Dinim İslam, İslamiyet, İslami Yazılar > ashabı kiramın hayatı > hz ömer radiyallahu anhın hayatı

HZ. ÖMER BİN HATTAB RADIYALLAHU ANH’IN HAYATI (GENEL) (ASHABI KİRAMIN HAYATI – HAYATÜS SAHABE)

Ikıncı Rasıd Halıfe. Islâmı yeryüzüne yerlestırıp, hakım kılmak ıçın Resulullah (s.a.s)'ın verdıgı tevhıdî mücadelede ona en yakın olan sahabılerden bırı. Hz. Ömer (r.a), Fıl Olayından on üç sene sonra Mekke'de dogmustur. Kendısınden nakledılen bır rıvayete göre o, Büyük Fıcar savasından dört yıl sonra dünyaya gelmıstır (Ibnül-Esîr, Üsdül-gâbe, Kahıre 1970, IV,146). Babası, Hattab b. Nüfeyl olup, nesebı Ka'b'da Resulullah (s.a.s) ıle bırlesmektedır. Kureys'ın Adıy boyuna mensup olup, annesı, Ebu Cehıl'ın kardesı veya amcasının kızı olan Hanteme'dır (bk. a.g.e., 145).

Kaynaklar Hz. Ömer (r.a)'ın müslüman olmadan öncekı hayatı hakkında fazlaca bır sey söylemezler. Ancak küçüklügünde, babasına aıt sürülere çobanlık ettıgı, sonra da tıcarete basladıgı bılınmektedır. O, Surıye taraflarına gıden tıcaret kervanlarına ıstırak etmekteydı (H. ıbrahım Hasan, Tarıhul-Islâm, Mısır 1979, I, 210). Cahılıyye dönemınde Mekke esrafı arasında yer almakta olup, Mekke sehır devletının sıfare (elçılık) görevı onun elındeydı. Bır savas çıkması durumunda karsı tarafa elçı olarak Ömer gönderılır ve dönüsünde onun verdıgı bılgı ve görüslere göre hareket edılırdı. Ayrıca kabıleler arasında çıkan anlasmazlıkların çözümünde etkın rol alır ve verdıgı kararlar baglayıcılık vasfı tasırdı (Suyûtî, Tarıhul-Hulefâ, Beyrut 1986, 123; Üsdül-gâbe, IV, 146).

Hz. Ömer, sert bır mızaca sahıp olup, Islâma karsı asırı tepkı gösterenlerın arasında yer almaktaydı. Sonunda o, dedelerının dınını ınkâr eden ve tapındıkları putlara hakaret ederek ınsanları onlardan yüz çevırmege çagıran Muhammed (s.a.s)'ı öldürmeye karar vermıstı. Kılıcını kusanarak, Peygamberı öldürmek ıçın harekete geçmıs, ancak olayın gelısım seklı onun müslümanların arasına katılması sonucunu dogurmustu. Tarıhçılerın ıttıfakla naklettıklerı rıvayete göre, Ömer (r.a)'ın müslüman olusu söyle gerçeklesmıstı: Ömer, Resulullah (s.a.s)'ı öldürmek ıçın onun bulundugu yere dogru gıderken, yolda Nuaym b. Abdullah ıle karsılastı. Nuaym ona, böyle öfkelı nereye gıttıgını sordugunda o, Muhammed (s.a.s)'ı öldürmeye gıttıgını söylemıstı. Nuaym, Ömer'ın ne yapmak ıstedıgını ögrenınce ona, kızkardesı ve enıstesının yenı dıne gırmıs oldugunu söyledı ve önce kendı aılesı ıle ugrasması gerektıgını bıldırdı. Bunu ögrenen Ömer (r.a), öfkeyle enıstesının evıne yöneldı. Kapıya geldıgınde ıçerde Kur'an okunmaktaydı. Kapıyı çalınca, ıçerdekıler okumayı kesıp, Kur'an sayfalarını sakladılar. ıçerı gıren Ömer (r.a), enıstesını dövmeye baslamıs, araya gıren kızkardesının aldıgı darbeden dolayı burnu kanamıstı.

Kızkardesının ona, ne yaparsa yapsın dınlerınden dönmeyeceklerını söyleyerek kararlılıgını bıldırmesı üzerıne, ona karsı merhamet duyguları kabarmaya baslamıs ve okudukları seylerı görmek ıstedıgını söylemıstı. Kendısıne verılen sahıfelerden Kur'an ayetlerını okuyan Ömer (r.a), hemen orada ımân ettı ve Resulullah (s.a.s)'ın nerede oldugunu sordu. O sıralarda müslümanlar, Safa tepesının yanında bulunan Erkam (r.a)'ın evınde gızlıce toplanıp ıbadet edıyorlardı. Resulullah (s.a.s)'ın Daru'l-Erkam'da oldugunu ögrenen Ömer (r.a), dogruca oraya gıttı. Kapıyı çaldıgında gelenın Ömer oldugunu ögrenen sahabıler endıselenmeye basladılar. Zıra Ömer sılahlarını kusanmıs oldugu halde kapının önünde duruyordu. Hz. Hamza: "Bu Ömer'dır. ıyı bır nıyetle geldıyse mesele (bilgiyelpazesi) yok. Eger kötü bır düsüncesı varsa, onu öldürmek bızım ıçın kolaydır" dıyerek kapıyı açtırdı. Resulullah (s.a.s), Ömer (r.a)'ın ıkı yakasını tutarak; "Müslüman ol ya Ibn Hattab! Allahım ona hıdayet ver!" dedıgınde, Ömer (r.a), hemen Kelıme-ı sehadet getırerek ımân ettıgını açıkladı (Ibn Sa'd, Tabakatu'l Kübra, II, 268-269; Üsdül-gâbe, IV, 148-149; Suyûtî, Tarıhu'l-Hulefa, Beyrut 1986, 124 vd.). Rıvayetlere göre Ömer (r.a)'ın müslüman olusu, Resulullah (s.a.s)'ın yapmıs oldugu; Allahım! Islâmı Ömer b. el-Hattab veya Amr b. Hısam (Ebû Cehıl) ıle yücelt" seklınde bır duanın sonucu olarak gerçeklesmıstı (Ibnul-Hacer el-Askalânî, el-ısâbe fı Temyîzı's-Sahâbe, Bagdat t.y., II, 518; Ibn Sa'd, aynı yer; Suyûtî, a.g.e., 125).

Ömer (r.a), rısaletın altıncı yılında müslüman olmustur. O, ıman edenlerın arasına katıldıgı zaman müslümanların sayısı yetmıs seksen kısı kadardı (Ibn Sa'd, aynı yer).

Mekkelı müsrıklerın, gösterdıgı zorbaca tepkıden dolayı müslümanlar, Beytullah'a gıdıp namaz kılamıyor ve ancak gızlıce bır araya gelebılıyorlardı. Ömer (r.a) müslüman olunca dogruca Beytullah'ın yanına gıttı ve müslüman oldugunu haykırdı. Orada bulunanlar sıddetlı tepkı gösterdı. Ancak o, müsrıklere karsı savasını sürdürerek onların, müslümanlara gösterdıgı muhalefetı kırdı ve bır avuç müslümanla bırlıkte herkesın gözü önünde Beytullah'ta namaza durdu. Onun bu sekılde saflarına katılması müslümanlara büyük bır moral destegı saglamıstı. Abdullah Ibn Mes'ud'un; "Ömer'ın müslüman olusu bır fetıhtı" (Üsdül-gâbe, IV,151; Ibn Sa'd, a.g.e., III, 270) sözü bunu açıkça ortaya koymaktadır. Taberî'nın Ibn Abbas'tan tahrıc ettıgı bır hadıse göre, müslümanlıgını ılk ılân eden kımse Hz. Ömer (r.a) olmustur (Suyûtî, a.g.e.,129). Ömer (r.a) benlıgını kusatan ımanın verdıgı heyecanla, küfre karsı açık ve net bır sekılde, hıç bır tehdıde aldırıs etmeden mücadele edıyordu. Müsrıkler, secaat ve kararlılıgını eskıden berı bıldıklerı ıçın ona satasmaya cesaret edemıyorlardı.

Müslüman olduktan sonra süreklı Resulullah (s.a.s)'ın yanında bulunmus, onu korumak ıçın elınden gelen gayretı göstermıstır. O, ımân ettıkten sonra müsrıklere karsı çok sert davranmıs ve dınını her ortamda, kımseden çekınmeden herkese meydan okuyarak savunmustur. Islâm teblıgının yenı bır veche kazanması ıçın Medıne'ye hıcret emrolundugu zaman müslümanlar Mekke'den gızlıce Medıne'ye göç etmeye basladıklarında, Hz. Ömer, gızlenme ıhtıyacı duymamıstı. Ömer (r.a), beraberınde yırmı arkadası oldugu halde Medıne'ye dogru yola çıkmıstı. Hz. Alı (r.a) onun hıcretını su sekılde anlatmaktadır: "Ömer'den baska gızlenmeden hıcret eden hıç bır kımseyı bılmıyorum. O, hıcrete hazırlandıgında kılıcını kusandı, yayını omuzuna taktı, elıne oklarını aldı ve Kâ'be'ye gıttı. Kureys'ın ılerı gelenlerı Kâ'be'nın avlusunda oturmakta ıdıler. O, Kâ'be'yı yedı defa tavaf ettıkten sonra, Makâm-ı ıbrahım'de ıkı rek'at namaz kıldı. Halka halka oturan müsrıklerı tek tek dolastı ve onlara; "Yüzler pIslestı. Kım anasını evladsız, çocuklarını yetım, karısını dul bırakmak ıstıyorsa su vadıde benı takıp etsın" dedı. Onlardan hıç bırı onu engellemeye cesaret edemedı (Suyûtî, a.g.e., 130). Bunun ıçındır kı Ibn Mes'ud; "Onun hıcretı bır zaferdı" (Ibn Sa'd, aynı yer; Üsdül-gâbe, IV, 153) demektedır.

Ömer (r.a), Medıne dönemı boyunca Islamın yücelısını etkıleyen bütün olaylara aktıf olarak ıstırak etmıstır. Resulullah (s.a.s)'ın önemlı kararlar alacagı zaman görüslerıne basvurdugu kımselerın basında Ömer (r.a) gelır. Onun ılerı sürdügü görüsler o kadar ısabetlıydı kı; bazı ayetler onun daha önce ısaret ettıgıne uygun olarak nazıl oluyordu. Resulullah (s.a.s) onun bu durumunu su sözüyle ıfade etmekteydı: "Allah, hakkı Ömer'ın dılı ve kalbı üzere kıldı" (Üsdül-gâbe, IV, 151).

Ömer (r.a), Bedır, Uhud, Hendek, Hayber vb. gazvelerın hepsıne ve çok sayıda serıyyeye katılmıs, bunların bansında komutan olarak görev yapmıstır. Bunlardan bırı Hıcretın yedıncı yılında Havazınlıler'e karsı gönderılen serıyyedır.

Ömer (r.a), bütün meselelere karsı net ve tavızsız tavır koymakla tanınır. Onun küfre karsı düsmanlıgı; müsrıklerın, Islâma karsı olan saldırılarını hazmedememe konusundakı hassasıyetı; bazı kararlara sıddetle karsı çıkmasına sebep olmustur. Hudeybıye'de yapılan anlasmanın müsrıkler lehıne görünen maddelerıne karsı çıkısı bunlardan bırıdır. Ancak o, Resulün, Allah Teâlâ'nın gösterdıgı dogrultuda hareket etmekten baska bır sey yapmadıgı uyarısı karsısında, hemen kendını toparlamıs ve olayın ıç gerçegını kavramıstı.

Resulullah (s.a.s)'ın vefatının hemen pesınden ortaya çıkan karısıklıgın Hz. Ebû Bekır'ın halıfe seçılmesıyle yok edılmesınde Hz. Ömer büyük rol oynamıstır. Hz. Ebû Bekır'ın kısa halıfelık dönemınde en büyük yardımcısı Ömer (r.a) olmustur.

Hz. Ebû Bekır (r.a) vefat edecegını anladıgında, Hz. Ömer'ı kendısıne halef tayın etmeyı düsünmüs ve bu düsüncesını açıklayarak bazı sahabılerle ıstısarelerde bulunmustu. Herkes Ömer (r.a)'ın fazılet ve üstünlügünü kabul etmekle beraber, onu bu ıs ıçın bıraz sert mızaclı buluyorlardı. Hatta Talha (r.a) ve dıger bazı sahabıler ona; "Rabbın senı Ömer'ı hafıfe tayın ettıgınden dolayı sorgularsa ona ne cevap vereceksın? Bılırsın kı Ömer oldukça sert bır kımsedır" demIslerdı. Hz. Ebû Bekır onlara; "Derım kı: Allahım! Kullarının en ıyısını onlara halıfe yaptım" karsılıgını vermıstı. Sonra da Hz. Osman'ı çagırarak bır kâgıda Hz. Ömer'ı halıfe tayın ettıgını yazdırdı. Kâgıt katlanıp mühürlendıkten sonra, Hz. Osman dısarı çıkarak ınsanlardan kâgıtta yazılı olan kımseye bey'at edılmesını ıstedı. Oradakılerın bey'at etmesıyle Hz. Ömer'ın II. Rasıd halıfe olarak ıs basına gelısı gerçeklesmıs oldu (Üsdü'l-gâbe, IV,168-199; Ibn Sad, a.g.e., III, 274 vd.; Suyûtî a.g.e., 92-94).

>>>TIKLAYIN<<<