|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar
KURALLI BİLEŞİK SIFATLAR, KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.
İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.
Not: AYRI YAZILIRLAR VE SIFAT BÖLÜMÜ EN AZ İKİ KELİMEDEN OLUŞUR.
Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır:
-Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:
Örnek:
Sıfat tamlaması sıfat tamlaması
Büyük kapı-lı ev güzel göz-lü kız
Sıfat Ad Sıfat Ad
-Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada -lı, -lik ekinin getirilmesiyle:
Örnek:
Sıfat tamlaması Sıfat tamlaması
On yıl-lık bekleyiş iki ay-lık süre
Sıfat Ad Sıfat Ad
-Bir takısız ad tamlamasında, tamlayan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:
Örnek:
Takısız ad tamlaması Takısız ad tamlaması
Mermer sütun-lu saray deri mont-lu çocuk
Sıfat Ad Sıfat Ad
-Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle:
Örnek:
yıkık duvar => duvarı yıkık ev
Sıfat tamlaması
Kırık cam => camı kırık pencere
Sıfat tamlaması
-Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan (bilgi yelpazesi.net) sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur.
Örnek:
baba-dan kalma ev
Sıfat Ad
Ana-dan doğma sakat
Sıfat Ad
BİRLEŞİK SIFATLAR (ÖZET ANLATIM)
Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir.
Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir.
Birleşik sözcüklerin sıfat görevinde kullanılanlarına bileşik sıfat denir.
Uyarı: Birleşik sıfat illa BİTİŞİK yazılacak diye bir olay yok. En az iki kelimenin birliktelik sağlamasıyla BİRLEŞİKLİK meydana gelir.
Kelime + kelime = Birleşik sıfat
Yurtsever bir milletin kalbinde yaşıyorsun.
Yurt + sever -> Yurtsever
Kan kırmızısı elma (kan+kırmızısı)
Yağlı boyalı oda (yağlı+boyalı)
Yalan yanlış sözler (yalan+yanlış)
BİRLEŞİK SIFATLAR İKİYE AYRILIR:
1) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar
İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.
Not: BİTİŞİK YAZILIRLAR.
|
Örnek:
Cingöz çocuk
Uluslararası gerginlik
Gelişigüzel ifade
Kepçekulak Ahmet
Boşboğaz insanlar
Çalçene kadın
Altıparmak adam
Birtakım kararlar
Kuşbaşı et
Vurdumduymaz kimse
Yankesici kadın
Başıbozuk asker
Birkaç gün
2) Kurallı Birleşik Sıfatlar
İki yolla oluşturulur:
Not: AYRI YAZILIRLAR.
a) Sıfat tamlamalarının sonlarına "-lı, -lik, -siz" yapım ekleri getirilerek yapılan bileşik sıfatlardır. Bunlar ayrı yazılır. İlk iki sözcük de sıfat görevi üstlenir.
Örnek:
Uzun boy ==> uzun boylu adam
Kırk yıl ==> kırk yıllık dost
Beş para ==> beş parasız adam
Güleç yüzlü insanlar
Üç aylık maaş
Geniş bahçeli ev
Altı aylık masraf
Üç günlük yol
İki saatlik aşk
Uyarı: Takısız ad tamlamalarının sonuna "-li" eki getirilerek de kurallı bileşik sıfat yapılabilir.
İpek elbise ==> ipek elbiseli kız
Demir kapı ==> demir kapılı ev
b) Adla sıfatın yer değiştirmesiyle oluşanlar:
Kurallı bileşik sıfatların bir başka oluşum yolu da sıfat tamlamalarının ad ile sıfatı yer değiştirilip adın sonuna 3.tekil iyelik ekinin getirilmesidir. Burada ilk sözcük ad, ikinci sözcük sıfattır.
Örnek:
Bol para ==> parası bol iş
Geniş bahçe ==> bahçesi geniş ev
Karışık Örnekler:
Uzun boylu adam, geniş bahçeli ev,
Açıkgöz, vurdumduymaz, uluslararası …
Karabiberli yemek, ağırbaşlı çocuk…
Ahşap çatılı bu bina turistlerin ilgi odağı olmuştu.
Yüksek topuklu ayakkabılarıyla yürümekte zorlanıyordu.
Kırmızı kaplı defterine yaşadığı her olayı hemen yazardı.
Güler yüzlü sanatçı olarak ün yapmış ama bu ünün altında ezilmişti.
Ağırbaşlı kızlar burada çalışabilir.
Zeytinyağlı yemekleriniz çok güzel.
|
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
|