Tanzimat Edebiyatı Ara Nesil Dönemi Nedir? Ara Nesil Özellikleri Nelerdir?

Tanzimat Dönemi'nde ve sonrasında Türk edebiyatı sadece Tanzimat edebiyatından, Batıcı Servet-i Fünûn topluluğundan ve yeniliklere kapalı olan geleneksel edebiyat taraftarlarından ibaret değildi. Bu dönemde, geleneksel edebiyat ile Batılı yeni edebiyat anlayışını bir arada yürüten, eski ve yeni unsurları harmanlayan, Doğu ve Batı edebiyatlarından beslenen ılımlı bir grup da vardı. Bu grup genellikle "Ilımlılar", "Ara Nesil", "Servet-i Fünun Dışı Türk Edebiyatı", "Aktarıcı Nesil" gibi isimler altında değerlendirilir. Bu isimlerden "Ara Nesil" terimi kullanım olarak tercih edilmiştir.

"Ara Nesil" terimi, Ahmet Rasim tarafından kullanılmıştır ve Süleyman Nesib de bu dönemde yer alan kişileri "mutavassıtîn" olarak nitelendirmiştir. Bu grup, düşüş ve yenilik dönemi arasında kalmayı tercih edenlerden oluşur ve 1880-1896 yılları arasında etkin olmuştur.

Ara Nesil, ortak bir yayın organı veya bildirgesi olmayan bir topluluk değildir. Yaş, dönem veya birlikte çalışma gibi faktörlerle bir araya gelmemişlerdir. İkinci Abdülhamit ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinde eserler vermişlerdir ancak ortak bir akımları veya toplulukları yoktur. Onları bir araya getiren şey, eserlerinde görülen ortak özelliklerdir.

Bu grup, tamamen eskiye bağlı muhafazakârlar ile tamamen yenilikçi ve Batıcı edebiyatçılar arasında yer alır. Muhafazakârlar, geleneksel Divan edebiyatını korurken yenilikçiler, Avrupai bir edebiyat anlayışını benimsemişlerdir. Ara Nesil ise bu iki öbek arasında bir sentez oluşturmaya çalışmıştır.

Ara Nesil'in eserlerinde genellikle ferdî hassasiyet ve aşırı duygusallık öne çıkar. İkinci Abdülhamit Dönemi’nin baskıcı yönetimi, romantizm akımının etkisi ve asrın hastalığı olarak bilinen marazlı hastalık, bu eserlerde belirgin bir şekilde hissedilir. Aynı zamanda geniş halk kitleleri için eğitici, öğretici ve eğlendirici nitelikte popüler eserler de üretilmiştir. Ara Nesil, Türk edebiyatının zengin ve çeşitli bir dönemini temsil eder. Hem geçmişe bağlılık hem de yeniliğe açıklıkla edebiyatımıza önemli katkılar sağlamıştır.

Ara Nesil Edebiyatının Özellikleri

Ara Nesil edebiyatının genel özellikleri oldukça fazladır.

1.      Bu edebiyat akımı, geçmişten gelen geleneksel edebiyat anlayışı ile modernite arasında bir köprü işlevi görmüştür.

2.      Özellikle Tanzimat dönemi ve Batı edebiyatıyla olan etkileşimleri, Ara Nesil edebiyatını zenginleştirmiştir.

3.      Eklektik Yaklaşım: Ara Nesil edebiyatçıları hem geçmişin divan edebiyatından hem de Tanzimatçıların getirdiği yeniliklerden etkilenmişlerdir.

4.      Bununla birlikte Batı edebiyatından da beslenerek kendi özgün tarzlarını oluşturmuşlardır.

5.      Yenilikçi Anlayış: Ara Nesil, eski ve yeni edebiyat anlayışlarını reddetmemekle birlikte bunları doğrudan taklit etmek yerine, kendi kültürel birikimlerini ve millî değerlerini eserlerine yansıtmıştır. Bu da edebiyatın sürekli gelişimini sağlamıştır.

6.      Toplumsal Sorumluluk: Ara Nesil yazarları, edebiyatın sadece sanat için sanat anlayışından ziyade toplum için sanat yapılmasını önemsemişlerdir. Toplumsal fayda ve içerik, estetikten önce gelmiştir.

7.      Dil ve Üslup Çeşitliliği: Türkçeyi zenginleştirmeyi amaçlayan Ara Nesil yazarları, dilin inceliklerini ve güzelliklerini eserlerinde kullanmışlardır. Hem Divan edebiyatının hem de Batı edebiyatının izlerini taşıyan bir üslup benimsemişlerdir.

8.      Eğitim ve Bilim Odaklılık: Bazı Ara Nesil yazarları, edebiyatın yanı sıra bilimin önemini vurgulamışlardır. Edebiyatın, eğitim ve bilimsel açıdan da değer taşıması gerektiğini savunmuşlardır. Ara Nesil edebiyatçıları, çağlarını hem bireysel hem de toplumsal açıdan kavramış ve eserlerinde bu derinlikleri ustalıkla işlemişlerdir. Kendi iç dünyalarına odaklanırken aynı zamanda toplumun nabzını da tutmuşlardır. Bu yazarlar, günlük yaşamın sıradanlıklarından aldıkları ilhamla büyük eserlere imza atmışlardır.

9.      Bireysel konulara gelince Ara Nesil edebiyatçıları genellikle aşk, içsel sıkıntılar, hüzün ve yalnızlık gibi temaları işlemişlerdir.

10. Özellikle verem gibi ince hastalıkların yarattığı duygusal zorlukları titizlikle anlatmışlardır. Ayrıca doğa, ölüm ve kadınların yaşadığı zorluklar gibi konular da eserlerinde sıkça karşımıza çıkar.

11. Toplumsal meseleleri ise bu yazarlar; Türk milletinin kültürel mirasına, eğitim sorunlarına, işçi sınıfının yaşadığı zorluklara ve fakirlikle mücadele eden insanların hikâyelerine odaklanmışlardır.

12. Ancak dikkat çekici bir nokta olarak o dönemde yaşanan büyük tarihî olaylara pek az değinmişlerdir. Örneğin, Osmanlı-Rus Savaşı gibi önemli bir dönemeçteki toplumsal değişimleri veya Meclis-i Mebusan'ın kapanışını ve Kanun-ı Esasî'nin askıya alınmasını eserlerinde detaylı bir şekilde ele almamışlardır.

13. Bununla birlikte Ara Nesil yazarlarının eserleri hem bireysel hem de toplumsal açıdan derinlikli bir bakış sunarak dönemlerinin önemli bir parçası olmuştur.

14. İç dünyalarındaki çalkantıları ve toplumsal yapıdaki değişimleri ustalıkla harmanlayarak okurlara zengin edebî eserler sunmuşlardır.

Ara Nesil Dönemi Dergileri

·        Âfâk,

·        Âsar,

·        Berk,

·        Fevaid,

·        Gayret,

·        Gülşen,

·        Güneş,

·        Hâver,

·        Mekteb,

·        Malumat,

·        Maarif,

·        Manzara,

·        Hizmet,

·        Mirsad,

·        Muhit,

·        Musavver,

·        Mürüvvet,

·         Nokta,

·        Sebat,

·        Şafak,

·        Şule,

·        Terakki,

·        Envâr-ı Zekâ...

Ara Nesil Şair ve Yazarlar

·        Nigâr Hanım,

·        Mehmed Celal,

·        Menemenlizâde Mehmed Tahir,

·        Mustafa Reşit,

·        Nâbizâde Nâzım,

·        Müstecabizade İsmet İbrahim,

·        Mehmet Faik Esad,

·        Mehmed Vecihi,

·        Fatma Âliye,

·        Mustafa Reşid,

·        Mehmed Münci,

·        Fazlı Necib,

·        Halil Edib,

·        Faik Reşad,

·        Selanikli Tevfik,

·        Abdülkerim Hadi Mustafa Nuri...