|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > paragrafta anlam ile ilgili konu anlatımlar
PARAGRAFIN ANA DUYGUSU, PARAGRAFIN TEMASI, ÖZELLİKLERİ (TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM)
Tema, edebiyat türlerinden özellikle şiirde; verilmek istenen, geliştirilen, seçilen ve işlenen konuya yüklenen duygu ve anlamdır.
Aklın ürünü olan düşünceler ve yürek çırpınışları olan duygular insanda var olan iki önemli olgudur.
Ana duygu daha çok yazınsak türlerden şiirde duyurulmak istenen, ele alınıp işlenen duygudur. Ana düşünceden de konudan da farklı bir şeydir.
Örnekler:
Gözlerimde parıltısı bakır bir tasın,
Kulaklarım komşuların ayak seslerinde.
Varsın gene bir yudum su veren olmasın,
Baş ucumda biri bana "Su yok!" desin de…
Bu dörtlükte işlenen ana duygusu yalnızlıktır.
Akan suyu severim ben
Işıldayan karı severim
Bir yeşil yaprak, bir telli böcek
Güneşi görsem sevinç dolar içime
Bu dörtlükte işlenen ana duygu yaşama sevincidir.
Şiirde Tema, Paragrafta Ana Düşünce
Bir sanat eserinde, özellikle de şiirde, yer alan temel duygu ve düşüncelere tema denmektedir. Özellikle “konu” kavramıyla çokça karıştırılmaktadır. Tema, soyut nitelikli özellikleri bünyesinde barındırır. Konu ise somut nitelikler üzerinden görevini yürütür. Şunu söylemek yerinde olacaktır; bir eserin teması yani duygusu onun konusu değildir! Ancak tema, somut verilerle desteklenirse de eserin kalitesi ve başarısı artar. Şiirde tema, işlenen duygu ve hayallerdir.
· Mert dayanır, namert kaçar
Meydan gümbür gümbürlenir
Şahlar şahı divan açar
Divan gümbür gümbürlenir
· Yiğit kendini öğende
Oklar menzilin döğende
Şeşper kalkana değende
Kalkan gümbür gümbürlenir.
Şiirin Teması: Yiğitlik, mertlik
Şiirin Konusu: Yiğitlik ve mertliği övmek
Şiirin teması, savaş betimlemeleriyle somutlaştırıldığı için başarılı olmuştur.
Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir):
Ana düşünce, bir paragrafta yazarın yazdığı konu ile ilgili bizlere verdiği mesajdır. Ana fikir, bir yargı bildirir. Metni özetlemesek istesek bu, ana fikir cümlesi olurdu. Sıkça yapılan hatalardan biri, paragraf sorularında ana düşünce sorulduğunda sadece bir bölüme bakarak (giriş-gelişme ya da sonuçtan herhangi birisi) ana düşüncedir, deniliyor. Bu, doğru bir bakış açısı değildir. Parçanın bütününe göre bir kanıya varmak, doğru olandır. Aslında “Amaç-Sonuç” konusunda değindiğimiz bir nokta vardı. Cümleye: “Hangi Amaçla” sorusunu yöneltiyorduk. Ana düşünce konusunda da: “Yazar bu parçayı hangi amaçla yazmıştır, bize ne anlatmak istemektedir?” sorularını yöneltirsek ana fikre çok daha kolay ulaşmış oluruz.
PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ, YAPISI ÖZET ANLATIM
Bir anlatım birimi olan paragrafın kendine özgü bir yapısı vardır. Bu yapı, aynı anlam etrafında toplanmış, biçimce de birbirine bağlanan cümlelerden meydana gelir. Demek ki paragrafın yapısını belirleyen temel öğe, cümleler ve bu cümlelerin belli bir plan içinde bir araya getirilmesidir. Ancak bu yapıda önemli olan, cümlelerin sayısından çok, aynı anlamı ifade etmesi, aynı düşünceyi işlemesidir.
İyi bir paragrafta her cümle kendinden önceki cümlenin devamı, kendinden sonraki cümlenin ise hazırlayıcıdır. Bu da cümleler arasındaki dil ve anlatım ilişkisini ortaya koymaktadır. Çünkü bu olmadan cümleler arasında ilgi oluşturulamaz. Her cümle, kendi içinde taşıdığı anlamı ve paragrafta yüklendiği anlam ve göreviyle paragraftaki düşünceyi belirgin bir şekilde ortaya koyar.
PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ
Hikâye, deneme gibi yazıların giriş, gelişme, sonuç bölümleri olduğu gibi paragrafın da vardır.
A. PARAGRAFIN GİRİŞ BÖLÜMÜ:
Giriş cümlesi, paragrafın ilk cümlesidir. Giriş bölümü bir ya da birkaç cümleden meydana gelebilir. Bu bölümde paragrafta işlenecek konu belirtilir. Aynı zamanda paragrafa başlangıç ifade eden bu bölüm, bağımsız cümle özelliği gösterir. Kendisinden sonraki cümleler, hem dil hem de düşünce bakımından bu cümleyle ilgilidir.
Genel bir yargı özelliği taşıyan giriş bölümü genellikle bir cümleden oluşur. Giriş cümlelerinde bu cümleyi önceki cümleye bağlayan “bağlayıcı öğeler” bulunmaz. Bu bağlayıcı öğeler arasında “şöyle ki, halbuki, kısacası, ama, fakat, oysa, bundan dolayı, yine de, bu nedenle, ne var ki, bunun için…” sayılabilir.
|
|
Sonuç:
*Yazının genellikle bir cümleden oluşan ilk bölümüdür.
*Bu bölümde paragrafın konusu açıklanır ya da sezdirilir.
*Giriş kısa ve ilgi çekici olmalıdır.
*Giriş cümleleri “fakat,amam,çünkü,oysa, bu” gibi bağlayıcı cümlelerle başlamaz.
ÖRNEK:
“Bazı yazarlar, yazdıklarını anlayabilmek için okurların çaba harcamasını isterler.” cümlesi bir parçanın giriş cümlesi olabilir. Çünkü bu cümle bir düşüncenin devamı özelliği taşımamaktadır. Bir düşünceyi başlatan, bir konuya giriş yapan bir cümle özelliğini göstermektedir. Bu cümlede ele alınan düşünce devam ettirilebilir.
“Bence bu, kendini beğenmişliktir.” cümlesi ise giriş cümlesi özelliği taşımaz. Çünkü bu cümle, yukarıda verdiğimiz cümlenin devamı niteliğindedir. “Bence bu” ifadesi bağlayıcı sözdür. Bu cümleyi kendinden önceki cümleye bağlamakta, onun devamı özelliğini taşıdığını göstermektedir. Bu cümlede yazar, “yazdıklarını anlayabilmek için okurların çaba harcamalarını” isteyen yazarların bencil olduğunu belirtmiştir.
B. PARAGRAFIN GELİŞME BÖLÜMÜ:
Bu bölüm, bağımsız bir cümle özelliğinden çok, kendinden önceki düşüncenin devamı özelliğini taşımaktadır. Çünkü gelişme paragrafında girişte verilen duygu ya da düşünce daha anlaşılır hâle getirilir. Bu yapılırken anlatım tekniklerinden ve düşünceyi geliştirme yollarından da yararlanılır. Bu bölümü oluşturan cümleler, anlam, dil ve anlatım bakımından hem kendinden önceki hem de kendinden sonraki cümlelerle ilgilidir.
Sonuç:
*Giriş bölümünde verilen konunun her yönüyle açıklandığı bölümdür.
*Ana düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceler bu bölümde yer alır.
*Bu bölümde “tanımlama, benzetme,karşılaştırma, tanık gösterme, örnekleme” gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurur.
*Gelişme bölümünde cümle başlarında bağlayıcı öğeler(ama,oysa,çünkü,o halde, mademki, ne var ki…) bulunabilir.
*Dil ve anlatım yönünden kendinden önceki ve sonraki cümlelere bağlıdır.
ÖRNEK:
C. PARAGRAFIN SONUÇ BÖLÜMÜ:
Paragrafta anlatılan düşünce ile ilgili son sözün söylendiği bölümdür. Bu bölümde ana düşünce verilebilir ya (bilgi yelpazesi.net) da parçada işlenen düşünceler özetlenebilir. Özetlendiği ve bir sonuca gidildiği için de bu bölümde yer yer “öyleyse, sonuç olarak, kısacası, demek ki, yani, böylece…” gibi özet niteliği taşıyan bağlayıcı sözlere yer verilebilir.
Sonuç:
*Anlatılanların kesin bir sonuca bağlandığı yazının son bölümüdür.
*Sonuç, konunun ve anlatılanların bir özeti gibidir.
*Bu bölüm bir ya da birkaç kısa cümle ile anlatılır.
ÖRNEK:
(I)Sanat, toplumdaki sayısız iletişim yollarından biridir. (II)Sanat eseri konuşursa, konuşurken de bir dünya koyarsa ortaya, bunu hiç kuşkusuz birileri için yapar. Sanatta güzellik, sanatçının, gerçeğin örtüsünü kaldırarak düşsel bir dünyayı bir biçim aracılığıyla görünür hâle getirmesinden doğar. (III)Böylece sanat eseri de görünür kıldığı şeyin birilerince algılanmasıyla işlevini yerine getirmiş olur.
Bu paragraf, “Edebiyat sanatı, toplumdaki sayısız iletişim yollarından biridir.” cümlesi ile başlamıştır. Bu cümle paragrafın giriş cümlesidir. Bu cümle ile konuya giriş yapılmıştır. Burada edebiyatın bir iletişim yolu olduğundan söz edilmiştir.
II numaralı bölüm ise paragrafın gelişme bölümüdür. Burada giriş cümlesinde verilen konu açıklanmış, daha anlaşılır hâle getirilmiştir. Son cümle ise paragrafın sonuç bölümüdür. Yazar burada “böylece” ifadesiyle bir sonuca gitmiş, düşüncelerini özetlemiştir. Yazar, giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden hareketle bu paragrafta “Sanat eserlerinin birilerine seslenmek için var olduğunu” anlatmıştır.
ÖRNEK:
Cimrilerin paraya düşkünlüğünde, temiz, katıksız bir sevginin niteliklerini görmüşümdür hep. Neden derseniz cimriler paranın yalnızca acısını çekerler, Moliere’in eserindeki Harpogan gibi sağlayacağı iyiliklere, mutluluklara boş verirler. Cimriler zengin olmak için değil paraya olan sevgilerini tatmin etmek için para biriktirir. Para kazanmayı amaç edinen kişi ile cimri arasındaki ayrım buradadır. Kısacası cimri kişilerde her zaman aracın gücü, amacın değerini aşmaktadır.
İlk cümleyle paragrafa giriş yapılmış, daha sonra bir örnekten de hareketle giriş cümlesinde verilen düşünce daha anlaşılır hâle getirilmiştir. Son cümlede ise paragrafta anlatılanlar özetlenmiş, bu sözlerle esas düşünce verilmiştir: “Kısacası cimri kişilerde her zaman aracın gücü, amacın değerini aşmaktadır.” Yazar, parçada “cimrilerin sadece biriktirmek için para biriktirdiği” düşüncesini anlatmıştır.
D. PARAGRAFIN BAŞLIĞI:
*Başlık, paragrafın adıdır, ilgi çekicidir.
*İnsanı düşünmeye , okumaya zorlar.
*Bir iki ya da üç sözcükten oluşur.
*Başlık paragrafın konusunu ve ana düşüncesini çağrıştırır.
|
|
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| |||||