eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

DURUM FİİLLERİ, DURUM EYLEMLERİ, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Öznenin kendi istemiyle gerçekleştirdiği, daha çok içinde bulunduğu durumu gösteren ve bir durağanlık bildiren tüm eylemler durum anlamlıdır.

 

Durum eylemleri de nesne almaz.

 

İş ve oluş eylemlerinin dışındaki eylemlerdir.

 

Örnek:

 

Burada biraz dinleniyorum.

 

Yatmak, ağlamak, üzülmek vb.

 

 

Eylemlerin bir bölümünün iş-kılış, oluş ve durum bildirmesi, (bilgi yelpazesi.net) cümledeki kullanımına bağlıdır.

 

Örnek:

 

Çocuk kapıyı açtı. (iş-kılış)

 

Bütün çiçekler açtı. (oluş)

 

Karışık Örnekler:

 

Aşağıdaki altı çizili fiiller durum fiilleridir:

 

Araba yolun ortasında durdu.

 

Bu espriye tüm sınıf güldü.

 

Duvardaki resimlere baktım.

 

Ayşe okula yarım saat geç geldi

 

Tren saat dokuzda istasyona geldi.

 

Duvarlar boyandı.

 

Babam çabucacık giyindi.

 

Okulun bahçesinde toplandık.

 

Çocuk biraz geriye çekildi.

 

Ayşe yıkandı tarandı.

 

Aşırı yorgun olduğu için bütün gün uyudu

 

Dağcılar hiç yılmadan zirveye ulaştılar.

 

Fiil Kategorileri 

Fiiller; cümlelerdeki eylemleri, durumları veya süreçleri ifade eden kelimelerdir. Türkçede fiiller çekimlenir ve zamana, kişiye, sayıya ve kip gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilirler. Ayrıca fiiller, anlamlarına göre farklı kategorilere ayrılır. İşte bazı yaygın fiil kategorileri ve anlamları:

·         İşlem Fiilleri: Eylemi gerçekleştiren veya bir şeyin yapılmasını sağlayan fiillerdir. Örnekler: yapmak, etmek, çalışmak, okumak, yazmak.

 

·         Duygu Fiilleri: İnsanların duygularını ifade eden fiillerdir. Örnekler: sevmek, mutlu olmak, üzülmek, korkmak, beğenmek.

 

·         Düşünce Fiilleri: Zihinsel faaliyetleri veya düşünceleri ifade eden fiillerdir. Örnekler: düşünmek, inanmak, bilmek, hatırlamak, unutmak.

 

·         Hareket Fiilleri: Bir yerden başka bir yere gitmeyi veya bir nesnenin hareketini ifade eden fiillerdir. Örnekler: gitmek, koşmak, uçmak, atlamak, sürmek.

 

·         Durum Fiilleri: Nesnelerin veya kişilerin durumlarını ifade eden fiillerdir. Örnekler: kalmak, durmak, olmak, bulunmak, yaşamak.

 

·         Yardımcı Fiiller: Diğer fiillerle birlikte kullanılarak zaman, kip veya olasılık gibi durumları belirtmeye yardımcı olan fiillerdir. Örnekler: etmek, olmak, kılmak, eylemek.

·         Geçişli ve Geçişsiz Fiiller: Geçişli fiiller bir nesnenin etkilenmesini gerektirirken, geçişsiz fiiller nesne olmadan kullanılır. Örnekler: Geçişli-görmek, duymak, okumak; Geçişsiz- koşmak, gülmek, uyumak. (Fiilin başına “onu” getiriliyorsa geçişli, getirilemiyorsa geçişsiz fiildir.)

·         Yapma Fiiller: Başka bir eylemi gerçekleştirmek amacıyla kullanılan fiillerdir. Örnekler: yemek pişirmek, ev yapmak, ödev yapmak.

 

Bu fiil kategorileri, Türkçe dil bilgisinde yaygın olan anlam çeşitliliklerini kapsar. Fiiller, dilin temel yapı taşlarından biridir ve doğru kullanıldığında iletişimde anlatımı daha etkili hâle getirebilir.



 

 

AŞAĞIDAKİ BİLGİYELPAZESİ'NİN VİDEOSUNU İZLEYEREK DE BU KONUYU KOLAYCA ANLAYABİLİRSİNİZ

 

 

İŞ OLUŞ DURUM FİİLLERİ (ÖZET ANLATIM)

 

En aşağıdakilere çalışmadan önce hemen aşağıdaki yöntemle kolayca ve çabucak bu konuyu kavrayabilirsiniz.

 

1. Hareket: İŞ fiili olduğu anlamak için cümleyi silin ve elinizde sadece fiil kalsın. Fiilin başına “ONU” kelimesini koyun. Anlamlı oluyorsa iş fiilidir olmuyorsa iş fiili değildir.

 

Örnek:

 

Elmaları dün topladı.

Elinizde sadece topladı fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.

ONU topladı. => anlamlı olduğu için topladı fiili iş fiilidir.

 

Bugün okuldan gelecek.

Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.

ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.

 

 

2. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşek olup olmadığına bakarız. Eğer ZAMANLA gerçekleşecek bir fiilse OLUŞ fiilidir, ZAMANLA gerçekleşmeyen fiil değilse OLUŞ fiili değildir. O zaman aşağıdaki 3. ve son harekete geçin.

 

Örnek:

 

Elmalar çürümüş.

1. Hareket: Elinizde sadece çürümüş fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.

ONU çürümüş. => anlamlı olmadı. Öyleyse çürümüş fiili iş fiili değildir.

2. Hareket: Elinizdeki çürümüş fiiline anlamsal olarak bakın. “çürümek" fiili bir anda değil ZAMANLA olur. Öyleyse çürümüş fiili oluş fiilidir.

 

Bugün okuldan gelecek.

1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.

ONU gelecek. => anlamlı (bilgi yelpazesi.net) olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.

2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir. Aşağıdaki 3. Harekete geçin.

 

 

3. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşmediğini de anlayınca DURUM fiildir.

Yani fiil İŞ VE OLUŞ fiili değilse kesin DURUM  fiilidir.

 

Örnek:

 

Bugün okuldan gelecek.

1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.

ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.

2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir.

3. Hareket: gelecek fiili iş ve oluş fiili değilse elimizde kalan DURUM fiilidir. Öyleyse gelecek fiili DURUM fiilidir.

 

Unutmayın: Sıralama “İŞ, OLUŞ, DURUM” (İOD) şeklindedir. İŞ değilse OLUŞTUR. OLUŞ da değilse kesin DURUMDUR. Yapmanız gereken hareketleri SIRA İLE yapmak.

 

 

 

ANLAŞILMADIYSA AŞAĞIDAKİ İŞ, OLUŞ, DURUM FİİLLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMA BAKIN:

 

Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır.

 

1-İŞ (KILIŞ)  FİİLLERİ

 

İş-kılış fiilleri bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. Bu işi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir nesne bulunur. Nesne bulunduğu için bu fiiller geçişli fiillerdir diyebiliriz. Bu yüzden iş-kılış fiillerinin başına “onu” kelimesini getirdiğimizde anlamlı bir ifade oluşur.

 

Örnek:

 

Ahmet, elindeki taşı suya attı.

 

Cümlesindeki “atmak” sözcüğü iş-kılış fiilidir. “Atmak” eylemi öznenin etkisiyle bir nesnenin üzerinde;  yani Ahmet’in etkisiyle taş üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca bu fiilin iş-kılış fiili olduğunu anlayabilmek için kelimenin başına  “onu” kelimesi getirilebilir.

onu attı

 

 

İş (Kılış) Fillerine Örnekler

 

ONU => sil(mek), anlat(mak), temizle(mek), yaz(mak), al(mak), taşı(mak), kaldır(mak), tak(mak), iç(mek), kullan(mak), ısıt(mak), topla(mak), çal(mak), karıştır(mak), tara(mak), aç(mak), kapat(mak) araştır(mak), çiz(mek), öde(mek), besle(mek), büyüt(mek), öldür(mek), yut(mak), incit(mek), dengele(mek), dinle(mek), sür(mek), gör(mek), bul(mak), kes(mek), sev(mek), kaz(mak)

 

 

 

2-OLUŞ FİİLLERİ

 

Oluş fiilleri, herhangi bir etki altında olmaksızın bir varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir.

 

Oluş eylemiyle, öznenin üzerinde gerçekleşen değişimin istem dışı olduğunu yani isteyerek olmadığını anlarız. Oluş fiillerinde zaman unsuru vardır, eylemin gerçekleşmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekir, çünkü zamanla ortaya çıkan durumu anlatırlar.

 

Bu eylemler nesne alamadıkları için geçişsizdirler. Dolayısıyla iş-kılış fiilinden farklı olarak “onu” kelimesini başına getiremeyiz.

 

Örnek:

 

Beş sene içinde çok hızlı yaşlandı.

 

Bu cümledeki “yaşlanmak” eylemi oluş fiilidir. Çünkü Yaşlanma eyleminin gerçekleşmesinde öznenin etkisi yoktur. Bu fiil istem dışı, (bilgi yelpazesi.net) kendiliğinden gerçekleşmiştir. Ayrıca geçişsiz olduğunu da başına onu kelimesini getirerek anlayabilirsiniz.

Onu yaşlanmak (olmaz)

 

 

Oluş Fillerine Örnekler

 

sarar(mak), karar(mak), morar(mak), küflen(mek), kızar(mak), bayatla(mak), paslan(mak), uza(mak), büyü(mek), sol(mak), acık(mak), ağar(mak), zayıfla(mak), eri(mek), olgunlaş(mak), çürü(mek), yeşer(mek), hastalan(mak), körel(mek), piş(mek), soğu(mak)

 

 

3-DURUM FİİLLERİ

 

Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Eylem öznenin kendi iradesi ile gerçekleşmiştir; ancak yapılan işten etkilenen herhangi bir nesne yoktur, nesneye ihtiyaç duyulmaz. Dolayısıyla nesne alamadıkları için geçişsiz fiillerdir, başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamsız olur.

 

Örnek:

 

Bebeğimiz doğduğundan beri ilk kez güldü.

 

Gülmek” eylemi bebeğin içinde bulunduğu durumu ifade etmiştir. Gülme eylemi bebeğin kendi iradesi ile meydana gelmiş ancak bu gülme eyleminden etkilenen bir nesne yoktur. Gülme eylemini gerçekleştirmek için herhangi bir nesneye ihtiyaç duyulmaz.

 

 

Durum Fillerine Örnekler

 

Uyu(mak), dinlen(mek), otur(mak), sus(mak), gül(mek), ağla(mak), dur(mak), uzan(mak), çık(mak), yürü(mek), gel(mek), koş(mak), bak(mak), yüz(mek), kork(mak), dur(mak), yürü(mek), bulun(mak) 

TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

Yorumlar

....
..

11. **Yorum**
->Yorumu: süper aradigim hersey var burda .
->Yazan: ahmet.klnc10

10. **Yorum**
->Yorumu: Çok iyiydi daha iyi anladım
->Yazan:

9. **Yorum**
->Yorumu: şahane bir site burayı sevdimm 
->Yazan: Buse. Er 

8. **Yorum**
->Yorumu: SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM...
->Yazan: sıla

7. **Yorum**
->Yorumu: valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden yapiyorum.saolun mugladan sevgiler...:).
->Yazan: kara48500..

6. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını dilerim.
->Yazan: Tuncay.

5. **Yorum**
->Yorumu: ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. 
->Yazan: efe .

4. **Yorum**
->Yorumu: ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun 
->Yazan: rabia..

3. **Yorum**
->Yorumu: Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim 
->Yazan: pınar..

2. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor
->Yazan: ESRA..

1. **Yorum**
->Yorumu: Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. 
->Yazan: Hasan Öğüt.

>>>YORUM YAZ<<<

Adınız:
Yorumunuz: