Mübalağa (Abartma) Söz Sanatı Nedir? Mübalağa Özellikleri, Mübalağa Türleri ve Mübalağa Örnekleri

Mübalağa (abartma) söz sanatı; iletilmek istenen bir özelliğin ya da durumun, gerçekte olduğundan çok daha abartılı bir şekilde ifade edilmesidir. Bu söz sanatı, bir düşünceyi aşırı derecede büyütme veya küçültme yoluyla gerçekleştirilir, bu şekilde sözün etkisi artar ve dinleyici ya da okuyucuda derin bir izlenim bırakır. Abartma, bir metinde dramatik bir etki yaratmak için kullanılan güçlü bir araçtır.

Örneğin, "Onun güzelliği dünyanın en parlak güneşinden daha ışıltılıydı." cümlesi abartma örneğidir. Burada, bir kişinin güzelliği gerçeküstü bir şekilde büyütülerek ifade edilmiştir. Bu tür ifadeler, metnin canlılığını artırır ve okuyucunun dikkatini çeker.

Mübalağa, edebî eserlerde sıkça kullanılan bir söz sanatıdır. Şairler, yazarlar ve konuşmacılar, metinlerine güçlü bir duygusal etki katmak ve okuyucunun veya dinleyicinin zihninde canlı bir imaj oluşturmak için abartmadan yararlanır. Ancak abartmanın dozunu ayarlamak da önemlidir; aşırı kullanıldığında inandırıcılığı zedeler ve anlatımda boğuculuğa neden olur.

Mübalağa Söz Sanatının Özellikleri

Abartma (mübalağa), edebî metinlerde sıkça kullanılan bir söz sanatıdır. Bu söz sanatıyla yazarlar, okuyucuların dikkatini çekmek, bir duyguyu veya düşünceyi daha etkileyici bir şekilde ifade etmek veya metne renk katmak amacıyla abartılı ifadeler kullanır. Abartma sanatının belli başlı özellikleri şu şekildedir:

1.      Aşırılık: Abartma söz sanatında kullanılan ifadeler aşırıya kaçabilir. Olaylar, nesneler veya duygular büyük ölçüde abartılı bir şekilde anlatılır.

2.      Dikkat Çekicilik: Abartma, metindeki unsurları vurgulamak ve okuyucunun dikkatini çekmek için kullanılır. Bu sayede metnin etkileyiciliği artar.

3.      Mecazî ve Gerçeküstü: Abartma genellikle mecazî anlam taşır ve gerçeküstü öğeler içerebilir. Bu durum, okuyucunun hayal gücünü harekete geçirir.

4.      İroni ve Mizah: Abartma, sıklıkla ironik bir şekilde kullanılır. Bu da metne mizahî bir hava katar.

5.      İfadelerin Büyütülmesi ya da Küçültülmesi: Abartma; bir nesnenin, olayın veya duygunun gerçek boyutlarından fazla büyütülmesini ya da küçültülmesini içerir.

6.      Duygusal Etki: Abartma, duygusal bir etki yaratmak için kullanılabilir. Özellikle şiirlerde veya edebî metinlerde, duygu yoğunluğunu artırmak amacıyla tercih edilir.

Mübalağa Söz Sanatı Örnekleri

Örnek:

“Bir gün doludizgin boşanan atlarımızla,
Yerden yedi kat Arş’a kanatlandık o hızla.”

Açıklama: Akıncılar, atları o kadar hızlı koşturur ki binicileriyle birlikte yerden yedi kat yükseğe yükselirler. Bu, göz alıcı bir sahnedir; atların gücü ve hızıyla birleşerek sıradanlıktan uzak bir manzara oluşturur. Gözlerinizi kamaştıran bu görüntü, âdeta bir destanın sayfalarından fırlamış gibi etkileyicidir. Akıncılar, atlarıyla birlikte âdeta havada süzülen birer hız sembolü hâline gelirler, bu da onları diğer savaşçılardan ayıran özel bir yetenektir. Bu hız yalnızca fiziksel bir özellik değil, aynı zamanda bir ruh hâlidir. Bir kararlılık ve cesaret örneğidir. Bu dizelerde gerçek hayatta pek de mümkün olmayacak bir şekilde anlatım tercih edilmiştir. Bu da bize “Mübalağa” sanatının kullanıldığını göstermektedir.

Örnek:

“Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır,
Bugün posta günü canım sıkılır
Ellerin mektubu gelmiş okunur,
Benim yüreğime hançer sokulur.”

Açıklama: Gerçek hayatta insanın bir şeyden dolayı of çekmesi ile bir dağın yıkılması arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Bu ifade, insanların günlük yaşamlarında karşılaştıkları zorluklar karşısında dramatik bir tepki göstermesini abartarak anlatmıştır.

Öte yandan bu dizede geçen "of çekme" ve "dağ yıkılma" kavramları, insanların duygusal tepkilerini ve bu tepkilerin sonuçlarını vurgulamak için kullanılmıştır. İnsanlar bazen küçük sorunlar karşısında abartılı tepkiler verebilirler. Abartma sanatı, olay karşısında hissettiklerini yoğun bir şekilde anlatmasını sağlar. Mübalağa sanatı bu dizede etkili bir şekilde kullanılmıştır, diyebiliriz.

Örnek:

Sekizimiz odun çeker,

Dokuzumuz ateş yakar,

Kaz kaldırmış başın bakar

Kırk gün oldu, kaynatırım kazanı. (Kaygusuz Abdal)

Açıklama: “Kırk gün oldu kaynatırım kazanı" ifadesi, Türkçede mübalağa sanatının güzel bir örneğidir. Bu söylem, aslında hiçbir kazanın kırk gün boyunca kaynamayacağını, hatta hiçbir şeyin kırk gün boyunca kaynamayacağını vurgular. Ancak bu ifade, günlük dilde kullanılarak anlatımı renklendirir ve abartılı bir anlatım katar.

·        Seni dünyalar kadar çok seviyorum.

·        O kadar zayıftı ki rüzgârda uçacak sandım.

Mübalağa Sanatı Çeşitleri

Mübalağa söz sanatı 3 grupta incelenir: Tebliğ, İğrak ve Gulüv.

Tebliğ:      

1. derece mübalağadır. Akla, mantığa uygun; Gerçeklik payı olan mübalağa çeşididir.

·        Buz gibi suyu kafasına dikip içti.

İğrak:

Orta dereceli bir abartma türüdür. Akla ve mantığa uygun görünse de gerçekte pek de mümkün olmayacak abartmalardır.

·        Altından, yakuttan eşyalarla gününü gün etme derdindeler.

Gulüv:

Akla ve mantığa uymayan, en uç noktadaki abartmaların yapıldığı mübalağa türüdür.

 “Bir ah çeksem dağı taşı eritir

 Gözüm yaşı değirmeni yürütür.” (Karacaoğlan)