eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > kelime türleri, sözcük türleri ile ilgili konu anlatımlar

KURALLI BİLEŞİK SIFATLAR, KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)

 

Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır.

 

İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.

 

Not: AYRI YAZILIRLAR VE SIFAT BÖLÜMÜ EN AZ İKİ KELİMEDEN OLUŞUR.

 

 

Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır:

 

-Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:

 

Örnek:

 

Sıfat tamlaması                          sıfat tamlaması

Büyük kapı-lı ev                        güzel göz-lü kız

       Sıfat       Ad                              Sıfat        Ad

 

 

-Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada -lı, -lik ekinin getirilmesiyle:

 

Örnek:

 

Sıfat tamlaması              Sıfat tamlaması

On yıl-lık  bekleyiş            iki ay-lık süre

    Sıfat         Ad                    Sıfat   Ad

 

 

-Bir takısız ad tamlamasında, tamlayan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle:

 

Örnek:

 

Takısız ad tamlaması       Takısız ad tamlaması

Mermer sütun-lu saray        deri mont-lu çocuk

          Sıfat           Ad                 Sıfat        Ad

 

 

-Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle:

 

Örnek:

 

   yıkık duvar      =>     duvarı yıkık ev

Sıfat tamlaması

 

    Kırık cam      =>      camı kırık pencere

 Sıfat tamlaması        

 

 

-Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan (bilgi yelpazesi.net) sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur.

 

Örnek:

 

baba-dan kalma ev

      Sıfat             Ad

 

Ana-dan doğma sakat

        Sıfat             Ad   

 

BİRLEŞİK SIFATLAR (ÖZET ANLATIM)

 

Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir.

 

Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir.

 

Birleşik sözcüklerin sıfat görevinde kullanılanlarına bileşik sıfat denir.

 

Uyarı: Birleşik sıfat illa BİTİŞİK yazılacak diye bir olay yok. En az iki kelimenin birliktelik sağlamasıyla BİRLEŞİKLİK meydana gelir.

 

Kelime + kelime =  Birleşik sıfat

 

Yurtsever bir milletin kalbinde yaşıyorsun.

 

Yurt + sever -> Yurtsever

 

Kan kırmızısı elma (kan+kırmızısı)

 

Yağlı boyalı oda (yağlı+boyalı)

 

Yalan yanlış sözler (yalan+yanlış)

 

 

BİRLEŞİK SIFATLAR İKİYE AYRILIR:

 

1) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

 

İki ya da daha çok sözcük anlamca kaynaşarak tek bir sıfat sözcüğe dönüşüyorsa buna "anlamca kaynaşmış bileşik sıfat" denir.

 

Not: BİTİŞİK YAZILIRLAR.

 

Örnek:

 

Cingöz çocuk  

 

Uluslararası gerginlik

 

Gelişigüzel ifade  

 

Kepçekulak Ahmet

 

Boşboğaz insanlar 

 

Çalçene kadın  

 

Altıparmak adam 

 

Birtakım kararlar  

 

Kuşbaşı et 

 

Vurdumduymaz kimse          

 

Yankesici kadın 

 

Başıbozuk asker 

 

Birkaç gün                                        

 

 

2) Kurallı Birleşik Sıfatlar

 

İki yolla oluşturulur:

 

Not: AYRI YAZILIRLAR.

 

a) Sıfat tamlamalarının sonlarına "-lı, -lik, -siz" yapım ekleri getirilerek yapılan bileşik sıfatlardır. Bunlar ayrı yazılır. İlk iki sözcük de sıfat görevi üstlenir.

 

Örnek:

 

Uzun boy ==> uzun boylu adam

 

Kırk yıl ==> kırk yıllık dost

 

Beş para ==> beş parasız adam

 

Güleç yüzlü insanlar                                  

 

Üç aylık maaş

 

Geniş bahçeli ev                                       

 

Altı aylık masraf

 

Üç günlük yol                                           

 

İki saatlik aşk

 

Uyarı: Takısız ad tamlamalarının sonuna "-li" eki getirilerek de kurallı bileşik sıfat yapılabilir.

 

İpek elbise ==> ipek elbiseli kız

 

Demir kapı ==> demir kapılı ev

 

 

b) Adla sıfatın yer değiştirmesiyle oluşanlar:

 

Kurallı bileşik sıfatların bir başka oluşum yolu da sıfat tamlamalarının ad ile sıfatı yer değiştirilip adın sonuna 3.tekil iyelik ekinin getirilmesidir. Burada ilk sözcük ad, ikinci sözcük sıfattır.

 

Örnek:

 

Bol para ==> parası bol iş

 

Geniş bahçe ==> bahçesi geniş ev

 

 

 

Karışık Örnekler:

 

Uzun boylu adam, geniş bahçeli ev,

 

Açıkgöz, vurdumduymaz, uluslararası

 

Karabiberli yemek, ağırbaşlı çocuk…

 

Ahşap çatılı bu bina turistlerin ilgi odağı olmuştu.

 

Yüksek topuklu ayakkabılarıyla yürümekte zorlanıyordu.

 

Kırmızı kaplı defterine yaşadığı her olayı hemen yazardı.

 

Güler yüzlü sanatçı olarak ün yapmış ama bu ünün altında ezilmişti.

 

Ağırbaşlı kızlar burada çalışabilir.

 

Zeytinyağlı yemekleriniz çok güzel.

 

 

TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<


TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

Yorumlar

.....

***. **
Cevap**
->Yorumu: 'deri ceketli çocuk' neden kurallı bileşik sıfat değil ayrıca sitedeki bilgiler için teşekkürler ->CEVAP: 'deri ceketli çocuk' tamlamasında "deri ceket => isim tamlaması olduğu için buna gelen "-li" eki isim tamlamasını "ceket" kelimesine bağlayarak normal bir sıfat tamlaması oluşturmuştur.
->Yazan:
bilgiyelpazesi ekibi.

10. **Yorum**
->Yorumu: 'deri ceketli çocuk' neden kurallı bileşik sıfat değil ayrıca sitedeki bilgiler için teşekkürler
->Yazan: aleyna

9. **Yorum**
->Yorumu: şahane bir site burayı sevdimm 
->Yazan: Buse. Er 

8. **Yorum**
->Yorumu: SIZIN SAYENIZDE YÜKSEK BIR NOT ALDIM SIZE TESSEKÜR EDIYORUM...
->Yazan: sıla

7. **Yorum**
->Yorumu: valla bu site çok süper .Bu siteyi kuran herkimse Allah razi olsun tüm ödevlerimi bu siteden yapiyorum.saolun mugladan sevgiler...:).
->Yazan: kara48500..

6. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel bir site. kurucularına çok teşekkür ederim başarılarınızın devamını dilerim.
->Yazan: Tuncay.

5. **Yorum**
->Yorumu: ilk defa böyle bi site buldum gerçekten çok beğendim yapanların eline sağlık. 
->Yazan: efe .

4. **Yorum**
->Yorumu: ya valla çok güzel bisi yapmışınız. Çok yararlı şeyler bunlar çok sagolun 
->Yazan: rabia..

3. **Yorum**
->Yorumu: Çok ii bilgiler var teşekkür ederim. Çok süper... Ya bu siteyi kurandan Allah razı olsun ..... süperrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr. Çok iyiydi. isime yaradı. Her kimse bu sayfayı kurduğu için teşekkür ederim 
->Yazan: pınar..

2. **Yorum**
->Yorumu: çok güzel site canım ben hep her konuda bu siteyi kullanıyorum özellikle kullanıcı olmak zorunlu değil ve indirmek gerekmiyor
->Yazan: ESRA..

1. **Yorum**
->Yorumu: Burada muhteşem bilgiler var hepsi birbirinden güzel size de tavsiyeederim. 
->Yazan: Hasan Öğüt.

>>>YORUM YAZ<<<

Adınız:
Yorumunuz: