eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelimede anlam, sözcükte anlam ile ilgili konu anlatımlar

İKİLEME NEDİR İKİLEMELERİN OLUŞUMU İKİLEMELERİN YAPILIŞI İKİLEMELERİN YAZIMI ÖZELLİKLERİ (2) (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Anlamı ve anlatımı güçlendirip pekiştirmek amacıyla aynı ya da sesleri birbirine benzeyen sözcüklerin art arda tekrar edilmesiyle oluşan söz gruplarına ikileme denir.

 

Söze güç katmak, anlamı pekiştirmek amacıyla ikilemeler kullanılır.

 

Sözün anlamını pekiştirmek, onu zenginleştirmek ya da değişik anlam ilgileri oluşturmak için iki sözün bir araya getirilmesiyle oluşan söz öbeğidir. İkilemeler yapıca ve anlamca farklılıklar gösterir.

 

İkilemeler Aşağıdaki Yöntemlerle Oluşturulurlar:

 

Aynı Sözcüğün Tekrarlanmasıyla Oluşan İkilemeler:

Örnek:

koşa koşa, ağır ağır, iri iri, yavaş yavaş, uzun uzun…

 

Eş Anlamlı Sözcüklerden Oluşan İkilemeler:

Örnek:

akıllı uslu, ses seda, güçlü kuvvetli, kılık kıyafet…

 

Zıt Anlamlı Sözcüklerden Oluşan İkilemeler:

Örnek:

ileri geri, az çok, er geç, bata çıka, büyük küçük, aşağı yukarı, gece gündüz…

 

Biri Anlamlı, Diğeri Anlamsız, Yakıştırma Sözcüklerden Oluşan İkilemeler:

Örnek:

eski püskü, eğri büğrü, yarım yamalak, çer çöp…

 

Her İkisi de Anlamsız Sözcükten Oluşan İkilemeler:

Örnek:

ıvır zıvır, eften püften, mırın kırın…

 

Yansımaların Tekrarıyla Oluşan İkilemeler:

Örnek:

çat pat, kıs kıs, şırıl şırıl, patır kütür, horul horul, kütür kütür, şırıl şırıl, çatır çatır…

 

İsim Tamlaması Şeklindeki İkilemeler:

Örnek:

suyunun suyu, güzeller güzeli…

 

Hal (Durum) Eki Alarak Oluşan İkilemeler:

Örnek:

baş başa, baştan başa, biz bize, dişe diş, günden güne…

 

M Harfi Eklenerek Oluşturulan İkilemeler:

Örnek:

Ev mev, şaka maka, para mara, kitap mitap, ders mers, iş miş, kapı mapı, çocuk mocuk…

 

İkilemelerin anlamsal özellikleri şöyle sıralanabilir:

 

Anlamı güçlendirip pekiştirmek, anlamı abartmak için kullanılırlar:

 

Örnek :

 

Güzel mi güzel kız

 

Demet demet çiçek

 

Çuval çuval fındık

 

Çıtır çıtır simit

 

Ağlaya sızlaya (bilgi yelpazesi. com) bir hal olmak

 

Güle güle ölmek

 

Varını yoğunu ortaya çıkartmak

 

"Şöyle böyle, yaklaşık olma" anlamı vermek.

 

Örnek :

 

İyi kötü (bilmek)

 

Aşağı yukarı (anlamak)

 

Hemen hemen (bitirmek)

 

 

İkilemelerin Kuruluş (Yapılış) Özellikleri:

 

a. Eş Anlamla Kelimelerin (Aynı sözcüklerin) tekrarıyla yapılabilir.

 

İri iri  -  Koca koca  -  Yavaş yavaş  -  Uslu uslu

 

Usul usul sınıfı terk etti.

 

Koşa koşa geldi.

 

 

b. Yakın anlamlı sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.

 

Börek çörek  -  Derli toplu  -  Sorgu sual  -  Doğru dürüst  -  Sağ salim

 

Yalan yanlış sözlerle ortalığı karıştırdı.

 

Artık kimsede ar namus kalmadı.

 

 

c. Karşıt anlamlı (Zıt anlamlı) sözcüklerin tekrarıyla yapılabilir.

 

İyi kötü  -  Er geç  -  Düşe kalka  -  İleri geri

 

Aşağı yukarı iki aydır kimse uğramadı buraya.

 

İşin aslını er geç öğreneceğim.

 

 

d. Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle yapılabilir.

 

Çalı çırpı  -  Konu komşu  -  Yırtık pırtık  -  Eğri büğrü

 

Eğri büğrü yollardan denize ulaştık.

 

İçeriye ufak tefek bir adam girdi.

 

e. Her ikisi de anlamsız sözcüklerle yapılabilir.

 

Ivır zıvır  -  Abur cubur  -  Eciş bücüş  -  Dangıl dungul

 

Ivır zıvır eşyaları tavan arasına kaldırdık.

 

Böyle eften püften sebeplerle oyalama beni.

 

f. İkinci kelimenin başındaki harf yerine "m" harfi kullanılarak yapılabilir

 

ev mev, sarı marı, hızlı mızlı, kara mara

 

Bu paraya ev mev alamazsın.

 

Senin araban hızlı mızlı, bana ne?

 

g. Sözcüklerden biri ya da her ikisine ekler getirilerek yapılabilir.

 

Beni baştan aşağı şöyle bir süzdü.

 

Onunla başa baş (bilgi yelpazesi.net) mücadele etti.

 

Her ikileme cümleye değişik bir anlam katar.

 

Yüzüme acı acı gülümsedi. (kuvvetlendirme)

 

Gideli aşağı yukarı iki gün oldu. (ihtimal)

 

Ivır zıvır eşyaları atın. (değersiz)

 

Caddede sıra sıra ağaçlar vardı. (çokluk)

 

UYARI: İkilemelerle tekrarlar birbirinden farklıdır. Tekrarlarda araya virgül girer; fakat ikilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti girmez.

Örnek

Akşam, akşam, yine akşam… (Tekrar)

Akşam akşam nereden çıktı bu maç. (İkileme) 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<