|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
KİŞİ ZAMİRLERİ, ŞAHIS ZAMİRLERİ, ÖZELLİKLERİ (2) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Kişi adlarının yerine kullanılırlar
Ben, sen, o, biz, siz, onlar, kendi
Örn:
Akın bugün geldi.
O bugün geldi.
Kişi zamirleri, kişi adlarının yerine kullanılan sözcüklerdir.
Dilimizde kişi adılları tekil kişiler için; ben, sen, o, çoğul kişiler için de biz, siz, onlar sözcükleridir.
Bu sözcükler adların yerine geçince ad durum eklerini alarak çekimlenebilirler.
Örnekler:
Beni seni onu
Bana sana ona
Bende sende onda
Benden senden ondan
Bizi sizi onları
Bize size onlara
Bizde sizde onlarda
Bizden sizden onlardan
Çokluk kişiler için kullanılan biz ve siz sözcüklerine -ler çokluk getirilerek yeniden çokluk yapılabilirler. Kişi adıllarının iyelik çekimleri ise şöyledir.
Örnekler:
Benim bizim
Senin sizin
Onun onların
Üçüncü kişi ve kendi adılları ad durum ekleri aldıklarında adıl n'si (pronominal n, zamir n'si) adıl ile ek arasına girer. Örnek; kendi-n-i, o-n-a, o-n-lar-a gibi.
Kişi adıllarının saygı ve büyüklük ifade etmek amacıyla teklik adıllar yerine çoğu zaman çokluk şekillerinin kullanıldığını görmekteyiz.
Örnekler:
Siz daha iyi bilirsiniz.
Beyefendi, bizden şikayetçi oluyormuş.
Kişi adılları içinde "kendi" adılını da incelemek gerekir. Bu da çoğu kez kişi adıllarının yerine kullanılmaktadır. Kendi adılının kişi adıllarıyla aynı özellikleri taşıdığı görülür. Çoğu kez kendi adılı kişi adıllarıyla birlikte kullanılarak adılların anlamlarının güçlendirilmesi amaçlanır.
Örnekler:
Benden önce herkes kendi halinde yaşıyordu.
Ben kendi derdimi unuttum.
Ben kendi dersimi yaptım
Yukarıdaki üçüncü örneği yeniden ele alalım; "kendi dersimi yaptım, Ben dersimi yaptım, dersimi yaptım" şekillerinde de kullanılması mümkündür. Adılların eşitlik anlamı için de ben-ce, sen-ce gibi örnekleri (bilgi yelpazesi.net) kullanılabildiğini görmekteyiz. Adılların ilgeçler tamlama oluşturması halinde özellikli durumların ortaya çıktığını görmekteyiz.
Örnekler:
Senin kadar
Senin için
Size göre
Bana göre (bu kullanımlar bazen eşiklik anlamı da verebilir.)
Benimle benim ile (tamlama) adıl+ilgeç
Seninle senin ile
Onunla onun ile
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi adılların ilgeçlerle tamlama oluşturarak daha sonra da birleşmesi söz konusu olmuş böylece dikkat edilmesi gereken bir konu ortaya çıkmıştır
ZAMİRLER, ADILLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ ÖZET ANLATIM
İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan kelimelere zamir denir.
Zamirler sözcük ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.
A. Sözcük Hâlindeki Zamirler
1. Kişi Zamirleri
2. İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4. Soru Zamirleri
B. Ek Hâlindeki Zamirler
1. İlgi Zamiri
2. İyelik Zamirler
A. SÖZCÜK HÂLİNDEKİ ZAMİRLER
Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.
1. Şahıs (Kişi) Zamirleri
Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.
Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.
“Size ben yardım ederim.”
“O, sana mektup göndermiş.”
Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.
Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.
“Bu kitabı ben yazdım.”
“Bu kitabı ben kendim yazdım.”
İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.
|
2. İşaret (Gösterme) Zamirleri
İsimleri, yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.
Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.
“Bu bana dedemden kaldı.”
“O dün kapıya bırakılmış.”
“Şunlar neden masanın üzerinde duruyor.”
“Şu senin değil mi?”
“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”
İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.
Yakında olan için : bu
Biraz uzakta olan için : şu
En uzakta olan için : o
işaret zamirleri kullanılır.
“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.
Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.
“O, tatilde dayısının yanına gidecek.”
“Onlar, sınıfın en çalışkan öğrencileridir.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,
“O, okula giderken cebinden düşmüş.”
“Onlar, bayatladığı için çöpe atılacak.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.
3. Belgisiz Zamirler
İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.
Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:
“Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”
“Bana her şey seni hatırlatıyor.”
“Biri bizi gözetliyor.”
“Herkes bu kitabı okusun.”
“Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”
“Kimler ödevini yapmamış.”
4. Soru Zamirleri
İsimlerin yerini soru yoluyla tutan
zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru bildiren (bilgi yelpazesi.net) diğer sözcükler de soru zamiri
olarak kullanılabilir.
“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim?
“Bu saate kadar nerede kaldın.”
“Şimdi nereye gidiyoruz?”
“Soruların kaçını çözmüş?”
“Bu işi kime danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu çözecek.”
Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”
B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER
1. İyelik Zamirleri
İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.
1. tekil - m
2. tekil - n
3. tekil - ı
1. çoğul - miz
2. çoğul - niz
3. çoğul - ları
“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”
“Annesi güzellik salonu açmış.”
Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.
2. İlgi Zamiri
Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.
“Bizim arabamız sizinkinden eski.”
“Ayşe'nin defteri eski, seninki yeni"
“Oğuz'un saçı kısa, benimki uzun"
cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.
YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER (ÖZET)
Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:
1. Basit Zamirler
Kök hâlindeki zamirlerdir:
Örnek: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, hepsi, çoğu, birisi, hangisi, kaçı, bazısı...
2. Birleşik Zamirler
Birden fazla kelimeden (bilgi yelpazesi.net) oluşan zamirlerdir.
Örnek: Hiçbiri, birtakımı, öbürü...
3. Öbekleşmiş Zamirler
Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.
Örnek: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, herhangi biri, ne kadarı...
4. Ek Hâlindeki Zamirler
İlgi ve iyelik zamirleri ek hâlindedir.
Örnek: Benimki, kalemimiz
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
|