|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
İŞ FİİLLERİ, KILIŞ FİİLLERİ, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Öznenin kendi iradesiyle bir nesne üzerinde gerçekleşen ve bu eylemden nesnenin etkilendiği tüm eylemler iş-kılış anlamlıdır.
Nesne alan/alabilen eylemlerdir.
Etkilenen vardır.
Örnekler:
Kadın gömleği ütüledi.
Geleceğini daha yeni öğrenmiş.
Patatesleri tabakta bir güzel ezdi.
Kendini bir deri bir kemiğe çevirmişsin.
Kazma elin kuyusunu.
Yanakları al al olmuştu.
Bunları sınavdan sonra konuşalım.
Olanları bir bir anlatırsın.
Yeni aldığı elbiseyi arkadaşı da gördü.
Ben bu soruyu çözemem.
Babam bana yeni bir kitap aldı.
Geçmiş. Açmak, yıkamak, kesmek vb.
Mezuniyetteki al kıyafetini çok beğendik.
Bu tatilde çantamı kaybettim.
Sırrını kimseye söylemem.
Kazayı sanki hissetmişti.
Komedyen herkesi çok güldürdü.
Evi size çok yakınmış
Dikkat:
Bazı fiiller cümlede kullanılışına göre iş fiili dışında da kullanılır.
Çocuk kapıyı açtı. (iş-kılış)
Bütün çiçekler açtı. (oluş) (belirli bir zaman dilimi içinde gerçekleştiği için)
İŞ OLUŞ DURUM FİİLLERİ (PÜF NOKTASI, ÖZET ANLATIM)
En aşağıdakilere çalışmadan önce hemen aşağıdaki yöntemle kolayca ve çabucak bu konuyu kavrayabilirsiniz.
1. Hareket: İŞ fiili olduğu anlamak için cümleyi silin ve elinizde sadece fiil kalsın. Fiilin başına “ONU” kelimesini koyun. Anlamlı oluyorsa iş fiilidir olmuyorsa iş fiili değildir.
Örnek:
Elmaları dün topladı.
Elinizde sadece topladı fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU topladı. => anlamlı olduğu için topladı fiili iş fiilidir.
Bugün okuldan gelecek.
Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşecek olup olmadığına bakarız. Eğer ZAMANLA gerçekleşecek bir fiilse OLUŞ fiilidir, ZAMANLA gerçekleşmeyen fiil değilse OLUŞ fiili değildir. O zaman aşağıdaki 3. ve son harekete geçin.
Örnek:
Elmalar çürümüş.
1. Hareket: Elinizde sadece çürümüş fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU çürümüş. => anlamlı olmadı. Öyleyse çürümüş fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki çürümüş fiiline anlamsal olarak bakın. “çürümek" fiili bir anda değil ZAMANLA olur. Öyleyse çürümüş fiili oluş fiilidir.
Bugün okuldan gelecek.
1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı (bilgi yelpazesi.net) olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir. Aşağıdaki 3. Harekete geçin.
3. Hareket: İŞ fiili olmadığını anladığımız fiilin (yukarıdaki işlemden geçerek anlaşılmış) ZAMANLA gerçekleşmediğini de anlayınca DURUM fiildir.
Yani fiil İŞ VE OLUŞ fiili değilse kesin DURUM fiilidir.
Örnek:
Bugün okuldan gelecek.
1. Hareket: Elinizde sadece gelecek fiili kalsın ve başına “ONU” kelimesini koyun.
ONU gelecek. => anlamlı olmadığı için gelecek fiili iş fiili değildir.
2. Hareket: Elinizdeki gelecek fiiline anlamsal olarak bakın. “gelmek" fiili ZAMANLA değil bir anda olur. Öyleyse gelecek fiili oluş fiili de değildir.
3. Hareket: gelecek fiili iş ve oluş fiili değilse elimizde kalan DURUM fiilidir. Öyleyse gelecek fiili DURUM fiilidir.
Unutmayın: Sıralama “İŞ, OLUŞ, DURUM” (İOD) şeklindedir. İŞ değilse OLUŞTUR. OLUŞ da değilse kesin DURUMDUR. Yapmanız gereken hareketleri SIRA İLE yapmak.
AŞAĞIDAKİ BİLGİYELPAZESİ'NİN VİDEOSUNU İZLEYEREK DE BU KONUYU KOLAYCA ANLAYABİLİRSİNİZ
|
|
ANLAŞILMADIYSA AŞAĞIDAKİ İŞ, OLUŞ, DURUM FİİLLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMA BAKIN:
Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır.
1-İŞ (KILIŞ) FİİLLERİ
İş-kılış fiilleri bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. Bu işi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir nesne bulunur. Nesne bulunduğu için bu fiiller geçişli fiillerdir diyebiliriz. Bu yüzden iş-kılış fiillerinin başına “onu” kelimesini getirdiğimizde anlamlı bir ifade oluşur.
Örnek:
Ahmet, elindeki taşı suya attı.
Cümlesindeki “atmak” sözcüğü iş-kılış fiilidir. “Atmak” eylemi öznenin etkisiyle bir nesnenin üzerinde; yani Ahmet’in etkisiyle taş üzerinde gerçekleşmiştir. Ayrıca bu fiilin iş-kılış fiili olduğunu anlayabilmek için kelimenin başına “onu” kelimesi getirilebilir.
onu attı
İş (Kılış) Fillerine Örnekler
ONU => sil(mek), anlat(mak), temizle(mek), yaz(mak), al(mak), taşı(mak), kaldır(mak), tak(mak), iç(mek), kullan(mak), ısıt(mak), topla(mak), çal(mak), karıştır(mak), tara(mak), aç(mak), kapat(mak) araştır(mak), çiz(mek), öde(mek), besle(mek), büyüt(mek), öldür(mek), yut(mak), incit(mek), dengele(mek), dinle(mek), sür(mek), gör(mek), bul(mak), kes(mek), sev(mek), kaz(mak)
2-OLUŞ FİİLLERİ
Oluş fiilleri, herhangi bir etki altında olmaksızın bir varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir.
Oluş eylemiyle, öznenin üzerinde gerçekleşen değişimin istem dışı olduğunu yani isteyerek olmadığını anlarız. Oluş fiillerinde zaman unsuru vardır, eylemin gerçekleşmesi için belli bir sürenin geçmesi gerekir, çünkü zamanla ortaya çıkan durumu anlatırlar.
Bu eylemler nesne alamadıkları için geçişsizdirler. Dolayısıyla iş-kılış fiilinden farklı olarak “onu” kelimesini başına getiremeyiz.
Örnek:
Beş sene içinde çok hızlı yaşlandı.
Bu cümledeki “yaşlanmak” eylemi oluş fiilidir. Çünkü Yaşlanma eyleminin gerçekleşmesinde öznenin etkisi yoktur. Bu fiil istem dışı, (bilgi yelpazesi.net) kendiliğinden gerçekleşmiştir. Ayrıca geçişsiz olduğunu da başına onu kelimesini getirerek anlayabilirsiniz.
Onu yaşlanmak (olmaz)
Oluş Fillerine Örnekler
sarar(mak), karar(mak), morar(mak), küflen(mek), kızar(mak), bayatla(mak), paslan(mak), uza(mak), büyü(mek), sol(mak), acık(mak), ağar(mak), zayıfla(mak), eri(mek), olgunlaş(mak), çürü(mek), yeşer(mek), hastalan(mak), körel(mek), piş(mek), soğu(mak)
3-DURUM FİİLLERİ
Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Eylem öznenin kendi iradesi ile gerçekleşmiştir; ancak yapılan işten etkilenen herhangi bir nesne yoktur, nesneye ihtiyaç duyulmaz. Dolayısıyla nesne alamadıkları için geçişsiz fiillerdir, başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamsız olur.
Örnek:
Bebeğimiz doğduğundan beri ilk kez güldü.
“Gülmek” eylemi bebeğin içinde bulunduğu durumu ifade etmiştir. Gülme eylemi bebeğin kendi iradesi ile meydana gelmiş ancak bu gülme eyleminden etkilenen bir nesne yoktur. Gülme eylemini gerçekleştirmek için herhangi bir nesneye ihtiyaç duyulmaz.
Durum Fillerine Örnekler
Uyu(mak), dinlen(mek), otur(mak), sus(mak), gül(mek), ağla(mak), dur(mak), uzan(mak), çık(mak), yürü(mek), gel(mek), koş(mak), bak(mak), yüz(mek), kork(mak), dur(mak), yürü(mek), bulun(mak)
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||