|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
BAĞLAÇLAR İLE İLGİLİ GENEL BİLGİ (1) (KELİME TÜRLERİ, SÖZCÜK ÇEŞİTLERİ) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Yalnız başlarına anlamları yoktur.
*Cümleleri birbirlerine bağlarlar. (eş görevli sözcük öbeklerini, öğeleri birbirlerine bağlarlar.
Anlam yönüyle birbirlerine bağlı cümleleri birbirlerine bağlarlar.
Cümleden çıkarıldıklarında genelde cümlenin anlamında bozulma, eksilme olmaz.
Bağlaçlar kaldırılıp yerlerine virgül veya noktalı virgül konabilir.
*Cümleler arasında anlamca ve biçimce (bilgi yelpazesi.net) bağlantı kurarlar.
Çok sayıda bağlaç vardır: “ve, de, ki, öyle ki, ama, ancak, ise, ne…ne, ne de, hem…hem de, ne var ki, oysa, çünkü…”
*Bağlaçlar cümleleri birbirlerine bağladıkları için ayrı ayrı ve uzun uzun cümleler yazmamızı gerektirmezler, İŞİMİZİ KOLAYLAŞTIRIRLAR.
Cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayarak aralarında anlam ilgisi kuran sözcüklere denir.
“İLE” – “VE” BAĞLAÇLARI
Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.
- Evin ve bahçenin kapısı açıktı.(Tamlayan)
- Bu radyo Adana’da ve Mersin’de yayın yapıyor.(D.T)
- Akşam arkadaşıma gideceğim ve her şeyi anlatacağım.
- Cehennemle cenneti bu dünyada yaşadık.(Nesne)
- Evle okul arasında mekik dokuyor.(Tamlayan)
- Annesiyle babası yarın bize gelecek.(Özne)
Uyarı: Biri bağlaç diğeri edat olan iki çeşit “ile” vardır. Bir cümlede “ile”nin yerine “ve”yi getirebiliyorsak bağlaç, getiremiyorsak edattır.
- “Bazen yandık bazen menekşelerle söyleştik.(Edat)
- “Kazaklarla ceketi parayla aldım.(B-E)
“DE” BAĞLACI
*Eşitlik, gibilik anlamı katar.
- O filmi ben de seyrettim.
- Bence Aslı da bu işten anlamıyor.
*Abartma anlamı katar.
- Çocuğun okuduğu şiir de şiirdi hani.
- Aldıkları araba da araba yani.
*Küçümseme anlamı katar.
- Sen sınavı kazanacaksın da ben göreceğim.
- Sanki bu işten anlıyorsun da konuşuyorsun.
- Büyüyecek de adam olacak da bize bakacak.
*Sitem anlamı katar.
- Okula kadar geldin de bir selam vermedin.
- İzmir’e kadar geldin de yanıma uğramadın.
*Şaşma,inat,sebep, korkutma anlamı katar.
- Kardeşin de mi bizimle gelecek?(Şaşma)
- Ufaklık, kalemi vermem de vermem,diyor.(İnat)
- Ailesiyle kavga etti de evi terk etti.(Sebep)
- Dışarı çık da göreyim.
*Ama, fakat anlamında kullanılır.
- Pansiyona kaydını yaptı da yerleşmedi.
- Bize gelmiş de fazla kalmamış.”
Uyarı: Türkçede biri bağlaç diğeri hal eki olan iki çeşit “de” vardır. “De”yi cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı bozulursa ektir bitişik yazılır, bozulmazsa bağlaçtır ayrı yazılır.
- Bakkalda sebze de satılıyormuş.
- Ayşe de okulda kalmış.
“AMA” , “FAKAT” BAĞLACI
*Karşıt anlamlı iki cümleyi birbirine bağlar.
- Sınava çok iyi hazırlandı ama üniversiteyi kazanamadı.
- Her sabah spor yapıyor ama zayıflayamıyordu.
*Koşul, pekiştirme anlamı katar.
- Dışarı çıkabilirsin ama eve erken döneceksin.
- Seninle sinemaya gelirim ama işim olmazsa.
- Bu kitabı sana alacağım ama okuyacaksın.
- Dışarıda soğuk ama çok soğuk bir hava var.
- Büyük ama çok büyük bir bahçesi vardı.
|
|
“ANCAK” ,“YALNIZ” BAĞLACI
Yalnız sözcüğü;
*Ama, fakat anlamında kullanılıyorsa bağlaç,
* Bir tek, sadece anlamında kullanılıyorsa edat,
* Önündeki ismi niteliyorsa sıfat,
* Fiili (bilgi yelpazesi.net) niteliyorsa zarftır.
- Geziye yalnız bizim sınıf katıldı. (edat)
- Bu adam evde yalnız yaşıyor. (zarf)
- Yalnız insanlar hayata karamsar bakarlar. (sıfat)
- Onunla konuşurum yalnız fikrim yine de değişmez.(bağ)
- Bu işin üstesinden ancak sen gelirsin. (edat)
- Yoğun trafikte işe ancak yetişebildim. (zarf)
- Bütün gün evde yalnızdım. (adaşmış sıfat)
- Filmi seyredebilirsin ancak yarın erken kalkmalısın.(b.)
“Kİ” BAĞLACI
*Özneyi pekiştirir.
- Ben ki yedi iklimin padişahıyım.
- Sen ki Fransa eyaletinin valisisin.
*Neden-sonuç vardır.
- Günü kötü geçmiş ki çok kızgın görünüyor.
- Sana değer veriyorum ki seninle konuşuyorum.
*Kuşku,yakınma,şaşma,amaç-sonuç, tahmin
- Beni tanımıyorsun ki…(Yakınma)
- Kafamı bir kaldırdım ki onu karşımda gördüm.(Şaşma,)
- Arabayı o çizmiş olabilir mi ki?(Kuşku)
- Sana iş buldum ki kimseye muhtaç olmayasın.(A-S)
- Geç saatlere kadar çalışmış olmalı ki sabah uyanamamış. (tahmin)
“HEM…HEM” BAĞLACI
Karşılaştırılan iki unsurun hepsi anlamını vermektedir.Eş görevli sözcükleri bağlar.
- Hem arabayı hem evi üzerine alacakmış.(Nesne)
- Hem ucuz hem kaliteli ayakkabı satıyor.(Sıfat)
- Hem çalışıyor hem üniversite okuyor.(Cümle)
NE…NE BAĞLACI
Cümleyi anlamca olumsuz yapar. Karşılaştırılan iki unsurun hiçbiri anlamını verir.
*Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne bir kol.(Özne)
*Adam kızını ne arıyor ne soruyor. (yüklem)
*Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (cümle)
*Bu konu ne seni ne beni ilgilendirir. (nesneyi)
NOT: İki karşıt sıfatı birbirine bağlarsa “ikisinin arası, ortası” anlamı verir.
- Kız ne zayıf ne şişman biriydi.
- Konuşan adam ne uzun ne kısaydı.
YA… YA BAĞLACI:
Karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.
- Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin. (cümleleri)
- Aynayı ya Ayşe ya Özlem kırmıştır. (özne)
- Ya salonun ya mutfağın penceresi kırıldı. (tamlayan)
- Takıma ya beni ya onu alacaksın (nesneyi)
DİĞER BAĞLAÇLAR
- Ogün okula gelemedim çünkü çok hastaydım. (sebep)
- Bu maçı kazanacağız hatta şampiyon olacağız.(pekiştirme)
- Mademki söz verdin, sözünü tutacaksın.
- Bu mağazada elbiseler çok güzel üstelik çok ucuz.
- Sanki dağları sen yarattın.
- Meğer bütün evi o dağıtmış.
- Eğer kardeşine uğrarsan selamımı söyle.
- Çok geç kaldılar; yoksa kaza yaptılar.
- Ders çalışmıyor; üstelik yaramazlık yapıyor.
- Önce bunlardan yani çok iyi bildiğiniz sorulardan başlayın.
- Bizde yahut sizde çalışabiliriz.
- İster yazarsın ister yazmazsın.
Bağlaçlar ve Önemli Notlar
Tek başına anlamları olmayan, cümlede sözcük ve sözcük gruplarını veya cümleleri bağlama görevinde kullanılan bazen de cümleye anlam ayrıntıları katan sözcüklere bağlaç denir.
· Anlamlı değil görevli sözcüklerdir.
· Tek başlarına cümlenin ögesi olamazlar.
· Kimi bağlaçlar cümleden çıkarılabilir ve yerine virgül ya da noktalı virgül getirilebilir. Cümlenin anlamında da hiçbir bozulma söz konusu olmaz. Ancak “hem...hem, ya...ya, ne...ne” gibi tekrarlı şekilde kullanılan bağlaçlar cümleden çıkarılamaz!
· Genel olarak ayrı yazılmaktadır ancak istisnaları mevcuttur.
· Türkçede kullanılan belli başlı bağlaçları şöyle sıralayabiliriz: Ama, ancak, aksi takdirde, bari, bile, çünkü, de, gel gelelim, kaldı ki, kâh...kâh, mademki, oysaki, yalnız, ne...ne, zira, ne de olsa, nitekim, ve, yahut, zaten, ki...
· DİKKAT! Belki, çünkü, mademki, oysaki, hâlbuki, meğerki, sanki gibi sözcüklerdeki “ki” bağlacı zaman içerisinde kalıplaşmış hâle geldiği için bitişik yazılmaktadır.
· NOT: “Ancak, yalnız, ile” sözcükleri hem edat hem bağlaç görevinde bulunabilirler. ‘Yalnız’ ve ‘ancak’ sözcükleri ama ve fakat anlamında kullanılırsa bağlaç olurlar.
· NOT: “de, da” bağlacı kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Bu bağlacın “te, ta” biçimi de yoktur.
· NOT: Bağlaç olan “ki” de aynı “de” bağlacı gibi ayrı yazılır. Bitişik olarak yazılmışsa o, artık bağlaç değildir. Sıfat yapan –ki yani yapım eki olarak kullanılmış demektir.
· NOT: “Ne...ne” bağlacı, zarf olarak kullanılan “ne” ile karıştırılmamalıdır.
Örnek: Ne iyi bir çocuktur Ahmet. (Bu cümlede “ne” zarf olarak kullanılmıştır.)
Ne eve uğradı ne okula. (Bu cümlede ise bağlaç olarak kullanılmıştır.)
Önemli bir bilgiyi daha şuraya iliştirelim. “Ne...ne” bağlacının kullanıldığı cümleler yapı bakımından olumlu görünebilir. Ancak anlam bakımından olumsuzdur.
|
|
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||