Servet-i Fünûn (Edebiyat-ı Cedide) Edebiyatı Genel Bilgi

Osmanlı-Rus savaşı sırasında, II. Abdülhamit dönemi önemli bir kırılma noktasıydı. Bu dönemde, Meclis-i Mebusan'ın kapatılması ve aydınların sürgüne gönderilmesi gibi olaylar yaşanmıştır. Bu süreç, "İstibdat Dönemi" olarak bilinir ve edebiyat alanında da önemli değişimlere yol açmıştır. 

Bu dönemde, Servet-i Fünûn dergisi büyük bir etki ve önem kazandı. Dergi, Batı'daki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri işleyen, çağdaş düşünceleri savunan bir platform olarak ortaya çıktı. Ahmet İhsan Tokgöz liderliğinde çıkan dergi, zamanla edebiyat alanında da etkili bir rol oynamaya başladı. 

Derginin yazı işleri müdürlüğüne getirilen Tevfik Fikret, önemli bir isim olarak dikkat çekti. Recaizade Mahmut Ekrem'in öğrencisi olan Fikret, dönemin yetenekli sanatçılarıyla birlikte derginin gücünü artırdı. Halit Ziya, Cenap Şehabettin, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Hüseyin Siret, Hüseyin Suat, Ali Ekrem, Süleyman Nazif, Ahmet Hikmet ve Ahmet Şuayb gibi isimler de dergide önemli eserler vererek Servet-i Fünûn'un edebî anlamda güçlenmesine katkı sağladılar. 

Servet-i Fünûn sanatçıları, eserlerini "Edebiyatı Cedide Kütüphanesi" adıyla yayımladılar ve Recaizade Mahmut Ekrem'in edebî düşüncelerini temel aldılar. Ayrıca XIX. yüzyılın ikinci yarısındaki Fransız edebiyatçılarından etkilendiler ve realizme yönelerek eserlerinde Batı etkisini gösterdiler. 

Ancak Servet-i Fünûn Dönemi eleştirilerle de karşı karşıya kalmıştır. Ahmet Mithat Efendi'nin "Dekadanlar" makalesiyle eleştirildi ve bazıları tarafından Tanzimat'ın getirdiği dil sadeleştirme çabalarına zarar verildiği düşünüldü. 

Hüseyin Cahit Yalçın'ın "Edebiyat ve Hukuk" adlı çevirisiyle yaşanan tartışmalar ve derginin kapanmasıyla Servet-i Fünûn topluluğu dağıldı. Ancak bu dönemin Türk edebiyatında önemli bir yeri olduğu ve edebiyatın Avrupalılaşmasında etkili olduğu unutulmamalıdır. 

Servet-i Fünûn Edebiyatı Özellikleri 

Servet-i Fünûn dönemi, 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar süren bir edebî dönemdir. Bu dönem; Osmanlı İmparatorluğu'nun çalkantılı siyasi ortamında, modernleşme ve Batılılaşma süreçlerinin etkisiyle ortaya çıkmıştır. Batı kültürüyle etkileşim içinde olan aydınlar, bu dönemde önemli edebî eserler ortaya koymuşlardır. 

Servet-i Fünûn Dönemi’nin özellikleri şöyle sıralanabilir: 

1.      Doğu-Batı mücadelesinin etkisiyle Batı kültürü ve edebiyatıyla yoğun bir etkileşim içinde olunmuştur. 

2.      Geniş halk kitleleri yerine, az sayıda aydın topluluğuna hitap eden "Salon Edebiyatı" anlayışı benimsenmiştir. 

3.      Eserlerdeki olay kahramanları genellikle aydın kesimden seçilmiştir. 

4.      Hikâye ve romanlarda genellikle İstanbul, saray ve konak çevreleri gibi üst sınıf mekânları tercih edilmiştir. 

5.      "Sanat, sanat içindir." ilkesine bağlı kalınmıştır. 

6.      Siyasi baskılar ve sansür nedeniyle yazarlar toplumsal ve siyasi konuları işlemekte zorlanmışlar ve daha çok iç dünyalarına odaklanmışlardır. 

7.      Edebiyat eserlerinde bireysel konular; aşk, doğa ve melankoli gibi temalar ön plana çıkmıştır. 

8.      Estetik değerlere ve dilin zenginliğine önem verilmiştir, Arapça ve Farsça kökenli sözcükler sıkça kullanılmıştır. 

9.      Şiirde anlatım öne çıkmış, yeni biçim anlayışları denenmiştir. 

10. Ferdiyetçilik ve bireysel özgürlük kavramları ön plandadır. 

11. Bu dönemin en önemli temsilcilerinden olan Tevfik Fikret, "Şermin" adlı eserinde hece ölçüsünü kullanarak yeni bir tarz denemiş ve edebiyatın gelişimine katkıda bulunmuştur.  

12. Ancak Edebiyat-ı Cedide hareketi içindeki anlaşmazlıklar ve siyasi baskılar nedeniyle dönemin sonlarına doğru topluluk dağılmış ve hareketin etkisi azalmıştır. 

13. Bu dönem, Türk edebiyatının modernleşme sürecinde önemli bir yere sahiptir ve edebi anlamda çeşitli denemelerin yapıldığı bir dönem olarak kabul edilir. 

14. Batıda kullanılan “sone, terza-rima ve triyole” gibi nazım biçimleri örnek alınmış ve şiirde denenmiştir. 

Servet-i Fünûn Sanatçıları 

Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Süleyman Nazif, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Celal Sahir Erozan, Hüseyin Siret Özsever, Ali Ekrem Bolayır, Ahmet Şuayp, Ahmet İhsan Tokgöz.  

Servet-i Fünûn Edebiyatı Dışında Kalan Bağımsız Sanatçılar 

Ahmet Rasim, Hüseyin Rahmi Gürpınar