eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar

 

TÜRKÇEDE KİPLER

Türkçede kipleri “Haber Kipleri” ve “Dilek Kipleri” olmak üzere iki grupta inceleriz.

1.    HABER KİPLERİ

·         Geniş Zaman: Geniş zaman, olayların rutin veya genel olarak gerçekleştiğini ifade eder. Fiil köküne eklenen "-er/-ır/-ar" ekleri ile oluşturulur. Örneğin: Yaparım (genel olarak yaparım.)

 

·         Şimdiki Zaman: Şimdiki zaman, olayın anında gerçekleştiğini ifade eder. Fiil köküne "-iyor" eki eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yapıyorum (şu anda yapıyorum.)

 

·         Gelecek Zaman (Gelecek Zaman Kipi): Gelecek zaman, olayın ileride gerçekleşeceğini ifade eder. Fiil köküne "-ecek/-acak" ekleri eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yapacağım (gelecekte yapacağım.)

 

·         Geçmiş Zaman (Di'li Geçmiş Zaman Kipi): Geçmiş zaman, olayın geçmiş bir zamanda gerçekleştiğini ve bu olaya bizim bizzat tanıklık ettiğimizi ifade eder. Fiil köküne "-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü" eki eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yaptı (geçmişte yapıldı.)

 

·         Geçmiş Zaman (Miş’li Geçmiş Zaman Kipi): Geçmiş zaman, olayın geçmiş zamanda olduğunu ve bu olaya bizim şahit olmadığımızı, bir başkasından duyduğumuzu ifade etmek için kullanılır. Fiil köküne “-mış, -miş, -muş, -müş” eki getirilerek oluşturulur.

 

2.    DİLEK KİPLERİ

 

·         Gereklilik Kipi: Gereklilik kipi, bir eylemin yapılması gerekliliğini veya zorunluluğunu ifade eder. Fiil köküne "-meli/-malı" ekleri eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yapmalısın (yapman gerekiyor.)

 

·         İstek Kipi: İstek kipi, bir eylemin yapılmasının istendiğini veya arzulandığını ifade eder. Fiil köküne "-(y)A" eki eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yapayım.

 

·         Emir Kipi: Emir kipi, bir eylemin yapılmasını emretmek veya rica etmek için kullanılır. Fiil köküne "-(y)In" eki eklenerek oluşturulur. Genel olarak eki yoktur. Örneğin: Yapın, yap. (Yapın, rica ederim ya da yap.)

 

·         Dilek Kipi: Dilek kipi, bir dileği veya olasılığı ifade etmek için kullanılır. Fiil köküne "-(y)Asa" eki eklenerek oluşturulur. Örneğin: Yapsa (keşke yapsa.)

 



 

KİPLER ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ, ÇEKİMLERİ, ÇEKİMLİ FİİLLER, ŞAHIS EKLERİ, HABER KİPLERİ, DİLEK KİPLERİ (ÖZET ANLATIM) (TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR)

 

Fiilin en temel özelliği; o eylemi yapan bir kişisinin ve yapılma zamanının bulunmasıdır. Yani işin kim tarafından ve ne zaman yapılmış olduğunu belirtmesidir.

 

Bir fiilin kip ve Kişi ile ifade edilmiş haline “çekimli fiil” denir. Peki, bir fiile çekimli fiil diyebilmemiz için gerekli olan şeyler nelerdir?

 

 

Fiil kök ya da gövdesi + Kip eki   +    Kişi Eki = Çekimli fiil

 

Oku   +     yor     + um           = Çekimli fiil

 

Kurut +    acak    + sın          = Çekimli fiil

 

Bak +        ar    + ız                = Çekimli fiil

 

Gel    +     meli   + ler             = Çekimli fiil

 

Yani: Fiil kök gövde + kip eki + Kişi eki  sıralamasından ibarettir.

 

Çekimli fiil, zamana ve şahsa bağlanmış bir hareketi karşılayan kelimedir. Zamanı ve kişisi sağlayan unsurlar da kip ve Kişi ekleridir.

 

Yukarıdaki formülde olduğu gibi sırasıyla fiil kök ya da gövdelerine haber ya da dilek kiplerinden biri ve daha sonra Kişi eki getirilerek fiil çekimi yapılır. Genel anlamda fiil çekimi bu şekilde oluşmaktadır. Bu yüzden öncelikle kip nedir? Kişi ekleri nelerdir? Bunları inceleyelim.

 

 

KİŞİ EKLERİ, ŞAHIS EKLERİ

 

Kişi ekleri, eylemin hangi Kişilar tarafından yapıldığını gösterir. Türkçede ben sen, o biz, siz onlar olmak üzere altı Kişi vardır. Fiillerin bu Kişilere göre çekimlenmesini sağlayan

 

Kişi ekleri şunlardır:

 

Tekil Kişi Eki      Ben / -m, -ım, -im, -um, -üm

 

Tekil Kişi Eki      Sen /  -n, -(s)ın, -(s)in, -(s)un, -(s)ün

 

Tekil Kişi Eki      O   /  -eki yoktur-

 

Çoğul Kişi Eki    Biz / -ız, -iz, -uz, -üz, -k

Çoğul Kişi Eki    Siz / -(s)ınız, -(s)iniz, -(s)unuz, -(s)ünüz

Çoğul Kişi Eki    Onlar / -lar, -ler

 

 

Görmeli – (y) – im

 

Görmeli – sin

 

Görmeli – (yok)

 

Görmeli – (y) – iz

 

Görmeli – siniz

 

Görmeli – ler

 

NOT: Fiillerin teklik üçüncü Kişi çekiminde Kişi eki yoktur, ancak yine de teklik üçüncü Kişi ifadesi taşırlar.

 

 

KİP EKLERİ, FİİL KİPLERİ

 

Fiil kök ve gövdelerinin bildirdiği eylemi, zamana ve biçime bağlayan eklere “kip” denir.

 

Bir fiilin zaman ve anlam özelliğine göre şekillenmesi bu ekler sayesinde olur.

 

Fiil kipleri, haber kipleri (bildirme kipi) ve dilek kipi (tasarlama kipi) olmak üzere ikiye ayrılır.

 

Haber kipleri fiilin hangi zamanda geçtiği belirtmekte, dilek kipleri ise fiilin yapılış şeklini göstermektedir.

 

 

A- HABER KİPLERİ / BİLDİRME KİPLERİ

 

Haber kipleri eklendikleri fiile “zaman anlamı” kazandırırlar.

 

Yapılan eylemin geçmişte mi şimdi mi gelecekte mi yoksa her zaman mı yapıldığını gösterirler.

 

Bildirme kiplerinin duyulan geçmiş zaman, görülen geçmiş zaman, şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zaman çekimi olmak üzere beş çekimi vardır.

 

1-Duyulan/Öğrenilen/Miş’li Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş)

 

Kip Ekleri: -mış, -miş, -muş, -müş

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -mış, -miş, -muş, -müş   + Kişi eki

 

1. Tekil Kişi, ben      ıslan  – mış – ım

 

2. Tekil Kişi, sen       ıslan – mış – sın

 

3. Tekil Kişi, o           ıslan – mış

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      ıslan – mış – ız

 

2.Çoğul Kişi, siz       ıslan – mış – sınız

 

3.Çoğul Kişi, onlar   ıslan – mış – lar

 

Örneğin bize “susamak” fiilini öğrenilen geçmiş zamanın 2. çoğul kişisine göre çekimleyin denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır.

 

Susa+ mış + sınız

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Eylem, konuşanın gözü önünde gerçekleşmemiştir. Bu kiple konuşan kişi, anlattıklarını başkasından duymuştur ve öğrendiklerini dile getirmektedir. Yani konuşan kişi eylemin gerçekleşmesine şahit olmamış, bunu ya başkasından duyup öğrenmiş ya da sonradan fark etmiştir.

 

 

Duyulan Geçmiş Zamana Örnek Cümleler:

 

O dönemde çok sıkıntı çekmiş.  (çekmek fiili, öğrenilen geçmiş zamanın 3 tekil kişisi)

 

Gitar kursuna gidebilmek için para biriktirmiş.

 

Davet edilmedikleri halde düğüne gelmişler.

 

Yorgunluktan bir kenarda uyuyakalmışım.

 

Henüz altı aylıkken yürümeye başlamışım.

 

 

Duyulan Geçmiş Zamanın Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -mış, -miş, -muş, -müş   + Kişi eki

 

“Yakmak ve görmek” fiillerinin olumsuzunu, görülen geçmiş zamanın tüm Kişilere göre çekimleyelim:

 

Yak – mamış – ım                 Gör – memiş – im

 

Yak – mamış – sın                Gör – memiş – sin

 

Yak – mamış                         Gör – memiş

 

Yak – mamış – ız                  Gör – memiş – iz

 

Yak – mamış – sınız             Gör – memiş – sizin

 

Yak – mamış – lar                 Gör – memiş – ler

 

 

2-Görülen Zaman / Bilinen Zaman / Di’li Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü)

 

Kip Ekleri: -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü  + Kişi eki

 

“Sevmek” fiilini görülen geçmiş zamanın tüm Kişilerine göre çekimleyelim:

 

1. Tekil Kişi, ben      sev  – di – m

 

2. Tekil Kişi, sen       sev –  di – n

 

3. Tekil Kişi, o          sev – di

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      sev – di – k

 

2.Çoğul Kişi, siz       sev – di – niz

 

3.Çoğul Kişi, onlar   sev – di – ler

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Eylem, konuşanın gözü önünde gerçekleşmiştir. Bu kiple konuşan kişi, anlattıklarını başkasından duymamıştır, bizzat gördüklerini, şahit olduklarını aktarmaktadır.

 

 

Görülen Geçmiş Zamana Örnek Cümleler:

 

Ona demli bir çay hazırlam, ben de melisa çayı poşetini atm kupamdaki sıcak suya. Elindeki gazeteyi önündeki küçük sehpaya bırak. Çayından bir yudum al. Arkasına yaslanarak (bilgi yelpazesi.net) gözlerimin içine bak. Biraz gergince bir ses tonu ile “Bunca zamandır neden araman beni?” dedi. Hiçbir şey söyleyemedim. Melisa çayından bir yudum alm ve pencereye doğru yürüm.

 

 

Görülen Geçmiş Zamanın Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü  + Kişi eki

 

Ara – ma – m                     Gül – me – di – m

 

Ara – ma – n                      Gül – me – di – n

 

Ara – ma                              Gül – me – di

 

Ara – ma – k                       Gül – me – di – k

 

Ara – ma – nız                   Gül – me – di – niz

 

Ara – ma – lar                    Gül – me – di – ler

 

 

3-Şimdiki Zaman (-yor)

 

Kip Ekleri: -(ı)yor, -(i)yor, -(u)yor, -(ü)yor)

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -(ı)yor, -(i)yor, -(u)yor, -(ü)yor)  + Kişi eki

 

“Bilmek” fiilini şimdiki zamanın tüm Kişilerine göre çekimleyelim:

 

1. Tekil Kişi, ben      bil  – iyor – um

 

2. Tekil Kişi, sen       bil  – iyor – sun

 

3. Tekil Kişi, o          bil  – iyor

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      bil  – iyor – uz

 

2.Çoğul Kişi, siz       bil  – iyor – sunuz

 

3.Çoğul Kişi, onlar   bil  – iyor – lar

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Eylemin söylenme zamanı ile gerçekleşme zamanı aynıdır. Bu kiple konuşan kişi, anlattıklarını bizzat görür ve gördüğü anda dile getirir.

 

 

Şimdiki Zamana Örnek Cümleler:

 

Güneş tüm kızıllığıyla dağların ardından kayboluyor.

 

Başım çok ağrıyor, ben doktora gidiyorum.

 

Yemeğe gelemeyeceğiz, Ahmet’le ders çalışıyoruz.

 

Bayramlaşmak için size geliyorum.

 

Kemanının tellerini yıpratıyorsun.

 

 

Şimdiki Zamanın Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -(ı)yor, -(i)yor, -(u)yor, -(ü)yor) + Kişi eki

 

Otur – mayor – um                       Dinle – meyor  – um

 

Otur – mayor – sun                      Dinle – meyor  – sun

 

Otur – mayor                                  Dinle – meyor

 

Otur – mayor – uz                          Dinle – meyor  – uz

 

Otur – mayor – sunuz                   Dinle – meyor  – sunuz

 

Otur – mayor – lar                          Dinle – meyor  – lar

 

 

Not: Şimdiki zamanın olumsuz çekiminde “me, ma” olumsuzluk eki “yor” şimdiki zaman ekinin etkisinden dolayı daralarak “mı, mi, mu, mü” ye dönüşür. Bu yüzden yukarıdaki örneklerde ekler birleştirildiğinde aşağıdaki gibi yazılır ve okunur.

 

Oturmuyorum, oturmuyorsun, oturmuyor, oturmuyoruz, oturmuyorsunuz, oturmuyorlar

 

Dinlemiyorum, dinlemiyorsun, dinlemiyor, dinlemiyoruz, dinlemiyorsunuz, dinlemiyorlar

 

 

4-Gelecek Zaman (-acak, -ecek)

 

Kip Ekleri: -acak, -ecek

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -acak, -ecek  + Kişi eki

 

 

“Kutlamak” fiilini gelecek zamanın tüm Kişilerine göre çekimleyelim:

 

1. Tekil Kişi, ben      kutla – (y)acak – ım    = Kutlayacağım

 

2. Tekil Kişi, sen       kutla – (y)acak – sın

 

3. Tekil Kişi, o          kutla – (y)acak

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      kutla – (y)acak – ız     = Kutlayacağız

 

2.Çoğul Kişi, siz       kutla – (y)acak – sınız

 

3.Çoğul Kişi, onlar   kutla – (y)acak – lar

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Eylemin söylenme zamanı, gerçekleşme zamanından öncedir. Fiil dile getirilir ancak henüz yapılmamıştır.

 

 

Gelecek Zaman Örnekleri

 

Aksam Türkiye maçını seyredeceğiz.

 

Okullar Eylül’ün ilk haftası açılacak.

 

Bu yıl şarkı yarışmasının besincisi düzenlenecek.

 

Merhumun naaşı öğle namazından sonra toprağa verilecek.

 

Ağrıları arttığından artık ameliyat olacak.

 

 

Gelecek Zamanın Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -acak, -ecek  + Kişi eki

 

Çalış – ma – (y)acak – ım                         Gözetle – me – (y)ecek – im

 

Çalış – ma – (y)acak – sın                        Gözetle – me – (y)ecek – sin

 

Çalış – ma – (y)acak                                   Gözetle – me – (y)ecek

 

Çalış – ma – (y)acak – ız                           Gözetle – me – (y)ecek – iz

 

Çalış – ma – (y)acak – sınız                      Gözetle – me – (y)ecek – siniz

 

Çalış – ma – (y)acak – lar                          Gözetle – me – (y)ecek – ler

 

 

5-Geniş Zaman (-r, -ar, -er)

 

Kip Ekleri: -(ı,i,u,ü)r, -ar, -er

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -(ı,i,u,ü)r, -ar, -er  + Kişi eki

 

 

“Gezmek” fiilini  geniş zamanın tüm Kişilerine göre çekimleyelim:

 

1. Tekil Kişi, ben      gez  – er – im

 

2. Tekil Kişi, sen       gez  – er – sin

 

3. Tekil Kişi, o          gez  – er

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      gez  – er – iz

 

2.Çoğul Kişi, siz       gez  – er – siniz

 

3.Çoğul Kişi, onlar   gez  – er – ler

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Eylemin geçmişte, içinde bulunulan zamanda ve gelecekte yapıldığını, yani tüm zaman dilimlerinde yapıldığını gösterir.

 

 

Geniş Zaman Örnekleri

 

Her sabah kahvaltıdan önce mutlaka elma yer.

 

Akşamları hiç sıkılmadan beş saat müzik yaparız.

 

Ayda yılda bir sinemaya giderler.

 

Kahvenin iyisi burada içilir.

 

Yalnız kaldıkça sessizliği dinlersin.

 

 

Geniş Zamanın Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me, -maz, -mez)    + Kişi eki

 

Otur  – ma –  m                      İste – me – m

 

Otur  – maz – sın                    İste – mez – sin

 

Otur  – maz                               İste – mez

 

Otur  – ma –  (y)ız                  İste – me – (y)iz

 

Otur  – maz – sınız                 İste – mez – siniz

 

Otur  – maz – lar                     İste – mez – ler

 

 

Önemli Not: Geniş zamanın olumsuz çekimlerinde geniş zaman ekleri “-r, -ar, -erdüşer. Diğer kiplerde olumsuzluk yapılırken Kip Ekleri de kullanılırken geniş zamanın kip eki kullanılmaz.

 

Ayrıca 1. tekil ve 1. çoğullarda olumsuzluk eki “-ma, -me” iken; diğer Kişilarda “-maz, -mez” dir.

 

 

 

B- DİLEK KİPLERİ

 

 

Tasarlama kiplerinde zaman anlamı yoktur; yani eylemin ne zaman yapıldığını veya yapılacağını bildirmezler.

 

Bu kipler, fiilin yapılma şeklini; gereklilik, koşul-şart, istek ve emir anlamlarıyla ifade etmelerini sağlarlar.

 

Çekimlenme şekilleri haber kipleri ile aynıdır ve dört adet dilek kipi vardır.

 

 

1-Gereklilik Kipi (-malı, -meli)

 

Kip Ekleri: -malı, -meli

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -malı, -meli   + Kişi eki

 

1. Tekil Kişi, ben      çalış  – malı – (y)ım

 

2. Tekil Kişi, sen       çalış  – malı – sın

 

3. Tekil Kişi, o          çalış  – malı

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      çalış  – malı – (y)ız

 

2.Çoğul Kişi, siz       çalış  – malı – sınız

 

3.Çoğul Kişi, onlar   çalış  – malı – lar

 

 

“Temizlemek fiilini gereklilik kipinin 1. çoğul kişisine göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır.

 

Temizle+ meli + yiz

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Bu kip, eylemin yapılmasının ya da yapılmamasının gerekliliğini ifade etmeye yardımcı olur.

 

Bazen de bu kiple konuşan kişi, konuştuklarına tahmin/olasılık anlamı katabilir.

 

 

Gereklilik Kipi Örnek Cümleleri

 

İşlerini bitirir bitirmez buraya gelmelisin. (Gereklilik)

 

Araba kullanırken emniyet kemerinizi takmalısınız. (Gereklilik)

 

Konserde bu şarkıyı çok güzel söylemeliyim. (Gereklilik)

 

Bu makaleyi yazan Ahmet Turan Alkan olmalı. (Tahmin)

 

Üzerindekiler çok ince, üşüyor olmalısın. (Tahmin)

 

 

Gereklilik Kipinin Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -malı, -meli   + Kişi eki

 

 

“Unutmak ve bitirmek” fiillerinin olumsuzunu, gereklilik kipinin tüm Kişilere göre çekimleyelim:

 

Unut – mamalı – (y)ım                           Bitir – memeli – (y)im

 

Unut – mamalı – sın                                 Bitir – memeli – sin

 

Unut – mamalı                                           Bitir – memeli

 

Unut – mamalı – (y)ız                              Bitir – memeli – (yiz

 

Unut – mamalı – sınız                              Bitir – memeli – siniz

 

Unut – mamalı – lar                                  Bitir – memeli – ler

 

 

2-Dilek-Şart Kipi (-sa, -se)

 

Kip Ekleri: -sa, -se

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -sa, -se   + Kişi eki

 

1. Tekil Kişi, ben      dinle  – se – m

 

2. Tekil Kişi, sen       dinle  – se – n

 

3. Tekil Kişi, o          dinle  – se

 

1.Çoğul Kişi, biz      dinle  – se – k

 

2.Çoğul Kişi, siz       dinle  – se – niz

 

3.Çoğul Kişi, onlar   dinle  – se – ler

 

 

“Uçmak fiilini dilek-şart kipinin 3. çoğul kişisine göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır.

 

Uç+ sa + nız

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Bu kip, bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğunu göstermek için kullanılabilir. Bu görevi ile cümleye koşul-şart anlamı sağlar, bazen de gerçekleşmesini (bilgi yelpazesi.net) istediğimiz, dilediğimiz şeyleri ifade ederken bu kipi kullanırız. Bu görevi ile de cümleye dilek anlamı kazandırır.

 

 

Dilek-Şart Kipi Örnek Cümleleri

 

Yaz gelse de tatile gitsek. (Koşul= Tatile gitmenin koşulu yazın gelmesidir.)

 

Keşke bu yaz ehliyet kursuna yazılsam. (Dilek)

 

Biraz gayret etsen şu kemanı çalabileceksin. (Koşul=Gitar çalabilmesinin koşulu gayret etmesidir.)

 

Yarim yanımda olsa da baksam gözlerine doyasıya. (Dilek)

 

 

Dilek-Şart Kipini Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  -sa, -se   + Kişi eki

 

 

“Biriktirmek ve koşmak” fiillerinin olumsuzunu, dilek şart kipinin tüm Kişilere göre çekimleyelim:

 

Biriktir – mese – m                     Koş – ma –  sa – m

 

Biriktir – mese – n                      Koş – masa – n

 

Biriktir – mese                             Koş – ma –  sa

 

Biriktir – mese – k                      Koş – masa – k

 

Biriktir – mese – niz                   Koş – masa – nız

 

Biriktir – mese – ler                    Koş – masa – lar

 

 

3-İstek Kipi (-a, -e)

 

Kip Ekleri: -a, -e

 

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi +   -a, -e   + Kişi eki

 

1. Tekil Kişi, ben      gönder – e – (y)im

 

2. Tekil Kişi, sen       gönder – e – sin

 

3. Tekil Kişi, o          gönder – e

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      gönder – e – lim

 

2.Çoğul Kişi, siz       gönder – e – siniz

 

3.Çoğul Kişi, onlar   gönder – e – ler

 

 

“Gülümsemek fiilini istek kipinin 1. tekil kişisine göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır.

 

Gülümse+ (y)e + (y)im =  (İki sesli harf yan yana gelemeyeceği için her iki ekte de kaynaştırma harfi (y) kullanılmıştır.)

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Bu kip ile konuşan kişi, bir işin, oluşun veya hareketin gerçekleşmesini istemektedir.

 

 

İstek Kipi Örnekleri

 

Artık hapşırayım da rahatlayayım.

 

Fazlaca ağaç dikelim ki şehrimiz nefes alsın.

 

Resmini duvarımdan indireyim diyorum, yapamıyorum…

 

Biriktirdiğiniz paraları bankaya yatırasınız.

 

 

İstek Kipinin Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  +  - a, -e   + Kişi eki

 

 

“Tırmanmak ve geçmek” fiillerinin olumsuzunu, istek kipinin tüm Kişilere göre çekimleyelim:

 

 

Tırman – ma – (y)a – (y)ım                Geç – me – (y)e – (y)im

 

Tırman – ma – (y)a – sın                     Geç – me – (y)e – sin

 

Tırman – ma – (y)a                              Geç – me – (y)e

 

Tırman – ma – (y)a – lım                    Geç – me – (y)e – lim

 

Tırman – ma – (y)a – sınız                 Geç – me – (y)e – siniz

 

Tırman – ma – (y)a – lar                     Geç – me – (y)e – ler

 

 

 

4-Emir Kipi (kip eki yoktur)

 

Kip Ekleri: (eki yoktur)

 

Kip eki yoktur yalnızca Kişi ekleri ile çekimi vardır.

 

Kendine emir verme anlamı oluştuğundan 1. tekil ve 1. çoğul Kişiler için emir çekimi bulunmaz.

 

2. tekil kişisinde ise Kişi eki kullanılmadan sadece fiil kök ya da gövdesi ile çekimleme yapılır.

 

Çekimlenmesi:

 

Fiil kök ya da gövdesi + Kişi eki

 

1. Tekil Kişi, ben      ————-

 

2. Tekil Kişi, sen       Kapat

 

3. Tekil Kişi, o          Kapat – sın

 

 

1.Çoğul Kişi, biz      ——————

 

2.Çoğul Kişi, siz       Kapat – ın

 

3.Çoğul Kişi, onlar   Kapat – sınlar

 

 

“Savaşmak” fiilini emir kipinin 3. tekil kişisine göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır.

 

Savaş – sın

 

 

Fiile Kazandırdığı Anlamlar

 

Fiilin yapılmasını emir anlamıyla ifade eden, eylemin gerçekleşmesini emir şeklinde belirten kiptir.

 

 

Emir Kipi Örnekler

 

Hemen yanıma gel(yok).

 

Elindekileri masaya bırak ve üstüne temiz bir şeyler giy(yok).

 

Ben gidiyorum sen de burada yalnız kal(yok).

 

Babanla konuş belki rahatlarsın.

 

Söyle arkadaşına biraz hızlı yürüsün.

 

 

Emir Kipinin Olumsuz Çekimi

 

Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me)  + Kişi eki

 

 

“Bırakmak ve gülmek” fiillerinin olumsuzunu, emir kipinin tüm Kişilere göre çekimleyelim:

 

———————               ———————

 

Bırak – ma                    Gül– me

 

Bırak – masın                Gül– mesin

 

———————-               ————————-

 

Bırak – ma – (y)ın             Gül– me – (y)in

 

Bırak – ma  sınlar          Gül– mesinler

 

TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

Yorumlar

....

9. **Yorum**
->Yorumu: şahane bir site burayı sevdimm 
->Yazan: Buse. Er 

8. **Yorum**
->Yorumu: SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM...
->Yazan: sıla

7. **Yorum**
->Yorumu: valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden yapiyorum.saolun mugladan sevgiler...:).
->Yazan: kara48500..

6. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını dilerim.
->Yazan: Tuncay.

5. **Yorum**
->Yorumu: ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. 
->Yazan: efe .

4. **Yorum**
->Yorumu: ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun 
->Yazan: rabia..

3. **Yorum**
->Yorumu: Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim 
->Yazan: pınar..

2. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor
->Yazan: ESRA..

1. **Yorum**
->Yorumu: Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. 
->Yazan: Hasan Öğüt.

>>>YORUM YAZ<<<

Adınız:
Yorumunuz:


Yorumunuzda Silmek istediğiniz kelime veya cümle varsa kelimeyi fare ile seçin
ve
delete tuşuna basın...

 


 E Mail
(Zorunlu Değil):