İstifham (Soru Sorma) Söz Sanatı Nedir? Edebiyatta İstifham Sanatı Örnekleri

İstifham sanatı, cevap beklemeksizin soru sorarak anlamı güçlendirmek amacıyla uygulanan bir söz sanatıdır. İstifham, iletişimi güçlendirmek ve anlatımı daha etkili hâle getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sorma sanatıdır. Bu yaklaşım sadece bilgi edinmek amacıyla değil, aynı zamanda duyguları ve anlamları daha derinden işlemek için kullanılır. İfade edilmek istenenlerin soru biçiminde sunulması, dinleyicinin düşünce sürecini harekete geçirir ve iletişimi daha etkili hâle getirir. İstifhamın gücü yalnızca cevap almakla sınırlı değildir; bunun yanında anlamı güçlendirme ve iletişimi derinleştirme amacı taşır.

 İstfham Örnekleri

Örnek:

“Hani o, bırakıp giderken seni
Bu öksüz tavrını takmayacaktın?
Alnına koyarken veda busemi
Yüzüme bu türlü bakmayacaktın?

Gelse de en acı sözler dilime
Uçacak sanırım birkaç kelime
Bir alev halinde düştün elime
Hani ey gözyaşım, akmayacaktın?”

Yukarıda birinci dörtlüğün ikinci ve dördüncü dizesinde, ikinci dörtlüğün de son dizesinde soru sorma yolu tercih edilmiştir ancak bu sorulara bir cevap beklenmemektedir. Şair burada anlamı daha da güçlendirmek, okuyucuyu da fikrine dâhil etmek için soru yöneltmiştir.

Örnek:

“Nerde Ertuğrul’u koynunda büyütmüş obalar?
Hani Osman gibi Orhan gibi gürbüz babalar?”

Burada şair, kaybolan bazı değerlerden ötürü üzüntüsünü soru yoluyla dile getirip “istifham” söz sanatına başvurmuştur.

Örnek:

“Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?

Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?

Ya gözler altındaki mor halkalar?

Neden böyle düşman görünürsünüz,

Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?”

Şair bu dizelerde aslında kendisinin de cevaplarını bildiği sorular sormaktadır. Karşı taraftan da bir yanıt beklememektedir. Bu şekilde anlamı güçlendirmek ve okuyucuyu etkilemeyi hedeflemiştir, demesi mümkün.

NOT:

Şiirde soru sorulup cevabının beklenmemesi, şiire derinlik ve anlam katmaktadır. Şairler, soruları sıklıkla kullanarak okuyucuları düşünmeye ve içsel bir yolculuğa çıkarmaya teşvik ederler. Şiirde sorulan sorular sadece somut bir cevabı değil, okuyucunun kendi düşüncelerini ve duygularını da keşfetmesini sağlar.

Bu tarz şiirler, okuyucuların kendi tecrübelerinin etkileşime girmesini ve şiirin derinliklerinde dolaşmasını sağlar. Şairin sorularıyla ortaya koyduğu düşünceler, okuyucunun kendi bakış açısını yansıtmasına imkân tanır.

Yine şiirde cevabını bilinen soruların sorulması, şiirin etkisini oldukça derinleştirir ve okuyucunun algısını zenginleştirir. Şairler, cevabı zaten bilinen veya bilinmesi beklenen soruları kullanarak okuyucunun düşünce dünyasını harekete geçirirler. Öncelikle cevabı önceden bilinen bir sorunun şiirde yer alması, okuyucunun dikkatini çeker ve onu düşünmeye sevk eder. Şairin bu şekilde sorular sorması, okuyucunun metne ya da şiire derinlemesine odaklanmasını sağlar. Okuyucu, cevabı aramak için şiirin satırlarını ve imgelerini daha dikkatli bir şekilde inceler. Bu da şiirin etkisini artırır ve okuyucunun duygusal ve zihinsel olarak derin bir tecrübe yaşamasına olanak tanır.

Ayrıca cevabı bilinen soruların kullanılması, okuyucunun şiirdeki temaları ve mesajları daha iyi anlamasına yardımcı olur. Şair, sorular aracılığıyla okuyucunun düşünme sürecine katkıda bulunur ve ona kendi iç dünyasını keşfetme fırsatı sunar. Tüm bu bahsedilen özellikler “İstifham” söz sanatına aittir.