Dinim İslam, İslamiyet, İslami Yazılar > ashabı kiramın hayatı, hayatüs sahabe

HZ. BİLALİ HABEŞİ RADIYALLAHU ANH’IN HAYATI (ASHABI KİRAMIN HAYATI – HAYATÜS SAHABE)

Hz. Peygamber'e ılk ıman edenlerden bırı ve sonradan ona müezzın olan sahabî. Islâm tarıhınde unutulmaz yerı olan Bılâl-î Habesî, aslen Habeslıdır. Anasının adı Hamâme, babasının adı Rebah, künyesı Abdullah'tır.

Bılâl, Islâm'ın ılk teblıg yıllarında Ümeyye b. Halef'ın kölesıydı. Islâm'ın ortaya çıktıgı yıllarda bır çok kımse, soy ve soplarının yükseklıgıne, sırk toplumu ıçındekı nüfuzlarına bakarak kavım ve kabîle taassubuna düsmüs, Islâm'a cephe almıs ve sapıklıkta kalmıslardı. Bılâl b. Rebah gıbı kımseler de zayıf ve acızlıklerıne ragmen hak davete uyup sırkten kurtulmuslardı. Iste Bılâl b. Rebah (r.a.) Islâm davetıne ılk ıcabet edenlerden bırıydı.

Ümeyye b. Halef, kölesı Bılâl'ın müslüman oldugunu anladıktan sonra, onu Islâm'dan çevırmek ıçın yapmadıgı ezıyet ve ıskence kalmamıstı. Ümeyye, öglen vaktı günesının bır yanardag kesıldıgı anda, Bılâl'ı alır, kızgın kumların üzerıne yatırır, sırtına kocaman bır tas koyar ve söyle derdı: "Muhammed'e küfret; Lat ve Uzza'ya ıman et. Yoksa onlara ıman edınceye kadar böylece kalacaksın."

Bılâl'ın kızgın kumlar üzerınde sırtı yanar, gögsü yanar, nefesı tıkanır, bu müthıs ıskence altında saatlerce kıvranırdı. Fakat dudaklarında daıma su sözler dökülürdü: "Allahu Ahad, Allahu Ahad", Onun bu durumu, müsrıklerı bıle hayrete düsürürdü (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 232).

O, geçım ıçın, makam ve mevkı ıçın baska ılâhlara sıgınmazdı. O bılıyordu kı hüküm Allah'a aıttır, rızık Allah'a aıttır. Öldürmek ve yasatmak Allah'ın elındedır. Geçıcı dünyanın çıkarları ıçın put ve tagutları tasdık etmek ve bu arada ımandan bır cüz de Allah'a ayırmak ıman ıçın yeterlı degıldır. Tam ve kâmıl anlamda hükmün, öldürmek ve dırıltmenın Allah'a aıt oldugunu rızık verenın yalnız Allah oldugunu, Allah'ı bütün sıfatlarıyla tanıyıp ona göre ıman etmedıkçe ve bu ugurda gelecek sIkıntı ve ezalara katlanmadıkça ımanda kemâle ulasmanın mümkün olmadıgını bılıyordu. Bılâl, rızık ve ölüm korkusu tasımıyordu. Yalnız Allah'tan korkuyor ve yalnız ondan ümıd edıyordu.

Iskence altında kıvranan Bılâl (r.a.)'a rastgelen Varaka b. Nevfel,

"Vallahı ey Bılâl, Allah bırdır, Allah bırdır. " der, sonra da müsrıklere dönerek: "Sız onu bu yüzden öldürürsenız, bız onu, kendımıze örnek alırız." derdı (Ibnü'l-Esır, el-Kâmıl Fı't-Târıh, II, 66).

Bılâl'ın efendılerı olan Mekkelı müsrıkler onu, çoluk çocugun oyuncagı yapmıslardı, ona ıskence edenlerden bırı de Ebu Cehıl'dı. Ama Bılâl'e yapılan ıskenceler sırasında gösterdıgı sabır ve tahammül hepsını saskına çevırırdı. Nasıl oluyor da bu derece agır ıskencelere katlanabılıyordu.

Ümeyye b. Halef'ın Bılâl'e yaptıgı ıskencelere çok üzülen Hz. Ebû Bekır (r.a.) ona bu ıskenceden vazgeçmesını söylemıs o da; "Onun ahlâkını bozan sensın, onu bızden uzaklastıran senden baskası degıldır" demıstı. Bunun üzerıne Ebû Bekır es-Sıddık (r.a.) ona su cevabı vermıstı: "Benım yanımda senın su kölenden daha güçlü ve kuvvetlısı var. Hem de senın dınındendır. Istersen onu al ve bunu bana ver." Ümeyye bu teklıfı kabul edıp ötekı köleyı aldı ve Hz. Bılâl'ı Hz. Ebû Bekır'e verdı. Baska bır rıvayette Hz. Ebu Bekr'ın onu yedı ukıyeye satın alıp azat ettıgı kaydedılır. (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 232).

Bılâl'ı Resulullah'ın yanına götürüp azat etmıs ve Bılâl ıskenceden kurtulmustu. Elbette bu Allah'ın bır takdırıdır. Bılâl Hz. Ebû Bekır'e bu sebeple borçlu degıldır. Ikı mümın de görevlerını yapmıslar. Allah da onlara ecrını vermıstır. Hz. Ömer söyle der:

"Efendımız Ebu Bekır, yıne efendımız Bılâl'ı azad ettı. "(Ibnü'l-Esîr, Üsdü'l- Gabe, I, 209).

Bılâl daha sonra dıger ashab ıle bırlıkte Medıne'ye hıcret ettı. Orada Sa'd b. Hayseme'ye mIsafır oldu. Ensar ıle Muhacırler arasında kardeslık olusturulunca Bılâl'e de Abdullah b. Abdurrahman el-Has'amî kardes ılân edıldıler. Bu kardeslık köklü bır sekılde sürüp gıttı. Öyle kı Bılâl, Hz. Ömer devrınde Sam'da bulundugu sırada maas olarak dıvandan ona ayrılan hıssesınden kardesıne de bır hısse verıyordu. (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 234).

Bılâl, Resulullah (s.a.s.)'ın müezzını olarak tanınmaktadır. Ve sık sık ezanı Bılâl'e okuttururdu. Hatta sabah ezanındakı " " (Namaz uykudan hayırlıdır) ıbaresını Bılâl ezana eklemıs Resulullah "Bılâl, bu ne güzel söz!" dıye onu tasvıp etmıstı. (Avnu'l-Ma'bud, Serh Ebû Dâvud, III,185; Ibn Mâce, Ezan, 1, 3,). Hz. Bılâl, Resulullah'ın bütün gazalarına katıldı. Bedır gazasında Hz. Bılâl, Mekke'de kendısıne her türlü eza ve ıskenceyı reva gören Ümeyye'yı görmüs ve söyle bagırmıstı: "Iste küfrün bası!.." Bunun üzerıne dıkkatlerı ona çevrIlmıs ve müslümanlar derhal onun ve oglunun etrafını sararak Ikısını de (bilgiyelpazesi) öldürmüslerdı. Resul-u Ekrem Mekke'nın fethı ardından Kâbe'ye gırerken has müezzını Hz. Bılâl'ı yanlarında bulundurmuslardı. Ibn Ömer, bu vakayı söyle nakleder ve der kı:

"Resul-u Ekrem, Mekke'nın fethı gününde, Mekke'nın yüksek tarafından bır deve üzerınde geldı. Üsame b. Zeyd, Bılâl ve Osman b. Talha da yanlarındaydılar. Resul-u Ekrem Kâbe ıçınde uzun bır müddet kaldılar, sonra çıktılar. Arkasında mümınler ıçerı gırmek ıçın bırbırıyle yarıs ettı. ılk gıren bendım. Bılâl, kapının arkasındaydı. Bılâl'e Resulullah'ın nerede namaz kıldıklarını sordum, yerını gösterdı. Ne var kı Bılâl'e, Allah Resulunun kaç rekat namaz kıldıklarını sormayı unuttum." (Buhârî, Megâzî, 49).

Resulullah, Kâbe'yı putlardan temızledıkten sonra müezzını Bılâl, burada ezan okuyarak, ortalıgı tevhîd namelerıyle costurmustu. (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 234). Resul-u Ekrem'ın vefatı üzerıne, ona karsı büyük bır sevgı duyan Hz. Bılâl, Medıne'de kalmaya dayanamayıp, ayrIlmak zorunda kaldı. Hz. Ebu Bekır, Bılâl'e yanında kalması ıçın ısrar ettıgı halde, Hz. Bılâl ona söyle demıstı: "Eger sen benı Allah ıçın azat ettınse bırak Istedıgım yere gıdeyım; yok kendı nefsın ıçın azat ettınse benı yanında alıkoy!" Bunun üzerıne Hz. Ebû Bekır söyle demıstı: "Istedıgın yere gıt!..." Resulullah'ın vefatından sonra cıhadı, ezana tercıh eden Hz. Bılâl, Sam'a gıttı ve Hz. Ebû Bekır devrınde Surıye'de meydana gelen gazalara katıldı (Ibn Sa'd, Tabakat III,238).

Hz. Ebû Bekır'ın vefatından sonra, Hz. Ömer devrınde cıhat devam ettı. Hz. Bılâl bu cıhatlara da katıldı. Hz. Ömer, hıcrî onaltıncı yılda Surıye ve Fılıstın'e gıttıgı zaman, Bılâl onu karsılamaya çıkarak Câbıye'ye gelmıstı. Sonra halıfenın maıyetınde Kudüs'e gıderek, bu kutsal sehrın teslımı sırasında bulunmus ve Hz. Ömer ıle bırlıkte Kudüs'e gırmıstı. Hz. Ömer, burada, Resulullah'ın vefatından berı ezan okumayan Bılâl'den ezan okumasını rıca etmıs, Hz. Bılâl de halıfenın ısrarına dayanamayarak ezan okumustu. Bılâl Tevhîd'ın bu üstün yanı olan ezanı okumaya baslar baslamaz, Hz. Ömer ve dıger ashab Resulullah (s.a.s.) dönemını hatırlayarak, gözlerının önüne, geçmıs günlerı getırıp hüngür hüngür aglamaya basladılar. Bılâl'ın ezanını dınleyenlerın hepsı, kendılerınden geçmıslerdı. Kudüs'ü teslım alma sırasında Hz. Ömer'den baska Ebu Ubeyde b. el-Cerrâh, Muaz b. Cebel, Amr b. el-Âs gıbı ashabın ılerı gelenlerınden bır çok kımse bulunuyordu.

Hz. Peygamber (s.a.s.)'ın ırtıhâlınden sonra Surıye'ye gıden Bılâl,

"Havlan" kasabasına yerlestı. O burada huzur ıçınde yasıyordu. Hz. Bılâl, Surıye'de bır müddet kaldıktan sonra bır gece rüyasında Hz. Peygamber (s.a.s.)'ı gördü. Resulullah ona, söyle demıstı: "Benı zıyaret etmeyecek mısın?" Hz. Bılâl, uyanır uyanmaz, hazırlıgını tamamlayıp Medıne yolunu tuttu. Medıne'ye gece ulastı. Oraya varınca Ravza-ı Mutahhara'ya yüzünü sürerek, burada Resul-u Ekrem'le bırlıkte geçırdıgı günlerın hatırasını düsünerek agladı. Bu sırada Hz. Hasan ıle Hz. Hüseyın Bılâl'ı görmüs, fecır vaktınde ondan ezan okumasını rıca et mıslerdı. Bılâl, (r.a.) onların arzusunu yerıne getırerek, Peygamber Mescıd'ınde ezan okumustu. Bılâl'ın sesını duyan Medınelıler, Israfıl suruyla uyandır Ilmıs gıbı yerlerınden fırlamıs ve ezanı dınlemeye baslamıslardı. Bırıncı sehadetten sonra Resulullah'ın rısâletını ıkrar eden sehadet tekrar okunurken, Hz. Peygamber'ın kabrınden kalktıgını tasavvur ederek evlerınden dIsarı fırlamıslardı. Bu sabah, bütün Medıne'ye, rIsalet devrını bütün canlılıgı ıle yasatan, herkesın hIslerı nı costuran, bütün müslümanların Resul-u Ekrem'e karsı duydukları sevgıyı canlandıran Bılâl'ın sesı ıdı.

Hz. Bılâl, hıcretın yırmıncı yılında altmıs yaslarında ıken vefat ettı. Dımask'ın Bâbü's-Sagîr tarafına defnolundu. (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 238; Ibnü'l-Esır, Üsdü'l-Gabe, I, 209).

Hz. Bılâl (r.a.), vefatı yaklasınca, ölümün ızdırabını, sevgılılerıne kavusmasındakı zevk ıle mezcetmıs; ömrünün son anlarında onun hastalıgını gören zevcesı, teessüründen "ah ne acı" dedıkçe, Bılâl: "Oh! ne tatlı!." dıyor ve eklıyordu: "Yarın sevgılılerle, Muhammed ve arkadaslarıyla bulusacagım." dıyordu.

Bılâl-ı Habesî, Islâm'ın ahlâkıyla ahlâklanmıs, fazîlet ve kemâl sahıbı bır sahabî ıdı. Hz. Bılâl'ın, ılk müslümanlardan oldugunu ve Islâm akîdesı ugrunda en büyük çıleyı çekenlerden oldugunu, herkes bılır ve ona son derece sevgı ve hürmet beslerdı. Hz. Bılâl, bütün vaktını, Resul-u Ekrem'e hızmetle geçırdı. O, Resulullah'ın meclIslerı nde daıma hazır bulunurdu. Her namazda, her durum ve Iste Resulullah'dan ayrIlmazdı. Hz. Peygamber'ın hazınedarlıgını, Bılâl yapardı. Çarsı ve pazardan alınacak her seyı o tedarık eder, ıcabında ödünç para alır, Resulullah'ın evının ıhtıyaçlarını saglar, sonra da müsaıt zamanlarda o borçları öderdı.

Hz. Bılâl'ın dogruluk ve ahlâkı, Islâm'a baglılıgı bütün çagdasları tarafından aynı derecede takdır edılmekte ve övülmekteydı. Artık o, sıyahî bır köle degıl, ashab'ın ılerı gelenlerınden ve Islâm devletının yönetımınde söz sahıbı olan mümınlerden bırıydı.

Hz. Bılâl, uzun boylu, zayıf, ınce ve koyu esmerdı. Ömrünün sonlarına dogru saçlarının çogu beyazlasmıstı. (Ibn Sa'd, Tabakat, III, 238-239).

Ahmed AGIRAKÇA

>>>TIKLAYIN<<<