eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > paragrafta anlam ile ilgili konu anlatımlar

 

PARAGRAFTA DÜŞÜNCENİN AKIŞINI BOZAN CÜMLE

Dili, anlatımı ve konusu bakımından birbiriyle uyumlu olan cümlelerin ya da paragrafların arasına ilgisiz ve alâkasız bir cümlenin girmesiyle oluşan anlam bozukluğuna akışı bozan cümle denir. Tanımını yaptığımız konuyu, bir örnek ile destekleyelim. Bir paragraf düşünün. Paragrafın geneline şöyle bir bakıyorsunuz, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethini anlatıyor. Arada bir cümle fark ediyorsunuz, yine Fatih Sultan Mehmet ile ilgili ancak Fatih’in İstanbul’a kazandırdığı tarihî eserlerden bahsediyor. Bu cümle düşüncenin akışını bozar. Sizlerden gelen yorumlarda en çok yapılan hatalardan birisi, akışı bozan cümle ararken absürt bir konu beklentisi içinde olmanız. Yani yukarıdaki örnekten yola çıkarak açıklayalım; Fatih Sultan Mehmet’i anlatırken bitkilerin fotosentezinden bahsetmeyecek. Akışı bozan cümle ararken genel olarak konu aynı konu olacak, sadece o konunun farklı bir detayını verecekler. Bakış açımız bu şekilde olursa soruların üstesinden gelmemiz daha kolay olacaktır. Özetle ana düşünce ve yardımcı düşünceyi desteklemeyen, uyum sağlamayan cümleler, düşüncenin akışını bozar.

·         (I) Çocuklar şiire pek ilgi duymaz; onlar, metinlerde geçen sözcüklerin ve yansıttıkları anlamın büyüsünden çok, anlatılanlara odaklanır. (II) Çocuk şiiri denen bir türün varlığını hep sorgulamışımdır. (III) Çünkü "olay" onlar için neredeyse her şeydir. (IV) Nitekim, çocuklar için yazılmış iyi şiirleri bulup getirmeme, okutup ezberletmeme karşın, benim kızım da bu şiirlerde olayı aradığından iyi bir şiir okuru olamadı henüz. (V) Bu da bize, Borges'in de dediği gibi, şiirin öğretilemeyecek ama duyumsatabilecek bir tür olduğunu gösteriyor. (YGS)

  Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?
 
A) I     B) II      C) III    D) IV     E) V

CEVAP ve ÇÖZÜM:

Bu paragrafın önce genel konusunu tespit etmekle başlayalım. Konusu; “Çocuklar, şiiri şiir yapan özellikleri değil şiirde yer alan olayları ararlar.” diyebiliriz. B şıkkına baktığımızda ise yine çocuk şiiriyle ilgili bir yorum mevcut ancak genel olarak bahsedilen “Çocukların şiire bakış açısı” konusunu B şıkkında yazar, kendi bakış açısını katmıştır. Dolayısıyla akışı bozmuştur.

 

ANLAM AKIŞINI BOZAN CÜMLELER, ANLATIMIN AKIŞINI BOZAN CÜMLELER (PARAGRAFTA ANLAM) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Paragraf öncelikle, onu oluşturan cümlelerin anlamsal bütünlüğüdür. Ancak anlamsal bütünlüğün oluşabilmesi için anlatım bütünlüğünü de sağlamak gerekir. Bunun için de cümlelerin hem anlam, hem de biçim olarak bağlanışlarına dikkat etmek ve bu bağlantı öğelerini doğru olarak saptamak gereklidir.

 

Paragrafı oluşturan cümleler arasındaki bağlayıcı öğeleri doğru saptayamazsak, ne okuduğumuz parçayı bütün olarak anlayabiliriz ne de paragrafı oluşturan temel ve yardımcı düşüncelerin neler olduğunu tam olarak algılayabiliriz.

 

Yani: Anlatımın akışını bozan cümleyi soran sorularda okuyucunun dikkat etmesi gereken birkaç önemli nokta vardır. Bunlardan birincisi paragrafın genelinin konusu, bakış açısı, ana fikriyle parçayı oluşturan cümlenin konusu, bakış açısı ve fikrinin aynı olup olmadığıdır. Parçanın diğer cümlelerinden ayrı bir konusu, bakış açısı, fikri olan cümle anlatımın akışını bozuyor demektir.

 

Biçimsel Bağlantı Öğeleri:

 

Paragrafı oluşturan cümlelerin anlamca kaynaşmasını sağlamak için kullanılan sözcük, söz öbeği ve cümlelere, biçimsel bağlayıcı öğe denir. "Ama, fakat, çünkü, lakin, gerçi, şayet, zira, meğer, belki, üstelik, hatta, sanki, oysa, yoksa, şöyle ki,  nitekim, kısaca, bununla birlikte, gel gör ki" gibi sözcük ya da söz öbekleri cümle başı  bağlayıcı öğeleri olarak kullanılabilir.

 

Örnek:

 

Yabancı dilde yazılmış romanları özgün biçimleriyle okumak istiyordum. Ama yabancı dil bilmiyordum ve öğrenmek içinde gerekli olanaklardan yoksundum. Bu nedenle romanları sözlüklere baka baka okumaya çalıştım. Başlangıçta okuduklarımı anlamadım., bir çok yanlış yaptım ama yılmadım. Sonunda yabancı dille yazılmış bir romanı sözlüksüz okuyabilir duruma geldim.

 

 

Anlamsal Bağlantı Öğeleri:

 

Kimi paragraflarda cümleler, biçimsel bağlantı öğeleri kullanılmadan, anlamca birbirlerini bütünleyerek de paragraf oluşturabilir. Bu tür paragraflarda cümleler arasındaki anlam ilişkisi olabildiğince fazladır. Bu cümleler, aralarına herhangi bir biçimsel bağlantı öğesi almadan da birbirlerinin (bilgi yelpazesi.net) anlamlarını bütünleyici niteliktedir. Biçimsel bağlantı öğesi olmayan paragraflarda anlam bütünlüğü daha belirgindir.  Ana düşünce ile yardımcı düşünceler iç içedir. Oysa biçimsel bağlayıcı öğelerle kurulmuş paragraflarda cümleler arasındaki anlam ilişkisi daha zayıftır.

 

Örnek:

 

Karagöz oyunu Osmanlı Türk toplumunun, yüzyıllarca yaşamış sanat dallarından biridir. Tanzimat'tan bu yana, özellikle Cumhuriyet döneminde yerini, Batı'dan gelen sinema ve tiyatroya bırakmıştır. Bu sanat dalı, bugün bize çok uzak ve yabancı gelen İslam uygarlığı döneminde, halkın dilini, inançlarını, geleneklerini, zanaatlarını, siyasal ve toplumsal olaylar karşısındaki düşünsel ve ruhsal durumunu yansıtan zengin bir kaynaktır. Geçmişi tanımak ve öğrenmek isteyenler bu kaynağı değişik açılardan değerlendirebilirler.

 

Örnekler:

 

Soru: (I) Dünya onu anlatan kitaplardan, dergilerden, yazılardan çok daha hızlı bir biçimde yol alıyor. (II) Hayat şartlarının değişmesi bizi yer yer zorda bırakıyor. (III) Ne yazarsak yazalım, ne anlatırsak anlatalım dünya gene bizim önümüzde. (IV) Onun şaşırtıcı hızına değişimine kalem uydurmak mümkün değil. (V) Her gün bir öncekinden daha fazla sürprizlerle dolu olarak gelip kuruluyor kağıtlarımıza, ekranlarımıza, perdelerimize, gözlerimize.

 

Cevap: Okuduğunuz parçada II. cümlenin haricindeki cümlelerin konusu dünyadaki değişim iken II. cümlenin konusu hayat şartlarındaki değişimdir. Demek anlatanın akışını bozan cümle II. cümle olmalıdır.

 

 

Soru: (I)  Belime kadar yükselen otlardan, toprağın tatlı ıslaklığından taze toprak kokusuna karışan o güzel ezilmiş yeşillik kokusu yayılıyor. (II) Rüzgarın neşeli şarkılarını dinliyorum. (III) Dizboyu yoncalar, hasattan önceki buğday başakları gibi tatlı tatlı sallanıyor. (IV)Otların arasında, rastladığımda ürktüğüm, insanı ölüme götüren mayınlar kadar tehlikeli sivri keskin taşlar var. (V) Baharın tazeliği ve kuşların şen cıvıltıları buraya ayak basılmamış bir cennet köşesi izlenimi veriyor.

 

Cevap: Okuduğunuz parçada anlatımın akışı IV. cümlenin bakış açısının farklı olmasından bozulmuştur. IV. cümlenin haricindeki cümlelerde yazar, betimlenen doğaya karşı olumlu, iyimser bir bakış açısıyla yaklaşıyor. IV. cümlede ise iyimser gözle betimlenen doğanın parçalarından (bilgi yelpazesi.net) biri olan taşlar için: rastladığımda ürktüğüm; insanı ölüme götüren mayınlar kadar tehlikeli sözleri kullanılıyor. Burada yazarın tavrı kötülemeci, kötümser bir tavırdır. Anlatımın akışı, bakış açısı farklı bir cümlenin araya girmesiyle bozulmuştur.

 

 

Soru: (I) Faust efsanesi, ortaya çıktığı günden bu yana sayısız yazınsal müzikal ve görsel sanat yapıtının konusunu oluşturmuştur. (II) Goethe bunun en çok bilinen örneğini yazınsal alanda vermiştir. (III) Konunun opera türüne uygunluğu nedeniyle birçok değerli müzik adamı bu konuyu işleyen yapıt ortaya koymuştur. (IV) Ünlü efsane nedense görsel sanatlarda pek rağbet görmemiştir. (V) Özellikle Alman Edebiyatını şöyle bir karıştırırsanız Faust adında onlarca farklı yapıtla karşılaşırsınız.

 

Cevap: Okuduğunuz parçada IV. cümlenin dışındaki cümlelerin anlattığı fikir Faust efsanesinin sayısız yazınsal müzikal ve görsel sanat yapıtına konu olduğudur. IV. cümledeki fikir ise Faust efsanesinin görsel sanatlara konu olmadığıdır. Bu iki fikir çelişmektedir. Parçanın genelindeki fikir esas olduğuna göre IV. cümledeki fikir akışı bozuyor diyoruz ve bu cümleyi, anlatımın akışını bozan cümle olarak adlandırıyoruz.

 

 

Soru: (I)  Kıvrak zekâsını, espri yeteneğini ve alaycılığını babasından, sorumluluk duygusunu geniş görüşlülüğünü, soyut düşünme yeteneğini ve mizah anlayışını annesinden almıştı. (II) Yapısının biçimlenmesinde annesinin ailesindeki çizgi dışı ve ilginç kişiliklerin rolü olduğu gibi hepsi farklı kişilikteki kardeşlerinin de payı olmuştur. (III) Kardeşlerinin kişilikleri farklı olduğu gibi meslekleri de birbirinden tamamen farklıdır. (IV) Bu yapıda ev içindeki tatlı rekabet ortamının da etkisi olmuştur. (V) Başarılı bir yazın hayatı sürmesinin temelinde yakın olduğu herkesten aldığı bir parça özelliği birleştirdiği yazar kimliğinin büyük payı vardır.

 

Cevap: Okuduğunuz parçada anlatım akışını III.cümle bozmaktadır. Çünkü II.cümlede yazarın kişilik yapısının biçimlenmesindeki etkenlerden söz edilmiş. III.cümlede kardeşlerinin kişilikleri gibi mesleklerinin de farklı olduğu üzerinde durulmuş IV.cümlede ise bu yapı sözü geçiyor. Bir önceki cümleye bakıyoruz, bu sözün karşılığı yok. Daha geri gidip II.cümleye bakıyoruz. Bu sözün karşılığının bu cümledeki yapısının biçimlenmesinde sözü olduğunu görüyoruz. Demek III. cümle araya fazladan girmiş. III. cümlenin konusuyla diğer cümlelerin ortak konusu da uyuşmadığı için bu cümle için anlatımın akışını bozmaktadır, diyebiliriz.

 

 

 

ÖRNEK SORULAR:

 

Örnek Soru:

 (I) F. Kafka'nın, çok ilgi çekeceği sanılan yeni bu-lunmuş mektupları, İsveç'te kitap olarak yayımlandı. (II) Bu yayınevi geçen yıl çeşitli yazarların yapıtlarından oluşan bir kitap dizisi yayımlamıştı. (III) Mektuplar Kafka'yı, sevenleri de edebiyat tarihçilerini de yakından ilgilendiriyor. (IV) Bunlarda Kafka üzerinde yapılmış kimi eski araştırmaları aydınlatan bilgiler yer alıyor. (V) Ayrıca, yazarın yaşamının son aylarıyla ilgili önemli noktalar ortaya konuyor.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) I.          B) II.          C) III.          D) IV.          E) V.

 

Yanıt: B

 

 

Örnek Soru:

(I) Çocukluğum Toroslardaki yaylalarda geçti. (II) Yayla hayatının kendine özgü, güzel yanları olduğu kadar sıkıntılı yönleri de vardır. (II) Sanıyorum bu yüzden, suyu da ağacı da suyla ve ağaçla haşır neşir olmayı da çok severim. (IV) İsveç'e her gidişimde bu kadar mutlu olmam da belki bundan. (V) Çünkü İsveç gerçekten suyu da ağacı da bol bir ülke.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi anlatımın akışını bozmaktadır?

A) I.         B) II.          C) III.         D) IV.          E) V.

 

Yanıt: B

 

 

Örnek Soru:

(I) O, yaşamı yaşayarak öğrenmiş bir yazar. (II) Deneyimlerini ve gözlemlerini herkesle paylaşmış. (III) Kendi kendine öğrendiği üç yabancı dili de iyi derecede konuşabilecek düzeye erişmiş. (IV) Öğretmenlik yapmış, siyasetle uğraşmış, yurtiçi ve yurtdışında birçok yeri görmüş. (V) Kimi roman ve öyküleri ancak ölümünden sonra yayımlanabilmiş. (VI) Gezdiği, gördüğü yerlerin yöresel renklerini büyük bir ustalıkla yapıtlarına yansıtmış.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) II.          B) III.         C) IV.          D) V.          E) VI.

 

Yanıt: D

 

 

Örnek Soru:

(I) Günlük tutan bir yazar, yapıtlarında açığa vurmak istemediği kimi duygu ve düşüncelerini günlüğünde yansıtabilir. (II) Okuduğu yapıtlara yönelik, gerçekte neler düşündüğünü dile getirebilir. (III) Bazı durumları bilerek ya da bilmeyerek çarpıtabilir. (IV) O, birçok ayrıntının arasından asıl anlatılmak isteneni bulma çabasındadır. (V) Bir gün bunları yayımlarsa, okurların bu nedenle kendisinden soğuyacağını düşünür. (VI) Günlük tutan birçok yazar vardır; ama bu düşünceyle, günlüklerini yayımlayanlar azdır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır?

A) II.          B) III.            C) IV.          D) V.           E) VI

 

Yanıt: C

 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<