Teşhis (Kişileştirme) Söz Sanatı Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Teşhis (Kişileştirme) söz sanatı, edebî metinlerde insan dışındaki varlıklara veya kavramlara insan özellikleri atfedilerek onları insan gibi davranır hâle getiren bir söz sanatıdır. Bu sanat, söz konusu varlık veya kavramın daha etkili bir şekilde tasvir edilmesini sağlar ve okuyucunun veya dinleyicinin daha derin bir bağ kurmasına olanak tanır.

Kişileştirme; bir nesnenin, bir kavramın veya doğa olaylarının insan gibi düşünülmesi, hissetmesi veya davranmasıyla gerçekleşir. Örneğin, "Rüzgâr öfkesini yayarak dalgalara vuruyordu" cümlesinde rüzgârın insana özgü bir duygu olan öfkeyle ilişkilendirilmesi kişileştirmeye örnek olarak gösterilebilir.

Bu söz sanatı; yazılı veya sözlü metinlerin daha canlı, etkileyici ve imgelerle dolu olmasını sağlar. Edebî eserlerde sıkça kullanılan bir teknik olmasının yanı sıra reklamcılık, siyaset ve popüler kültür gibi alanlarda da sıkça karşımıza çıkar.

UYARI:

·         İntak, yani konuşturma sanatının var olduğu her yerde insan dışındaki varlıklara konuşma yeteneği yüklendiği için aynı zamanda teşhis sanatı da mevcuttur. Eğer seçenekler arasında intak bulunuyorsa tercih edilen ilk seçenek intak olmalıdır ancak intak seçeneği yoksa teşhis sanatı tercih edilebilir. Ancak teşhis sanatının kullanıldığı her eserde intak söz sanatı olmak zorunda değildir.

Teşhis Sanatı Örnekleri

1.   Rüzgâr, çılgınca dans ederek ağaçların dallarını sallıyordu.

2.   Deniz, uçsuz bucaksız bir özgürlük arayan bir gezgin, kıyıya vurduğu dalgalarla hayatı boyunca yolculuğunu sürdürüyordu.

3.   Güneş, gökyüzünün gururlu bir kralı... Yavaş yavaş ufukta batıyordu, ışıklarını ardında bırakarak günü tamamlıyordu.

4.   Yağmur, ince bir perde olup toprağa can veren bir sevgiliydi.

5.   Gül, kibar bir hanımefendi edasıyla zarif kokusuyla bahçeyi süslüyordu, herkesin yüzünde gülümseme bırakıyordu.

6.   Dağlar, bir dev olmuş; koruyucu gibi gökyüzüne yükseliyordu, eteklerindeki ormanlarla dünyaya hayat veriyordu.

7.   Gece, sessiz bir bilge olup karanlığın içinde sırlarını saklıyordu, yıldızlara hikâyeler anlatıyordu.

Kişileştirme söz sanatı, nesneleri veya soyut kavramları insan özellikleriyle donatmak suretiyle daha canlı, daha etkileyici bir anlatım sağlar. Bu örneklerde de görüldüğü gibi doğa olayları veya nesneler insan özellikleriyle tanımlanarak daha renkli bir betimleme ortaya konmuştur.

·         “Sarı tanburadır adım
Göklere ağar feryadım
Pir Sultan’ımdır üstadım
Ben anınçin inilerim”

Pir Sultan Abdal’a ait olan yukarıdaki dizelerde, tamburaya insan ait özellikler yüklenmiştir. Tambura insan misali isim almış ve feryad etmiş olduğundan teşhis (kişileştirme) sanatı vardır, deriz.

·         “Bir yağmur başlar ya inceden ince/ Bak o zaman topraktaki sevince.”
(Sevinç özelliği, toprağa verilmiştir.)

·         “Renkler başkalaştı gün ortasında/ Koyu bir karanlık öptü denizi.”
(Öpmek, insana ait bir özelliktir. Bu özellik dizelerde karanlığa mâl edilmiştir.)