Tazmin Nedir? Özellikleri Nelerdir? Divân Edebiyatında Tazmin Örnekleri

Tazmin, bir şairin bir başka şairin mısra veya beytini kullanmasıyla ortaya çıkan bir Divân edebiyatı nazım türüdür. Bu türde, önceden yazılmış olan bir mısra veya beytin belli bir şekilde alıntılanması ve ardından yeni bir şiirde kullanılması esastır. Ancak bu kullanım yapılırken alıntılanan mısra veya beytin asıl sahibi mutlaka belirtilmelidir. Tazmin eden şair, aldığı bu mısra veya beyti kendi şiirinde uygun bir şekilde kullanır ve alıntı yaptığı şairin adını zikreder.

Tazmin, Divân edebiyatında şairler arasında bir nevi saygı ve selamlaşma şekli olarak da görülebilir. Bir şair, beğendiği veya örnek aldığı bir mısra veya beyti kendi şiirinde kullanarak hem o şairi anmış olur hem de eski şairin eserine bir tür katkıda bulunur. İrsal-i Mesel ile karıştırılmamalıdır. Orada atasözü ve deyimler kullanılmaktadır.

Tazmin Örnekleri

Rasih’in bu beytini tazmim edip kilk-i Nedim

Nukl sundu içtiğim sahbâ-yı irfân üstüne

Süzme çeşmim gelmesin müjgan müjgan üstüne

Vurma zahm-ı sineme peykan peykan üstüne

                                                                         Nedim

Örnek 2

Recaizade Mahmut Ekrem’in şiirini tazmin:

“Sanırım ismini kuşlar heceler

  Seni söyler bana dağlar dereler

  Su çağıldar kuzular kırda meler

  Seni söyler bana dağlar dereler

  Hep seni aşkın eserken serde

  Hüsn ü ânın görünür her yerde

  Gezdiğim duygulu vâdilerde

  Seni söyler bana dağlar dereler “

                   Yahya Kemal Beyatlı

  Örnek 3

  Hırslar da boşuna

  Paralar da kavgalar da boşuna.
  Bir hastaya vardın ise

  Bir yudum su verdin ise
  Yûnus, Yunus

                        (Behçet Necatigil)

  Açıklama:

Burada şair, Yunus Emre’nin "Bir hastaya vardın ise bir yudum su virdün ise / anda karşı gele Hâk şarabın içmiş gibi" beytinin ilk mısrasını şiirine dâhil etmiştir. Yunus'un bu mısrası çok bilinmekle birlikte bu mısranın kime ait olduğuna dâir de şairinin ismini belirterek işaret etmiştir.

Örnek 4

“İçimize kapandıkça gül

  Bir gül açılmaz yüzün tek”

              (Behçet Necatigil)

Açıklama:

Bu dizelerde şair, Fuzulî'nin çok bilinen Su Kasidesi'ndeki: "Suya versin bağban gülzârı met çekmesin / Bir gül açılmaz yüzün tek virse bin gülzâra su" beytinin ikinci mısrasının bir bölümünü şiirine almıştır.