|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar
İŞ FİİLLERİ OLUŞ FİİLLERİ DURUM FİİLLERİ ANLAMINA GÖRE FİİLLER ÖRNEKLERİ (TÜRKÇE KONU ANLATIMI)
İŞ OLUŞ DURUM FİİLLERİ (PÜF NOKTASI KOLAY VE YANLIŞSIZ YÖNTEMİ)
En aşağıdakilere çalışmadan önce hemen aşağıdaki yöntemle kolayca ve çabucak bu konuyu kavrayabilirsiniz.
1. Hareket: İŞ fiili olduğu anlamak için cümleyi silin ve elinizde sadece fiil kalsın. Fiilin başına “ONU” kelimesini koyun. Anlamlı oluyorsa iş fiilidir olmuyorsa iş fiili değildir.
Örnek:
Elmaları dün topladı.
Elinizde sadece topladı fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU topladı. => anlamlı olduğu için topladı fiili iş fiilidir.
Bugün okuldan gelecek.
Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
İş (Kılış) Fillerine Örnekler
Tahtayı silmişler.
Konuyu güzelce anlattı.
Yerleri de temizleyecek.
Söylediklerimi yazın.
Pazardan 2 kilo elma almış.
Çantasını zorla taşıyor.
Çocuğu havaya kaldırdı.
Kolyesini boynuna takmış.
Suyu besmeleyle iç.
Bu kağıtları kullanmayın.
Doğal gaz evimizi ısıttı.
Yerdeki çöpleri toplayacaklar.
Saati 8’de çaldı.
Salatayı karıştırın.
Saçlarını taradı.
Kapıyı açın.
Kapağı kapattı.
Konuyu araştırmış.
Kağıdını boş yere çizmiş.
Borcunu ödedi.
Kedileri besleyelim.
Fidanları günden güne büyütmüş.
Ağaçları öldürmeyin.
Ağzındaki lokmayı yut.
Kalbimi incitti.
Alacak ve vereceğinizi dengeleyin.
Müziği dinleyin.
Tarlayı sürmüşler.
Seni dün gördüler.
Aradığını sonunda buldu.
Konuşmamı kesmeyin.
Ders çalışmayı seviyorum.
Bir çukur kazdık.
2. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşecek olup olmadığına bakarız. Eğer ZAMANLA gerçekleşecek bir fiilse OLUŞ fiilidir, ZAMANLA gerçekleşmeyen fiil değilse OLUŞ fiili değildir. O zaman aşağıdaki 3. ve son harekete geçin.
Örnek:
Elmalar çürümüş.
1. Hareket: Elinizde sadece çürümüş fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU çürümüş. => anlamlı olmadı. Öyleyse çürümüş fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki çürümüş fiiline anlamsal olarak bakın. “çürümek" fiili bir anda değil ZAMANLA olur. Öyleyse çürümüş fiili oluş fiilidir.
Bugün okuldan gelecek.
1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı (bilgi yelpazesi.net) olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir. Aşağıdaki 3. Harekete geçin.
Oluş Fillerine Örnekler
Yapraklar sarardı.
Hava karardı.
Kolu morarmış.
Ekmek küflendi.
Et kızardı.
Sözledikleri bayatladı.
Demir paslanacak.
Elindeki lastiği uzatmış.
Fidanlar büyümüş.
Çiçekler soldu.
Karnım acıktı.
Saçları ağarmış.
Günden güne zayıfladı.
Buzlar sonunda eridi.
Elmalar olgunlaşacak.
Armutlar durduğu yerde çürümüş.
Yapraklar yeşerdi.
Soğuk hava yüzünden hastalandık.
Bıcağın yüzü körelmiş.
Yemek sonunda pişti.
Hava soğuyor.
3. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşmediğini de anlayınca DURUM fiildir.
Yani fiil İŞ VE OLUŞ fiili değilse kesin DURUM fiilidir.
|
|
Örnek:
Bugün okuldan gelecek.
1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir.
3. Hareket: gelecek fiili iş ve oluş fiili değilse elimizde kalan DURUM fiilidir. Öyleyse gelecek fiili DURUM fiilidir.
Unutmayın: Sıralama “İŞ, OLUŞ, DURUM” (İOD) şeklindedir. İŞ değilse OLUŞTUR. OLUŞ da değilse kesin DURUMDUR. Yapmanız gereken hareketleri SIRA İLE yapmak.
Durum Fillerine Örnekler
Sonunda uyudu.
Biraz daha dinlenelim.
Şuraya oturun.
Derste susun.
Bu olaya çok güldük.
Haline ağlardık.
Araba tam zamanında durdu.
Yere boylu boyunca uzanmış.
Dışarı çıkın.
Bu kadar yolu boşuna yürüdük.
Sınav soruları geldi.
İki saat durmadan koştuk.
Etrafına baktı.
Havuzda 2 saat yüzmüşlar.
Ondan çok korktu.
Tartışma sonunda durmuş.
Bu yollarda yürüyelim.
Kaybolan saati bulundu.
Anlamlarına Göre Eylemler
Bu konuyu öğrenebilmemiz için öncelikle fiil (eylem) nedir, onu bilmemiz ve cümlede rahatlıkla bulabiliyor olmamız gerekir. Fiil; doğadaki varlıkların hareketlerini, yaptıkları işleri, onlarla ilgili oluşları kip ve kişiye bağlı biçimde anlatan kelimelerdir. Cümlede bu tanıma göre fiili bulmakta zorlanırsanız sözcüğe “-mek, -mak” mastar ekini getirmeniz yeterli olacaktır. Anlamlarına göre iş (kılış), durum ve oluş eylemleri olmak üzere 3’e ayrılmaktadır.
NOT: Konuya tam bir giriş yapmadan önce önemli bir noktaya değinmek, faydalı olacaktır. İş ve durum fiilleri birbirine karıştırılmaktadır. Bir fiilin iş mi yoksa durum fiili olup olmadığını, fiile “Neyi, Kimi?” sorularını yöneltmeniz yeterli olacaktır. Dilerseniz yine fiilin başına “Onu” sözcüğünü getirerek de bulmanız mümkündür. Eğer fiil, bu sorulara cevap veriyorsa “İŞ (KILIŞ), cevap vermiyorsa “DURUM” fiilidir şeklinde yorumlayabilirsiniz.
İş (Kılış) Fiili:
· Sevmek, yazmak, atmak, kesmek, tutmak, yıkmak, seyretmek... Yukarıdaki taktiği uyguladığınızda iş fiili olduğunu göreceksiniz.
Oluş Fiili: Fiilde belirtilen değişikliğin zaman içerisinde istem dışı gerçekleşmesi yani kendiliğinden gerçekleştiği fiillerdir. Bu değişikliğe biz müdahale edemeyiz. Olup olmamasını engelleyemeyiz.
· Sararmak, yaşlanmak, büyümek, kızarmak, uzamak, kararmak, bayatlamak, yaşlanmak, ölmek, yaşamak, hastalanmak...
Hocam, uyumak oluş fiili midir? Hayır değildir. “Durum fiilidir.” Uyumak, kişinin kendi isteğine göre belirleyebildiği bir durumdur çünkü. Aynı şekilde ağlamak fiili de “Durum fiilidir.” Kişinin elinde olan ve istediğinde müdahale edebildiği bir durum olduğu için...
Durum Fiili:
· Uyumak, susmak, gülmek, yüzmek, durmak, gelmek, kalkmak...
AŞAĞIDAKİ BİLGİYELPAZESİ'NİN VİDEOSUNU İZLEYEREK DE BU KONUYU KOLAYCA ANLAYABİLİRSİNİZ
ANLAŞILMADIYSA AŞAĞIDAKİ İŞ, OLUŞ, DURUM FİİLLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMA BAKIN:
Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır.
1-İŞ (KILIŞ) FİİLLERİ
İş-kılış fiilleri bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. Bu işi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir nesne bulunur. Nesne bulunduğu için bu fiiller geçişli fiillerdir diyebiliriz. Bu yüzden iş-kılış fiillerinin başına “onu” kelimesini getirdiğimizde anlamlı bir ifade oluşur.
Örnek:
Ahmet, elindeki taşı suya attı.
Cümlesindeki “atmak” sözcüğü iş-kılış fiilidir. “Atmak” eylemi öznenin etkisiyle bir nesnenin üzerinde; yani Ahmet’in etkisiyle taş üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca bu fiilin iş-kılış fiili olduğunu anlayabilmek için kelimenin başına “onu” kelimesi getirilebilir.
onu attı
İş (Kılış) Fillerine Örnekler
ONU => sil(mek), anlat(mak), temizle(mek), yaz(mak), al(mak), taşı(mak), kaldır(mak), tak(mak), iç(mek), kullan(mak), ısıt(mak), topla(mak), çal(mak), karıştır(mak), tara(mak), aç(mak), kapat(mak) araştır(mak), çiz(mek), öde(mek), besle(mek), büyüt(mek), öldür(mek), yut(mak), incit(mek), dengele(mek), dinle(mek), sür(mek), gör(mek), bul(mak), kes(mek), sev(mek), kaz(mak)
2-OLUŞ FİİLLERİ
|
|
Oluş fiilleri, herhangi bir etki altında olmaksızın bir varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir.
Oluş eylemiyle, öznenin üzerinde gerçekleşen değişimin istem dışı olduğunu yani isteyerek olmadığını anlarız. Oluş fiillerinde zaman unsuru vardır, eylemin gerçekleşmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekir, çünkü zamanla ortaya çıkan durumu anlatırlar.
Bu eylemler nesne alamadıkları için geçişsizdirler. Dolayısıyla iş-kılış fiilinden farklı olarak “onu” kelimesini başına getiremeyiz.
Örnek:
Beş sene içinde çok hızlı yaşlandı.
Bu cümledeki “yaşlanmak” eylemi oluş fiilidir. Çünkü Yaşlanma eyleminin gerçekleşmesinde öznenin etkisi yoktur. Bu fiil istem dışı, (bilgi yelpazesi.net) kendiliğinden gerçekleşmiştir. Ayrıca geçişsiz olduğunu da başına onu kelimesini getirerek anlayabilirsiniz.
Onu yaşlanmak (olmaz)
Oluş Fillerine Örnekler
sarar(mak), karar(mak), morar(mak), küflen(mek), kızar(mak), bayatla(mak), paslan(mak), uza(mak), büyü(mek), sol(mak), acık(mak), ağar(mak), zayıfla(mak), eri(mek), olgunlaş(mak), çürü(mek), yeşer(mek), hastalan(mak), körel(mek), piş(mek), soğu(mak)
3-DURUM FİİLLERİ
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Eylem öznenin kendi iradesi ile gerçekleşmiştir; ancak yapılan işten etkilenen herhangi bir nesne yoktur, nesneye ihtiyaç duyulmaz. Dolayısıyla nesne alamadıkları için geçişsiz fiillerdir, başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamsız olur.
Örnek:
Bebeğimiz doğduğundan beri ilk kez güldü.
“Gülmek” eylemi bebeğin içinde bulunduğu durumu ifade etmiştir. Gülme eylemi bebeğin kendi iradesi ile meydana gelmiş ancak bu gülme eyleminden etkilenen bir nesne yoktur. Gülme eylemini gerçekleştirmek için herhangi bir nesneye ihtiyaç duyulmaz.
Durum Fillerine Örnekler
Uyu(mak), dinlen(mek), otur(mak), sus(mak), gül(mek), ağla(mak), dur(mak), uzan(mak), çık(mak), yürü(mek), gel(mek), koş(mak), bak(mak), yüz(mek), kork(mak), dur(mak), yürü(mek), bulun(mak)
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||