|
|
eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > tarih dersi ile ilgili konu anlatımlar > Yeniçağda Avrupa Tarihi İle İlgili Konu Anlatımlar
KAĞIDIN VE MATBAANIN BULUNMASI, MATBAANIN BULUNUŞU, MATBAANIN TARİHİ, ORTAYA ÇIKIŞI, ÖNEMİ, ÖZELLİKLERİ, TÜRKİYE'DE MATBAACILIK (YENİÇAĞDA AVRUPA TARİHİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM)
MATBAANIN BULUNUŞU İLE İLGİLİ ÖZET BİLGİ:
=> Kâğıt yapımını ilk defa Çinliler ipekten yaparak gerçekleştirmiştir.
=> Türkler ise pamuktan kâğıt yapmışlardır.
=> Pahalıya mal olduğu için üretilemiyordu.
=> Avrupalıların ilk defa selülozdan kâğıt yapması ile kâğıt üretimi artmıştır.
=> İlk ilkel matbaayı Çinliler kullanmıştır.
=> Uygurlar tahta harflerden yapılan matbaayı (hareketli matbaa) kullanmışlardır.
=> Gerçek anlamda matbaa 15 yy da Jan Gutenberg (1450) adındaki Alman tarafından geliştirilmiştir.
=> Kâğıt ve matbaanın icadı Avrupa’da okuma-yazma oranını yükseltmiştir.
=> Duygu ve düşüncelerde (bilgi yelpazesi.net) değişiklikler olmuştur.
=> İncil milli dillerde basılıp asıl kaynağından okunmaya başlamıştır.
=> Din adamlarının anlattıklarının İncil ile ters düştüğü görüldü. Bu durumda Rönesans ve Reform hareketlerine sebep olmuştur.
MATBAANIN BULUNUŞU İLE İLGİLİ GENİŞ BİLGİ:
Matbaa aslında Gutenberg’in yaşadığı çağdan 6-7 yüzyıl önce biliniyordu, kullanılıyordu ve onunla sayısız kitap basılmıştı.
Klasik Batı kaynaklarından yapılan aktarmalarla düzenlenmiş ansiklopedilerimize, ders kitaplarına bakarsanız, matbaa denebilecek ilk çalışmalar Çin’de başlatılmıştır. Onlardan binlerce yıl evvel, Mezopotamya kavimleri, aynı yolla hazırladıkları klişeleri yumuşak kile bastırıyor, bu kili sayfa biçiminde pişirip sertleştiriyorlardı.
Çinlilerin tek üstünlüğü, kil tablet yerine kâğıt kullanmış olmalarıdır.
Matbaa için gerekli çalışmaları yapan en önemli kişi Johann Gutenberg’dir.
JOHANN GUTENBERG
Gutenberg matbaanın mucidi olarak bilinir ve 1439 yılında bu buluşu yaşama geçirmiştir. Fakat Gutenberg biraz saf bir karaktere sahipti bu yüzden ilk basılan İncil bile Bay Gutenberg tarafından değil, aslında makinesine el koyan ortağının oğlu tarafından matbaaya verilmiştir.
1900′lerin ilk 10 yılı içinde, Doğu Türkistan’ın Turfan şehrinde ve diğer bâzı merkezlerde yapılan kazılar, bilim adamlarını hayretlere düşürdü. Toprağın altından, şimşir gibi sert ağaç parçalarına oyulmuş bir hayli Uygur harfi çıkarılmıştı. Sonra yüzlerce basma kitap bulundu ve Almanya, Fransa, İsveç, İngiltere, Rusya müzeleri, Uygur kültürünü, edebiyatını, sanatını yansıtan bu fevkalâde değerli kitaplarla zenginleşti.
745-940 yılları arasında Türkistan’da yüksek bir medeniyet kuran Uygur Türkleri, klişe kalıp değil, müteharrik (hareketli) harfler kullanıyorlardı. Ve bu harfleri satırlar hâlinde dizip kitap sayfalarını hazırlıyor, sonra da kâğıda basıyorlardı.
8. yüzyılda Türkistan’a gelen Arap tüccarlar, kâğıt yapımını Türkler’den öğrenerek memleketlerine götürmüşlerdi. Avrupalılar ise, ancak 12. yüzyılda, (bilgi yelpazesi.net) Endülüs Emevîleri’nin hocalığıyle kâğıt sanayiinin temelini atabildiler. Nihâyet 14. yüzyılın başlarında, Cenevizli gemiciler sâyesinde, matbaa Sadece Doğuda Kalmadı Batıyada Getirildi.
İLK MATBAA MAKİNESİ
15. yüzyılda, Hollanda ve İtalya’da müteharrik harfler imal edip, onlarla kitap basanlar vardır. Yani Gutenberg, Avrupa’da da ilk matbaacı konumunda değildir. Onun yaptığı şey, bir sermâyedar bularak bu tekniği geliştirmek ve daha hızlı baskıyı gerçekleştirmekten ibârettir.
TÜRKİYE'DE MATBAACILIK
Türk matbaacılığının gecikmesinin başlıca sebebi, matbaayı kuruvermek, yüz binlerce, belki milyonlarca insanın ekmek kapısını kapamak, onları fakirliğe mahkûm etmek sonucunu getirecekti. Zîra, 18. yüzyıl başlarında, sâdece İstanbul’daki hattatların sayısı 90 bini buluyordu
İbrahim Müteferrika Matbaası, 1729-1794
Türkiye'de matbaacılık tarihi Osmanlı Devleti dönemine kadar uzanır.
Osmanlı Döneminde Matbaacılık:
II.BEYAZIT
Sultan 2. Beyazıt'ın 1492 yılında topraklarına kabul ettiği engizisyondan kaçan Yahudiler, matbaacılık tekniğini beraberlerinde getirmişlerdi. Osmanlı'ya gelişlerinden hemen bir yıl sonra, David ve Samuel ibn Nahmias kardeşler 1493 yılında İstanbul'da ilk basımevini (matbaayı) kurdular.
Kendilerine Tevrat ve dini kitaplar basma izni verilmişti. Bu sebepten sadece Tevrat, dua ve din tarihi kitapları basılmıştır. Bu tarihten sonra çeşitli kereler matbaa açma girişiminde bulunan Osmanlı'nın İslam tebaasından kişilere hep karşı çıkılmış, Kuran'ın daha önce olduğu gibi mutlaka elle yazılması gereğini belirten bu kişiler zamanın önemli kişileri olan hattatlar tarafından kışkırtılmış ve himaye görmüşlerdir.
Osmanlı topraklarında çalışan ilk matbaadan 234 yıl sonra Osmanlı'nın İslam tebaasından olan İbrahim Müteferrika,
İBRAHİM MÜTEFERRİKA
Lale Devri olarak bilinen dönemde, 1727 yılında matbaasını kurmuştur. Matbaasında basılan ilk kitap Kitab-ı Lügat-ı Vankulu'dur (Vankulu Sözlüğü). Müteferrika yaşamı boyunca 23 cilt halinde 17 eser basmıştır. Ancak kitapların maliyetlerinin ve buna bağlı olarak fiyatlarının çok yüksek olması matbaacılığın yaygınlaşmasını engellemiştir.
Mütefferika’nın ölümünden sonra matbaa zaman zaman atıl kalsa da çalışmaya devam etmiştir. Matbaanın başına 1754 yılında İbrahim ve Ahmet Efendiler, 1783 yılından sonra Beylikçi Raşid Mehmed Efendi ve Vakanüvis Vasıf Efendi geçmişlerdir.
1769 yılında Abdurrahman Efendi, Mühendishane Matbaası'nı kurmuştur. Daha sonra Üsküdar Matbaası (1802) ve sonrasında Takvimhane-i Amire adında bir matbaa daha açıldı (1831). Bu sırada Mısır’da Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Bulak Matbaasını kurdu (1822).
1860'tan sonra matbaacılıkta hızlı bir gelişme görüldü, Encümen-i Dâniş (Bilim Akademisi), Cemiyet-i İslamiye-i Osmaniye, Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye gibi yayın çalışması da olan kurumların, yeni okulların açılmasıyla ders kitabı gereksiniminin artmasının ve Tercüman-ı Ahval, Tasvir-i Efkâr, Mecmua-i Fünun gibi kendi özel basımevlerini kuran gazete ve dergilerin bu gelişmede belirgin etkisi oldu. Basımcılığın hızla gelişmeye başlaması, devlet denetimini de birlikte getirdi. Önceleri izne bağlı olmaksızın açılan özel basımevlerinin, 1856'da çıkarılan (bilgi yelpazesi.net) bir iradeyle, bastıkları kitapları Takvimhane Nezareti'ne bildirmeleri ve gelirleri üzerinden vergi ödemeleri hükme bağlandı. 26 Ocak 1857 tarihli ilk Matbaa Nizamnamesi'yle basımevi açma Zaptiye Nezareti'nin iznine bağlandı. Kitap basımı da Meclis-i Maarif'in önceden incelemesi ve onayıyla yapılacaktı. 23 Ocak 1888'de çıkarılan Matbaa Nizamnamesi ise basımcılık üzerindeki sansürü koruyor, ayrıca basımevlerinin denetime her an hazır olması, kapıların kilitli olmaması, bitişik binalara herhangi bir biçimde açılmaması gibi hükümler getiriyordu.
1833 yılında ülkede 54 matbaa (15’i litografi), 1948 yılında 509 matbaa ve 1983 yılında 3537 matbaa bulunmaktaydı. 2007 yılında 6000 civarında matbaa bulunmaktadır.
|
|
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TARİH DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR ” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“TARİH DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI ” SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“TARİH DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI ” SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| ||||