|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
DURUM ZARFLARI, ÖZELLİKLERİ (1) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Eyleme sorulan “nasıl” sorusunun yanıtıdır.
Eylemin nasıl yapıldığını ve ne durumda olduğunu belirtir.
Eylemlerin ya da eylemsilerin nasıl olduğunu, ne durumda bulunduğunu gösteren bir zarf çeşididir.
Örnekler:
“Kardeşim, hızlı koşardı.”
Bu cümlede "hızlı" sözcüğü "koşmak" eyleminin durumunu anlatmaktadır. Bunu eyleme sorduğumuz "nasıl" sorusu ile durum zarfını bulabiliriz.
Mobilyalar çok yeni görünüyordu.
– Nasıl görünüyor?
– Yeni görünüyor.
Aynaya bakıp katıla katıla güldü.
Çocuk bize böyle anlattı.
Delice konuşma, kızarım!
Koşarak yanımıza geldi.
Derdini iyi anlatırsan çözüm bulursun.
Neden çok sessiz konuşuyorsun?"
Adam aniden karşıma çıktı.
Sahnedeki sanatçıyı hayranlıkla izliyor.
Beni iyi dinle, sonra pişman olursun.
Çocuklar odalarında sessiz sessiz oynuyor.
Kapıyı çalıp yavaşça girdi.
*Manş denizini yüzerek geçti (N)
*Bu gece yıldızlar pırıl pırıl yanıyordu (N)
*Öfkeyle kalkan, zararla oturur.(N)
*Ağlamaktan göz pınarları kurudu (S)
*Tüm bu acılara onu sevdiği için katlanıyor(S)
*Seven bu gönül seni asla terk etmeyecek(K)
*Bahar rüzgarının şarkısı hiç susmaz burada (K)
*Şu an belki kuşlar bizim şarkımızı söylüyordur(O)
*Adana ‘ya geldiğinde herhalde bizimle kalır(O)
UYARI:Bazı durum zarflarını niteleme sıfatları ile karıştırmamak gerekir.
*Büyük insanlar her zaman büyük düşünür.
*Soğuk insanlara ben de soğuk davranırım
*İyi bir üniversiteyi kazanmak için sınavlara iyi çalışmalısın.
Yukarıdaki cümlelerde ilk altı çizili sözcük sıfat ikincisi ise zarftır.
Durum Zarfının Özellikleri:
-Bir sözcük, bir adı veya zamiri nitelerse, sıfat; bir eylemi ya da eylemsiyi nitelerse, durum zarfı olur.
Örnek:
O iyi insanlar, o güzel atlara bindiler ve çekip gittiler.
Sıfat Ad Sıfat Ad
İyi düşünüp güzel konuştu.
Zarf Eylemsi Zarf Eylemsi
-İkileme biçiminde kurulan, pekiştirilmiş olan ve edatla öbekleşen kimi sözcükler eylem ve eylemsiyi etkileyerek zarf görevinde (bilgi yelpazesi.net) kullanılabilir.
Örnek:
Güneş pırıl pırıl parlıyordu. İkileme
zarf
Deniz masmavi görünüyordu Pekiştirme
zarf
Çamaşırları sakız gibi yıkamış. Edat öbeği
Zarf
Zarf Çeşitleri ve Önemli Notlar
Zarflar; fiilin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını belirleyen, tamamlayan veya değiştiren kelimelerdir. Zarflar, dilin zenginliğini artıran ve ifadeyi daha etkili hâle getiren önemli unsurlardır. Türkçede zarflar, farklı türlerde ve işlevlerde kullanılır.
Zarflar, çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. İşlevlerine göre, zaman zarfları, yer-yön zarfları, durum zarfları, miktar zarfları, derecelendirme zarfları ve soru zarfları gibi farklı kategorilere ayrılabilirler.
Ayrıca zarflar, olumlu veya olumsuz anlam katma, şart bildirme, kıyaslama yapma gibi işlevlere de sahip olabilir. Örneğin, "çok", "az", "hiç" gibi zarflar bir sıfatın veya fiilin derecesini belirtirken, "gibi", "kadar", "gibi...ki" gibi zarflar kıyaslama yapmak için kullanılır. "Belki", "muhtemelen", "kesinlikle" gibi zarflar ise bir tahminde bulunma veya bir ifadeye kesinlik katmak amacıyla kullanılabilir.
Zarflar, cümlede farklı yerlerde kullanılabilir. Genellikle zarflar cümlenin neresinde kullanıldıklarına göre fiilin, sıfatın veya zarfın yanına gelirler. Ancak zarflar cümlede farklı anlam ve vurgu oluşturmak için değişik yerlere yerleştirilebilir. Örneğin, "Hızla koştu." cümlesinde "hızla" zarfı, fiili nitelemekte ve hareketin hızını belirtmektedir. Aynı şekilde, "Çok güzel bir resim çizdi." cümlesinde "çok" zarfı, sıfatı nitelemekte ve resmin güzelliğini vurgulamaktadır. Sıfatın önünde yer aldığında “sıfatı derecelendiren zarf” olarak tanımlarız.
NOT: Yer-yön zarflarında kullanılan “aşağı-yukarı, ileri-geri, sağ-sol, içeri-dışarı” eğer bir çekim eki alırsa zarf olma özelliğini kaybeder ve isimleşir. Tabii bununla da yetinmez. İşe cümlenin ögeleri bakımından da bakarsak cümlede zarf tümleci olarak kalmaz. Dolaylı tümlece, özneye ya da yükleme dönüşebilir.
Örnek:
· Bugün hiç dışarıya çıkmadım. (İsim- Dolaylı Tümleç)
· İçerisi beğenilmedi. (Sözde Özne)
· Gelenlerin hepsi içerideydi. (Yüklem)
ZARFLAR (BELİRTEÇLER) (ÖZET ANLATIM)
Fiillerin fiilimsilerin sıfatların ya da kendisi gibi zarf olan sözcüklerin anlamlarını “yer-yön, ölçü-miktar, durum, zaman ve soru” kavramlarıyla açıklayan sözcüklerdir.
1)DURUM ZARFLARI
Fiilleri veya fiilimsileri, nitelik, sebep, kesinlik, olasılık, yineleme, yaklaşıklık gibi anlamlarla belirten zarflardır.Fiile nasıl sorusunu sorarak buluruz.
*Manş denizini yüzerek geçti (N)
*Bu gece yıldızlar pırıl pırıl yanıyordu (N)
*Öfkeyle kalkan, zararla oturur.(N)
*Ağlamaktan göz pınarları kurudu (S)
*Tüm bu acılara onu sevdiği için katlanıyor(S)
*Seven bu gönül seni asla terk etmeyecek(K)
*Bahar rüzgarının şarkısı hiç susmaz burada (K)
*Şu an belki kuşlar bizim şarkımızı söylüyordur(O)
*Adana ‘ya geldiğinde herhalde bizimle kalır(O)
UYARI:Bazı durum zarflarını niteleme sıfatları ile karıştırmamak gerekir.
*Büyük insanlar her zaman büyük düşünür.
*Soğuk insanlara ben de soğuk davranırım
*İyi bir üniversiteyi kazanmak için sınavlara iyi çalışmalısın.
Yukarıdaki cümlelerde ilk altı çizili sözcük sıfat ikincisi ise zarftır.
|
|
2)YER-YÖN ZARFLARI (Nere(ye)?)
Fiilleri veya fiilimsileri yer-yön bakımından belirten zarflardır.
*Aşağı tükürsen sakal,yukarı tükürsen bıyık.
*Küçücük çocuğu hemen yukarı çıkardık.
*Odasının penceresinden içeri baktım.
*Biraz yürüdükten sonra geri dönmüş.
*Araba çok fazla ileri gitmiş.
*Az beri gelirsen arkadaşında oturur.
UYARI:Yer-yön zarfları çekim eki alırsa adlaşır.
*Işık,perdenin kenarından içeri sızıyordu.(Z)
*Işık,perdenin kenarından içeriye sızıyordu.(A)
UYARI:Bazı yer-yön zarflarını işaret sıfatları ile karıştırmamak gerekir.
*Aradığını yukarı katta bulamayınca yukarı çıkmış. (İlki sıfat, 2. si zarf)
*Aşağı mahallede gürültü olunca,apartman sakinleri aşağı inmiş. (İlki sıfat, 2. si zarf)
*İçeri zili çalınca öğrenciler içeri girdi. (İlki sıfat, 2. si zarf)
3)ZAMAN ZARFLARI (Ne zaman?)
Fiillerin veya fiilimsilerin anlamını zaman bakımından sınırlandıran sözcüklerdir.
*Onu daha önce hiç böyle görmemiştim.
*Mehtabı seyrederdik geceleyin buralarda.
*Bu akşam rüyamda Leyla’yı gördüm.
*Biz her gece uğultularını dinlerdik rüzgarların.
*Benim doğduğum köyleri geceleri eşkıyalar basardı.
*Bugün çalışan, yarın rahat eder.
UYARI: Bazı zaman anlamlı sözcükler belirtme durum ekini alırsa adlaşırlar.
*Bu akşam akşamı seyredeyim bakışlarında. (Altı çizili sözcük artık isimdir)
*Ne sabahı göreyim,ne sabah görüneyim. (Altı çizili sözcük artık isimdir)
4)ÖLÇÜ-MİKTAR ZARFLARI (Ne kadar)
Fiilleri, fiilimsileri, sıfatları veya kendisi gibi zarf olan sözcükleri ölçü-miktar bakımından sınırlandıran sözcüklerdir.
*Çok bilen çok yanılır.
*Sen burada biraz bekle.
*En güzel yıllarımı onun için harcadım. ( “en” bu cümlede sıfatın zarfıdır)
*Daha güzel bir dünya için çok çalışmalıyız. ( “daha” bu cümlede sıfatın zarfıdır)
*Sahilde fazla güneşlendiği için yanmış.
*Soruları çözerken daha dikkatli olmalısın. ( ”daha” bu cümlede “dikkatli olmak” birleşik fiilinin zarfıdır)
UYARI:Bazı nicelik zarflarını sayı sıfatları ile karıştırmamak gerekir.
*Çok insan bunu başarmak için çok çalışıyor.
*Fazla para insanı fazla rahatsız eder.
UYARI: “Daha” sözcüğü bir fiilin önünde olduğunda zaman zarfı, kendi gibi zarf olan bir sözcüğün önünde (bilgi yelpazesi.net) olduğunda ölçü-miktar zarfı olur.
*Daha iyi bir insanı bulabilmek için daha evlenmemiş. (İlki ölçü-miktar zarfı, ikincisi zaman zarfı)
*Bizimle daha sakin konuşuyordu. (ölçü-miktar zarfı)
*Eve daha gelmemiş. (Zaman zarfı)
5) SORU ZARFLARI
Fiilleri ya da fiilimsileri soru yoluyla açıklayan sözcüklerdir.
*Ne zaman bu hayaller bir gün gerçekleşecek?
*Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
*Bu viran yerde nasıl yaşıyorsunuz?
*Yolun bitmesine ne kadar kaldı?
*Ne zaman bir köy türküsü duysam,
Şairliğimden utanırım.”
*Niçin gökyüzü bu kadar mavi görünür?
*Neden saçların beyazlamış arkadaş?
UYARI: “Ne” soru sözcüğü cümle içinde soru sıfatı ve soru zamiri olarak kullanılacağı gibi soru zarfı da olabilir.
*O karanlık sularda ne gördün?(Zamir)
*Hiçbir şey olmamış gibi ne susuyorsun?(Zarf)
*Benimle ne konuda konuşacaksın?(Sıfat)
*Gel ecel,ne korkarsın sarı çehremden benim? (Zarf)
*Aşık dediğin Mecnun misali kördür,
Ne bilsin,alemde ne mevsimdir.(Zarf-zamir)
*Ne ağlarsın benim zülfü siyahım.(Zarf)
*Şu dünyada ben ne insanlar gördüm. (Sıfat)
UYARI: “Nasıl” soru sözcüğü bir ismi belirtirse soru sıfatı, fiil ya da fiilimsiyi belirtirse soru zarfı olur.
*Onun nasıl bir insan olduğunu nasıl anlayabilirim? (İlki sıfat, ikincisi zarf)
*Gurbette nasıl bir hayat sürdüğünü nasıl bilmiyorsun? (İlki sıfat, ikincisi zarf)
ZARFLAR VE ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ UYARILAR
-Dilimizde kesinlik anlamı taşıyan “şüphesiz, elbette, mutlaka, asla, kuşkusuz” gibi sözcükler, bu anlamlarla eylemi pekiştirdiğinde kesinlik zarfı oluşturur.
Örnek:
Doğacaktır, elbet sana vadettiği günler Hakk’ın.
Benimle bir daha asla böyle konuşma!
Şüphesiz tüm söylenenleri anlıyor.
-Eylem ve eylemsilere tekrar anlamı veren, onların yinelendiğini gösteren “tekrar, bir daha, gene, sık sık, çoğu kez, arada bir, bazen, yine” gibi sözcükler yineleme zarfı yaratır.
Örnek:
Bu konuyu tekrar ele almalıyız.
Kar yine savrula savrula yağıyordu.
Çocuk ikide bir babasından para istiyor.
-Eyleme olasılık anlamı katan “belki, herhalde..” sözcükleri olasılık zarfı olarak adlandırılır.
Örnek:
Belki yarın, belki de yarından sonra gelir.
Herhalde toplantıda konuşulanları hiç dinlemedin.
-Eylemi zaman ve nicelik yönünden sınırlayan (bilgi yelpazesi.net) “artık, ancak, yalnız” sözcükleri sınırlama zarfı adını alır.
Örnek:
Artık bu sıkıntıya dayanamıyorum.
Bu işi ancak üç gün sonra bitirebilirim.
Beni yalnız sen anlarsın.
-Genellikle bir soruya karşılık olarak kullanılan “evet, hayır” sözcükleri onaylama zarfı adını alır.
Örnek:
- Kitap okur musun?
- Evet.
- Sen de gittin mi?
- Hayır.
|
|
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||