eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar

 

ZIT ANLAMLI KELİMELER ve ZIT ANLAMLI KELİMELERİN BİR ARADA KULLANILMASI NEDİR?

 

Anlamları birbirinin tersi yani karşıtı olan, yazılışları da okunuşları da farklı olan kelimelere zıt anlamlı kelimeler denir.

·         İyi-Kötü: İyi, olumlu nitelikleri ifade ederken kötü ise olumsuz veya istenmeyen nitelikleri ifade eder.

 

·         Büyük-Küçük: Büyük, boyut veya hacim olarak geniş ve yüksek olanı anlatırken küçük ise daha dar veya düşük olanı ifade eder.

 

·         Doğru-Yanlış: Doğru, gerçeğe uygun veya isabetli olanı belirtirken yanlış ise hatalı veya gerçeğe aykırı olanı anlatır.

 

·         Kısa-Uzun: Kısa, boyu veya süresi az olanı tanımlarken uzun ise boyu veya süresi fazla olanı belirtir.

 

·         Hızlı-Yavaş: Hızlı, hızlı bir şekilde ilerleyen veya gerçekleşen durumu anlatırken yavaş ise daha yavaş bir şekilde gerçekleşen durumu ifade eder.

 

·         Açık-Kapalı: Açık, bir şeyin içeriğinin veya durumunun görülebilir olduğunu belirtirken kapalı ise içeriğin veya durumun görülemeyeceğini ifade eder.

 

·         Genç-Yaşlı: Genç, gençlik dönemindeki bir kişiyi tanımlarken yaşlı ise ileri yaşlarda olan bir kişiyi ifade eder.

 

·         Az-Çok: Az, miktar veya sayı bakımından az olanı anlatırken çok ise miktar veya sayı bakımından fazla olanı belirtir.

 

·         Gelişmek-Gerilemek: Gelişmek, bir durumun veya kişinin ilerlemesini ifade ederken gerilemek ise geriye gitmesini veya düşüşünü anlatır.

 

·         Güçlü-Zayıf: Güçlü, dayanıklı bir yapıya sahip olanı tanımlarken zayıf ise güçsüz veya dayanıksız olanı ifade eder.

 

 Zıt anlamlı kelimeler cümlede bir arada kullanılabilir:

 

·         Kuzey-Güney:

Örneğin: Kuzey rüzgârları soğuktur, güney rüzgarları ise sıcak.

·         Büyük-Küçük:

Örneğin: Bu ev daha büyük, şu ev ise daha küçük.

·         Koyu-Açık:

Örneğin: Duvarlarda koyu renkler kullanarak odanın atmosferini değiştirdik. Açık renkli mobilyalar ise ferahlık sağladı.

·         Hızlı-Yavaş:

Örneğin: Hızlı araba kullanmaktansa trafikte yavaş gitmek daha güvenlidir.

·         Genç-Yaşlı:

Örneğin: Gençler enerjik ve dinamiktir, yaşlılar ise deneyim sahibi ve bilgelik doludur.

·         Zengin-Fakir:

Örneğin: Zengin bir kişi, ihtiyaçlarına kolayca karşılarken fakir bir kişi temel ihtiyaçlarını bile zor karşılayabilir.

·         Doğu-Batı:

 Örneğin: Güneş doğudan doğar ve batıya doğru ilerler.

·         İleri-Geri:

Örneğin: Projeyi tamamlamak için ileriye doğru adımlar attık, ancak bazı zorluklarla karşılaşarak geriye doğru gitmek zorunda kaldık.

·         Açık-Kapalı:

Örneğin: Pencereyi açık bırakırsak oda daha iyi havalandırılır; ancak kapalıysa sıcaklık korunur.

 

 

ZIT ANLAMLI KELİMELERİN BİR ARADA KULLANILDIĞI CÜMLELER ÖZELLİKLERİ ÖRNEKLER (TÜRKÇE KONU ANLATIM)

 

Zıt anlamlı kelimelerin her ikisi de aynı anda aynı cümlenin içindeyse bu cümlede zıt anlamlı kelimeler bir arada kullanılmış demektir.

 

Zıt anlamlı kelimelerin her ikisini de aynı anda aynı cümlenin içinde bulundurmanın amacı anlatımı daha belirgin, anlaşılır hale getirmektir.

 

Test sorularında “Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıt (karşıt) anlamlı kelimeler bir arada kullanılmıştır?” şeklinde sorulur.

 

Örnekler:

 

Dışarısı günlük güneşlik, halbuki içeride paltolarımız bile bizi ısıtmaya yetmiyor. (Bu cümlede “dışarı X içeri” kelimeleri aynı cümlede bir arada kullanılmıştır.)

 

Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.

 

Bir vardı, bir yok oldu; böyledir dünyanın hali.

 

Önce aşağı indi, sonra merdivenleri çıktı.

 

Elmalardan bazıları çürük, bazıları sağlamdı.

 

Dolu havuz bir anda boş bir havuza dönüştü.

 

Dostlarımızdan bazıları düşman oldu.

 

İçimizdeki korkaklığı atıp cesur olmak zorundayız.

 

Gece gündüz demeden sürekli çalışıyor.

 

Islak yerleri kuru hale getirin.

 

HATIRLAYALIM: ZIT ANLAMLI KELİME NEDİR?

 

Kelimenin karşıtı, yani TAM TERSİ olan kelimeye zıt anlamlı kelime veya karşıt anlamlı kelime denir.

 

Bir kelimenin ne anlamına geldiğini tam olarak kavrayabilmek için o kelimenin zıttına bakarız. Örneğin sağlığın ne kadar önemli olduğunu kavramak için hastalığı bilmeliyiz. Azın ne olduğunu kavrayabilmemiz için çokun ne olduğunu bilmemiz gerekir. Çalışkanlığın ne anlama geldiğini kavrayabilmemiz için tembelliğin ne olduğunu bilmemiz gerekir.

 

Anlamca birbirinin karşıtı olan, birbiriyle çelişen kelimelere zıt anlamlı kelimeler adı verilir. Türkçemizde her sözcüğün eş anlamlısı olmadığı gibi zıt anlamlısı da yoktur.

 

UNUTMAYIN: Karşıtlığın oluşabilmesi için, sözcüklerin uç noktalarda bulunma zorunluluğu vardır. Yani zıt anlamlı sözcükler iki zıt noktayı belirtirler. Örneğin "yaşam - ölüm" iki uç noktada bulunduğu için zıt anlamlıyken "zayıf - dolgun" yaklaşık karşılığı gösterir ve uzak anlamlı olarak kabul edilir. “güzel” sözcüğünün karşıtı “itici” olamaz çünkü iticilikte sevimsizlik anlamı da vardır. Oysa “güzel” sözü sevgiyi beraberinde ifade etmez. Bunun karşıtı ancak “çirkin”dir.

 

Örnekler:

uzak X yakın

bulanık X berrak

kirli X temiz

ileri X geri

güzel X çirkin

iç X dış

soğuk X sıcak

sık X seyrek

iyimser X kötümser

inmek X çıkmak

sağ X sol

Gülmek X ağlamak

Dar X geniş

Er X geç

Alçak X yüksek

Sert X yumuşak

 

UYARI 1

=>Zıt anlamla olumsuz anlamı karıştırmayın.

=>Bir sözcüğün olumsuz kullanılmış şekli onun zıt anlamını oluşturmaz. Yani kelimelerin olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamı sayılmaz.

Örnek:

“sevmek” eyleminin karşıtı “sevmemek” değildir. Çünkü “sevmek” iyi bir duygunun varlığını bildirir. Sevmemekte ise bu duygunun bulunmadığı anlamı vardır. Oysa (bilgi yelpazesi com) karşıtlıkta, olan duygunun tam karşıtı olmalıdır; bu da “nefret etmek”tir.

git kelimesinin olumsuzu gitme’dir.

git kelimesinin zıttı gel’dir.

otur kelimesinin olumsuzu oturma’dır.

otur kelimesinin zıttı kalk’tır.

gelmek – gelmemek (olumsuzu)

kirli – kirsiz (olumsuzu)

kirli – temiz (zıt anlamlısı)

almak – almamak (olumsuzu)

almak – vermek (zıt anlamlısı)

 

UYARI 2

Sözcüklerin karşıt anlamlı olabilmesi için her ikisinin de gerçek ya da mecaz anlamlı olması gerekir.

Örnek:

Dün akşam bize geldi. (gerçek anlam)

Bu işin sonu nereye gider? (mecaz anlam)

Yukarıdaki cümlelerde gelmek ve gitmek birbirinin karşıtı değildir; çünkü gelmek gerçek anlamıyla, gitmek mecaz anlamıyla kullanılmıştır.

 

UYARI 3

=>Bir kelimenin zıt anlamlısını cümledeki anlamı belirler.

Örnek:

"zor - kolay" zıt anlamlı kelimeleri cümlede kullanımına göre değişir.

Midesinden zoru var. (Bu cümlede "kolay" ın zıttı değildir.)

Bu ders oldukça zormuş. (Bu cümlede "kolay"ın zıttıdır.) 

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORULAR”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<