Kutadgu Bilig (11. Yüzyıl), Kutadgu Bilig Özellikleri Nelerdir? Yusuf Has Hacip Kimdir?

Kutadgu Bilig (mutluluk veren bilgi), Türk edebiyatının önemli eserlerinden biridir. Yusuf Has Hacip tarafından 11. yüzyılın başında yazılmıştır. Eser, Türk düşünce ve kültür hayatının önemli bir yansıması olarak kabul edilir.

Kutadgu Bilig, geçiş dönemi ilk edebî eserlerden biri olmasıyla da dikkat çeker. Eserde, insanın erdemli bir yaşam sürmesi, adaletin önemi, toplumsal düzen ve yönetim gibi konular işlenir. Ayrıca dinî ve ahlâkî değerlerin önemi üzerinde durulur.

Kutadgu Bilig'in Türk edebiyatına ve düşünce hayatına büyük katkıları olmuştur. Türk kültürünün zenginliğini ve derinliğini yansıtan bu eser, günümüzde de önemini korumaktadır.

Kutadgu Bilig Özellikleri Nelerdir?

1.      Kutadgu Bilig, Türk edebiyatının önemli bir eseri olarak 11. yüzyılda yazılmıştır.

2.      Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınan bu eser, Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunulmuştur ve "mutluluk veren bilgi" anlamlarına gelmektedir.

3.      Didaktik bir yapıya sahip olan Kutadgu Bilig, öğretici bir nitelik taşır.

4.      Mesnevi biçiminde ve aruz ölçüsü ile 6645 beyit olarak yazılmıştır. İçerisinde 173 dörtlük bulunmaktadır.

5.      Eser, toplum hayatındaki düzensizlikleri düzeltecek ve insanları mutlu edecek yolları gösterirken aynı zamanda devlet idaresi, ahlâk, din gibi konulara da değinir. Bu yönüyle ilk siyaset kitabı olarak da nitelendirilebilir.

6.      Kutadgu Bilig'in dikkate değer özelliklerinden biri, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış olmasıdır.

7.      İslamiyet'in etkisiyle Arapça ve Farsça sözcüklerin yoğun olarak kullanıldığı eser, Türkçe edebî söyleyişlere ve deyimlere de geniş bir yer verir.

8.      Kutadgu Bilig'in aruz ölçüsünün Türk edebiyatında kullanıldığı ilk eser olduğu kabul edilir.

9.      Kutadgu Bilig; adaleti, aklı, saadeti ve devleti temsil eden dört kahramanın çevresinde gelişen olayları konu edinir. Yusuf Has Hacip bu eserde, devlet idaresinin ve sosyal düzenin nasıl olması gerektiğini anlatır.

Kutadgu Bilig’de Yer Alan Kahramanların Temsil Ettikleri Değerler

Küntogdı, hükümdarlık koltuğunda oturur ve hukuku ve adaleti temsil eder. Kararlarında sağlam bir irade ve bilgelik barındırır.

Aytoldı ise vezirlik makamında bulunur ve saadeti ve devletin sağlam temeller üzerine kurulmasını sağlar. Stratejik zekâsı ve yönetim becerisiyle bilinir.

Ögdülmiş, yine bir vezirdir ve akıl ve mantığı simgeler. Kararlarında rasyonellik ve doğruluk ön plandadır. Zamanında verdiği tavsiyelerle ve çözümlerle tanınır.

Odgurmış ise akibeti ve kanaati temsil eder. Düşünce ve eylemlerinde öngörü ön plandadır.

Yusuf Has Hacip

Yusuf Has Hacip, 11. yüzyılın başlarında yaşamış büyük bir Türk şairi ve yazarıdır. Doğum tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte genel olarak 1017-1019 yılları arasında doğduğu kabul edilmektedir. Anavatanı, o dönemde Karahanlı Devleti'ne bağlı olan Balasagun'dur. Soylu bir ailenin mensubu olan Yusuf Has Hacip, genç yaşlardan itibaren sağlam bir eğitim almıştır.

Balasagun'da temel eğitimini tamamladıktan sonra çağının önemli bilimlerinin yanı sıra Arapça ve Farsça gibi dilleri de öğrenmiştir. Bu çok dilli yetkinlik, onun edebî eserlerindeki derinlik ve çeşitliliği açıklamaktadır. Önceleri "Balasagunlu Yusuf" olarak anılan şair, sonrasında "Has Hacip" unvanını almıştır.

Yusuf Has Hacip'in en önemli eseri olan Kutadgu Bilig, Türk edebiyatında temel bir yapıt olarak kabul edilir. Bu eser, ideal bir toplum ve devlet yapısını anlatırken ahlâkî değerleri de vurgular. Aynı zamanda Türk edebiyatının ilk siyasetnamesini yazan şair olarak da bilinir. Mesnevi tarzını kullanarak yazdığı eserleriyle Türk edebiyatına yeni bir soluk getirmiştir.

1077’de Kaşgar'da vefat etmiştir. Eserleri ve düşünceleri, Türk edebiyatı ve düşünce tarihinde önemli bir yer tutar. Bugün bile eserleri üzerinde yapılan çalışmalar, onun değerini ve etkisini göstermektedir.

Kutadgu Bilig’den Özlü Sözler

·        İnsanların seçkini, insanlığa faydalı olan insandır. Halk nazarında saygın olan kimse, merhametli olan insandır.

·        Doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır. Sözünü iyi söyle, ölümsüz olursun.

·        Yalnız kendi menfaatini gözeten dosta gönül bağlama. Eğer fayda görmez ise sana düşmanlık eder, ondan vazgeç.

·        Kötülük cahillikten doğar; hastalıklar, kötülükler hep aynı eksiklikten ileri gelir. Ancak tedavi ile hastalar iyi edilebilir, terbiye ile kötüler iyiye döndürülebilir; okumak yoluyla da bilgisizlere bilgi verilmiş olur.

·        İnsanı dil kıymetlendirir ve insan onunla saadet bulur. İnsanı dil kıymetten düşürür ve insanın dili yüzünden başı gider.

·        Ey asil insan! İnsanlığı elinden bırakma; insanlığa karşı daima insanlıkla muamele et!

·        Akıl süsü dil, dil süsü sözdür. İnsanın süsü yüz, yüzün süsü gözdür. İnsan sözünü dil ile söyler; söz iyi olursa yüzü parlar.