasındadır.

Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa, Batı edebiyatının önemli isimlerinden eserler tercüme ederek ve kendi eserlerini bu doğrultuda kaleme alarak Türk edebiyatında yeni bir soluk getirmeye çalışmışlardır. Klasisizm döneminin etkisi altında olmalarına rağmen bu isimler Türk edebiyatının Batı'ya açılan kapısını aralamış ve yeni edebî akımların yolunu açmışlardır. Dolayısıyla klasisizmin etkisi Türk edebiyatında belirgin olmasa da Şinasi, Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey gibi isimler sayesinde bu akımın izleri Türk edebiyatında kendine yer bulmuştur.