eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

BAĞLAÇLAR İLE İLGİLİ GENEL BİLGİ (2) (KELİME TÜRLERİ, SÖZCÜK ÇEŞİTLERİ) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Eş görevleri sözcükleri, sözcük öbeklerini, cümleleri birbirine bağlayan sözcük türlerine bağlaç denir.

 

Bağlaçların üç görevi vardır:

 

1- Eş görevli sözcükleri birbirine bağlar.

 

2- Sözcük öbeklerini birbirine bağlar.

 

3- Cümleleri birbirine bağlar.

 

Cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayarak aralarında anlam ilgisi kuran sözcüklere denir.

 

“İLE” –  “VE”  BAĞLAÇLARI

 

Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.

 

- Evin ve bahçenin kapısı açıktı.(Tamlayan)

 

- Bu radyo Adana’da ve Mersin’de yayın yapıyor.(D.T)

 

- Akşam arkadaşıma gideceğim ve her şeyi anlatacağım.

 

- Cehennemle cenneti bu dünyada yaşadık.(Nesne)

 

- Evle okul arasında mekik dokuyor.(Tamlayan)

 

- Annesiyle babası yarın bize gelecek.(Özne)

 

Uyarı: Biri bağlaç diğeri edat olan iki çeşit “ile” vardır. Bir cümlede “ile”nin  yerine “ve”yi getirebiliyorsak bağlaç, getiremiyorsak edattır.

 

- “Bazen yandık bazen menekşelerle söyleştik.(Edat)

 

- “Kazaklarla ceketi parayla aldım.(B-E)

 

 

 “DE” BAĞLACI

 

*Eşitlik, gibilik anlamı katar.

 

- O filmi ben de seyrettim.

 

- Bence Aslı da bu işten anlamıyor.

 

*Abartma anlamı katar.

 

- Çocuğun okuduğu şiir de şiirdi hani.

 

- Aldıkları araba da araba yani.

 

*Küçümseme anlamı katar.

 

- Sen sınavı kazanacaksın da ben göreceğim.

 

- Sanki bu işten anlıyorsun da konuşuyorsun.

 

- Büyüyecek de adam olacak da bize bakacak.

 

*Sitem anlamı katar.

 

- Okula kadar geldin de bir selam vermedin.

 

- İzmir’e kadar geldin de yanıma uğramadın.

 

*Şaşma,inat,sebep, korkutma anlamı katar.

 

- Kardeşin de mi bizimle gelecek?(Şaşma)

 

- Ufaklık, kalemi vermem de vermem,diyor.(İnat)

 

- Ailesiyle kavga etti de evi terk etti.(Sebep)

 

- Dışarı çık da göreyim.

 

*Ama, fakat  anlamında kullanılır.

 

- Pansiyona kaydını yaptı da yerleşmedi.

 

- Bize gelmiş de fazla kalmamış.”

 

Uyarı: Türkçede biri bağlaç diğeri hal eki olan iki çeşit “de” vardır. “De”yi cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı bozulursa ektir bitişik yazılır, bozulmazsa bağlaçtır ayrı yazılır.

 

 - Bakkalda sebze de satılıyormuş.

 

 - Ayşe de okulda kalmış.

 

 

 “AMA” , “FAKAT” BAĞLACI

 

*Karşıt anlamlı iki cümleyi birbirine bağlar.

 

- Sınava çok iyi hazırlandı ama üniversiteyi kazanamadı.

 

- Her sabah spor yapıyor ama zayıflayamıyordu.

 

*Koşul, pekiştirme anlamı katar.

 

- Dışarı çıkabilirsin ama eve erken döneceksin.

 

- Seninle sinemaya gelirim ama işim olmazsa.

 

- Bu kitabı sana alacağım ama okuyacaksın.

 

- Dışarıda soğuk ama çok soğuk bir hava var.

 

- Büyük ama çok büyük bir bahçesi vardı.

 

 

 “ANCAK” ,“YALNIZ”  BAĞLACI

 

Yalnız sözcüğü;

 

*Ama, fakat  anlamında kullanılıyorsa bağlaç,

 

* Bir tek, sadece anlamında kullanılıyorsa edat,

 

* Önündeki ismi niteliyorsa sıfat,

 

* Fiili (bilgi yelpazesi.net) niteliyorsa zarftır.

 

 - Geziye yalnız bizim sınıf katıldı. (edat)

 

- Bu adam evde yalnız yaşıyor. (zarf)

 

- Yalnız insanlar hayata karamsar bakarlar. (sıfat)

 

- Onunla konuşurum yalnız fikrim yine de değişmez.(bağ)

 

- Bu işin üstesinden ancak sen gelirsin. (edat)

 

- Yoğun trafikte işe ancak yetişebildim. (zarf)

 

- Bütün gün evde yalnızdım. (adaşmış sıfat)

 

- Filmi seyredebilirsin ancak yarın erken kalkmalısın.(b.)

 

 

 “Kİ”  BAĞLACI

 

*Özneyi pekiştirir.

 

- Ben ki yedi iklimin  padişahıyım.

 

- Sen ki Fransa eyaletinin valisisin.

 

*Neden-sonuç  vardır.

 

- Günü kötü geçmiş ki çok kızgın görünüyor.

 

- Sana değer veriyorum ki seninle konuşuyorum.

 

*Kuşku,yakınma,şaşma,amaç-sonuç, tahmin

 

- Beni tanımıyorsun ki…(Yakınma)

 

- Kafamı bir kaldırdım ki onu karşımda gördüm.(Şaşma,)

 

- Arabayı o çizmiş olabilir mi ki?(Kuşku)

 

- Sana iş buldum ki kimseye muhtaç olmayasın.(A-S)

 

- Geç saatlere kadar çalışmış olmalı ki sabah uyanamamış. (tahmin)

 

 

“HEM…HEM”  BAĞLACI   

 

Karşılaştırılan iki unsurun hepsi anlamını vermektedir.Eş görevli sözcükleri bağlar.

 

- Hem arabayı hem evi üzerine alacakmış.(Nesne)

 

- Hem ucuz hem kaliteli ayakkabı satıyor.(Sıfat)

 

- Hem çalışıyor hem üniversite okuyor.(Cümle)

 

 

NE…NE BAĞLACI

 

 Cümleyi anlamca olumsuz yapar. Karşılaştırılan iki unsurun hiçbiri  anlamını verir.

 

*Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne bir kol.(Özne)

 

*Adam kızını ne arıyor ne soruyor. (yüklem)

 

*Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (cümle)

 

*Bu konu ne seni ne beni ilgilendirir. (nesneyi)

 

NOT: İki karşıt sıfatı birbirine bağlarsa “ikisinin arası, ortası”  anlamı verir.

 

- Kız ne zayıf ne şişman biriydi.

 

- Konuşan adam ne uzun ne kısaydı.

 

 

 YA… YA   BAĞLACI:

 

Karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.

 

- Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin. (cümleleri)

 

- Aynayı ya Ayşe ya Özlem kırmıştır. (özne)

 

- Ya salonun ya mutfağın penceresi kırıldı. (tamlayan)

 

- Takıma ya beni ya onu alacaksın (nesneyi)

 

 

DİĞER  BAĞLAÇLAR

 

- Ogün okula gelemedim çünkü çok hastaydım. (sebep)

 

- Bu maçı  kazanacağız  hatta  şampiyon olacağız.(pekiştirme)

 

- Mademki söz verdin, sözünü tutacaksın.

 

- Bu mağazada elbiseler çok güzel üstelik çok ucuz.

 

- Sanki dağları sen yarattın.

 

- Meğer bütün evi o dağıtmış.

 

- Eğer kardeşine uğrarsan selamımı söyle.

 

- Çok geç kaldılar; yoksa kaza yaptılar.

 

- Ders çalışmıyor; üstelik yaramazlık yapıyor.

 

- Önce bunlardan yani çok iyi bildiğiniz sorulardan başlayın.

 

- Bizde yahut sizde çalışabiliriz.

 

- İster yazarsın ister yazmazsın.

 

Bağlaçlar ile İlgili Karışık Örnekler

·         Böyle yapmaya devam et de olacakları gör.  (Bu cümlede bağlaç olan “de” cümleye azarlama anlamı katmıştır.)

·         Dışarıda üşüdük de içeri girelim dedik. (“de” bağlacı bu cümleye neden-sonuç anlamı katmıştır.)

·         Bir kerecik olsun gül de içim rahatlasın. (Bu cümlede bağlaç olan “de” cümleye yakınma anlamı katmıştır.)

·         Bir kere başladı mı konuşur da konuşur. (Tekrarlanan eylemlerin arasına girmiş ve süreklilik anlamı katmıştır.)

·         Bir şey düşünüyor ki susuyor. (Bu cümledeki “ki” bağlacı cümleye neden-sonuç anlamı katmıştır.)

·         Biz ki sizin için neler yaptık. (“ki” bağlacı cümleye pekiştirme anlamı katmıştır.)

·         Bu işin üstesinden gelebilir miyim ki? (“ki” bağlacı kuşku anlamı katmıştır.)

·         Acaba annem çok kızar mı ki? (Bu cümlede ise endişe anlamı katmıştır.)

·         Bugün öyle çok iş yaptım ki... (Abartma anlamı katmıştır.)

·         Sürekli olarak ilaç kullanıyor oysaki çok önemli bir hastalığı yok. (“oysaki” bağlacı cümleye tersine olarak, -dığı hâlde anlamları katmıştır.)

·         İş de iş olsa bari (Küçümseme anlamı katmıştır.)

·         Ali çalışkan bir çocuktur, Mehmet ise zekidir. (“ise” bağlacı karşılaştırma anlamı katmıştır.)

·         Bana güvenmiyorsa yanıma gelmesin. (Bu cümlede bitişik olarak karşımıza çıkmış. Bu şekilde bir yazım da doğrudur. Ancak bu cümledeki “sa” bağlaç değildir. Cümleye koşul anlamı katan ek-fiildir.)

·         Annem evdeki ceketimi yıkamamış. (Bu cümlede “ki” görmekteyiz. Kelimeye bitişik olarak yazılmış. Cümleden de çıkaramıyoruz. O hâlde buradaki “ki” bağlaç değil sıfat yapan “ki” ekidir. Yani yapım ekidir.  

 

 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<