eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > tarih dersi ile ilgili konu anlatımlar > tc inkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi ile ilgili konu anlatımlar

CUMHURİYETİN İLANI, CUMHURİYETİN İLAN EDİLMESİNİN NEDENLERİ, SONUÇLARI (İNKILAP TARİHİ KONU ANLATIM)

(29 EKİM 1923)

1923 sonbaharında bir hükümet bunalımı doğdu. Anayasa değişikliği ile 28-29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edildi. Mustafa Kemal Cumhur Başkanlığına, İsmet İnönü Başbakanlığa, Fethi Okyar TBMM başkanlığına seçildi. Böylece,devlet rejiminin adı konuldu. Devlet Başkanı sorunu çözüldü. Kabine sistemi getirildi. İnkılaplar için uygun ortam doğması sağlandı. Demokratikleşme için önemli bir adım atıldı.
 

Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadele döneminde attığı her adımda halkın desteğini sağlamaya çalışmıştı. 23 Nisan 1920'de TBMM'nin açılması ile yeni Türk devleti kurulmuş oluyordu. Bu devlet milli egemenlik İlkesine dayalı idi.

Mustafa Kemal, 1921 Anayasası'nın ilk maddelerinde yer alan "Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir." ve "Milli iradeyi millet namına temsil eden tek yetkili organ Türkiye Büyük Millet Meclisidir." ifadelerini "cumhuriyet" olarak yorumlamıştır.

Lozan Barış Konferansı sırasında iç politikada izlenecek konular gündeme geldi. Bu konular bazı milletvekilleri arasında tartışmalara yol açtı. İtilaf Devletleri bu durumdan faydalanmaya çalıştılar. Savaş durumu yeniden gündeme geldi.

Bunun üzerine TBMM, 1 Nisan 1923'te meclisi yenilemek için yeni bir milletvekili seçiminin yapılmasına karar verdi. Yapılan seçimler sonunda ikinci Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Lozan Antlaşması'nı bu meclis onayladı.

Birinci TBMM (1920-1923) Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren ve vatanı kurtaran meclisti. İkinci TBMM (1923-1927) ise inkılapları gerçekleştiren meclis oldu. Cumhuriyetin ilanı da ikinci TBMM tarafından gerçekleştirildi.

TBMM, 29 Ekim 1923 tarihinde 364 sayılı kararla Cumhuriyeti ilan etti. Cumhuriyetin ilanı ile 1921 Anayasası'nın 1, 2, 4, 10, 11 ve 12. maddeleri şu şekilde değiştirilmiştir:

1. maddeye: "Türkiye Devleti'nin şekli Hükümeti Cumhuriyettir" cümlesi eklenmiştir.

2. madde: 'Türkiye Devleti'nin dini İslam, resmi lisanı Türkçedir şekliyle tespit edilmiştir. (Bu madde 1921 Anayasasında mevcut olmayıp anayasamıza ilk defa bu tarihte girmiştir.)

4. madde: Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis Hükümetin ayrıldığı idare konularında Bakanlar Kurulu vasıtasıyla yönetilir.

10. madde: Türkiye Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için seçilir.

Cumhurbaşkanlığı görevi yeni Cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder. Görevi süresi biten Cumhurbaşkanı yeniden seçilebilir.

11. madde: Türkiye Cumhurbaşkanı devletin başkanıdır. Bu sıfatla gerekli gördükçe, Meclis'e ve Bakanlar Kuruluna başkanlık eder.

12. madde: Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve ımeclis üyeleri arasından seçilir. Diğer bakanlar, başbakan tarafından ve yine meclis üyeleri arasından seçildikten sonra Cumhurbaşkanı tarafından hepsi birden Meclis'in onayına sunulur. Meclis toplantı halinde değil ise, onaylama Meclisin toplantısına bırakılır.

Cumhuriyetin ilan edilmesinin nedenleri şunlardı:

1. Milli egemenliğinin gerçekleşmesine en uygun rejimi cumhuriyetti.

2. 1923'te Hükümetin istifa etmesiyle yeni bir Hükümetin kurulması gerekiyordu. Ancak Meclis hükümeti sistemine göre yeni bir Hükümetin oluşturulması (bilgi yelpazesi.com) çok güçtü. Bu krizi aşmak için meclis hükümeti sistemi yerine kabine Hükümeti sistemine geçilmesi gerekiyordu. Bu da ancak cumhuriyetin ilanı ile mümkün olabilirdi.

3. Saltanatın kaldırılmasından sonra devlet başkanlığı ve devletin rejimi sorunu ortaya çıkmıştı. Bu sorun da cumhuriyet yönetiminin ülkeye getirilmesiyle çözümlenebilirdi.

29 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları tarafından Cumhuriyet ilan edildi. Bu yönetim değişikliği anayasaya eklendi.

Cumhuriyetin ilanının sonuçları;

1. Cumhuriyet'in ilanı ile yeni Türk devletinin adı konulmuş ve yönetim biçimi belirlenmiştir.

2. Cumhurbaşkanlığı görevi ortaya çıkmış ve TBMM tarafından İlk cumhurbaşkanı olarak TBMM Başkanı Gazi Mustafa Kemal seçilmiştir. Böylece devlet başkanlığı sorunu çözümlenmiştir. İlk başbakan da İsmet (İnönü) Paşa olmuştur.

3. Meclis hükümeti sistemi yerine kabine hükümeti sistemi getirilerek hükümet kurma işleri kolaylaşmış böylece meclisin yürütme işlevi hızlanmıştır. Artık TBMM Hükümeti yerine, Cumhuriyet hükümetleri kurulmaya başlanmıştır.

4. “Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olması” İlkesi hayata geçirilmiştir.

5. Mustafa Kemal Paşa “En büyük eseri olarak” cumhuriyeti göstermiştir.

6. Ulusal egemenlik yolunda önemli bir adım daha atıldı.

7. "Meclis hükümeti" sistemi yerine "kabine sistemine" geçildi.

8. Hükümetin kurulma şekli değişti.

9. Yürütme işlemlerinin gecikmesi engellendi.

10. Atatürk'ün Cumhuriyetçilik ilkesi uygulanmaya başlandı.

>>>TIKLAYIN<<<

“TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI ”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TC İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI ”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<