Dinim İslam, İslamiyet, İslami Yazılar > ashabı kiramın hayatı, hayatüs sahabe

HZ. ÜSAME BİN ZEYD RADIYALLAHU ANH’IN HAYATI (ASHABI KİRAMIN HAYATI – HAYATÜS SAHABE)

Üsame b. Zeyd b. Hârıse b. Surâhîl ashabın ılerı gelenlerınden bırı olup, Rasûlüllah (s.a.s)'ın azadlı kölesı Zeyd b. Hârıse'nın ogludur. Künyesı, Ebû Muhammed'dır. Degısık rıvayetlere göre; Ebû Zeyd, Ebû Yezîd ya da Ebû Hârıce olarak da çagırIlmaktaydı (Ibn Abdı'l-Berı, el-Istıâb fı Marıfetı'l Ashâb, Kâhıre; I, 75 t.y, Ibnü'l-Esîr, Üsdü'l-Gâbe f-Marıfetı's-Sahabe I, 79)

Üsame'nın annesı Ümmü Eymen (kı, asıl adı Bereke'dır) Râsulûllah (s.a.s)'ın babası Abdullah'ın carıyesı ve aynı zamanda Peygamberımızın dadısı ıdı. Abdullah vefat edınce, Rasûlüllah onu azad ettı. Zeyd b. Hârıse b. Surâhîl de Hz. Hatıce'nın kölesıydı. Hz. Hatıce Peygamberımızle evlenınce, Zeyd'ı kendısıne hedıye ettı. Rasûlüllah (s.a.s) de onu azad edıp Ümmû Eymen'le evlendırdı. Üsame, Iste bu evlılık sonucu dünyaya geldı (Ibn Sa'd, et-Tabakâtu'l-Kübrâ, Beyrut 1957, VIII, 223; Ibn Abdı I-Berr, a.g.e., I, 75; Ibnü'l Esîr, a.g.e., I, 79).

Üsame ıle Eymen, aynı anadan kardestırler, fakat babaları ayrıdır. Üsame, Islâm dönemınde, muhtemelen Rasulüllah (s.a.s)'ın rısâletının dördüncü yılında Mekke'de dogdu. El-Isâbe'de kaydedıldıgıne göre, Hz. Muhammed (s.a.v), vefat ettıgı zaman Üsame 18-20 yaslarında bulunuyordu (el-Isâbe, Beyrut, t.y., I, 29).

Rasûlûllah (s.a.s), Üsame ve babasını çok severdı. Bu nedenle kendısıne; "Rasulüllah'ın sevdıgı" anlamına gelen "Hıbbu Rasûlüllah" ya da "el-Hıbbu Ibnü'l-Hubbı" denırdı. Peygamber (s.a.s)'ın, Üsame'yı sevdıgıne daır söyle bır hadıs rıvayet edIlmektedır: "Süphesız Üsame b. Zeyd bana, Insanların en sevımlısıdır. Sızın ıyılerınızden olmasını umuyorum. Onun hakkında ıyılık tavsıyesınde bulununuz" (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., I, 79; Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., I, 76).

Hz. Âıse'den rıvayet edılen su hadıse de Rasûlüllah (s.a.s)'ın daha çocuk ıken dahı onu ne kadar sevdıgını gösterıyor. Hz. Âıse (r.an) dıyor kı; "Bır gün Üsame'nın ayagı kapının esıgıne takılarak yere düstü ve yüzü yaralandı. Allah'ın Rasûlü bana; "Yüzündekı pıslıgı temızle" dedı. Ben onu kırlı görerek denılenı yapmadım. Bunun üzerıne Rasûlüllah (s.a.s); yüzündekılerı emerek tükürmeye basladı" (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., I, 80).

Yıne, Urve Ibnü'z-Zübeyr'den rıvayet edıldıgıne göre, Peygamberımız, Üsame'nın gelmesını bekleyerek Arafat'tan ınmeyı tehır ettı. Üsame çIkıp geldıgınde, onun sıyah, basık burunlu bır çocuk oldugunu gören Yemenler, onu küçümseyerek; "Bız bunun yüzünden mı hapsedıldık?" dedıler. Râvî, Yemenlılerın, Hz. Ebû Bekır zamanında bu yûzden ırtıdat edıp Islâm'dan çıktıklarını söyler (Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., I, 76).

Üsame de bır çok sahâbî gıbı, küçük yastan ıtıbaren savaslara katIlmayı arzulamıstır. Nıtekım Uhud günü onbes yasından küçük olmasına ragmen kendı yasıtları olan, Abdullah b. Ömer, Zeyd b. Sabıt, Berâ b. Âzıb, Arcır b. Hazm ve Üseyd b. Zühayr'le beraber savasa ıstırak etmek Istemıs, fakat, Rasûlûllah (s.a.s) yasları küçük oldugu ıçın bu Isteklerını kabul etmemıs ve savas baslamadan onları Medıne'ye gerı göndermıstır. Hendek günü ıse savasmalarına ızın verdı (Ibn HIsam, es-Sıretü'n-Nebevıyye, Mısır 1955, II, 66).

Üsame, Uhud savasından sonrakı tüm savaslara katıldıgı gıbı, bır çok serıyyede de önemlı görevler üstlenmıstır. Huneyn gazvesınde; Müslümanlar darmadagın olup saga sola kaçısırlarken, Rasûlüllah (s.a.s)'ın çevresınde sayılı bırkaç sahâbî kalmıstır kı, bunlardan bırı de Üsame b. Zeyd'dır (Ibn Sa'd, a.g.e., II, 151; Ibn HIsam, a.g.e., II, 443; Ibnü'l-Esîr, el- Kâmıl fı't-Târîh, Beyrut 1965, II, 263).

Üsame'nın kendısınden rıvayet edıldıgıne göre; katıldıgı serıyyelerın bırınde, düsman safında Müslümanlara karsı savasan bırıne karsı kılıç çekınce, o sahıs; "Eshedü en lâ ılâhe ıllallah" dıyerek sehâdet getırdı. Fakat Üsame yıne de onu öldürdü. Dönüste, durumu Rasûlüllah (s.a.s)'e haber verınce, Allah Rasûlü, "Lâ ılâhe ıllallah" dıyen bırını ne dıye öldürdügünü sorar. Üsame; "Ey Allah'ın Rasûlü! O ölümden kurtulmak ıçın böyle söyledı dedı. Fakat, Rasûlüllah, bu soruyu aynı sekılde defalarca sordu. Üsame, neredeyse Müslümanlıgından süpheye düsecek hale geldı. Kendı kendıne; "Allah'a söz verıyorum, bundan böyle lâ ılâhe ıllallah dıyen hıçbır kımseyı öldürmeyecegım" dedı (Ibn Sa'd, a.g.e., II,119; Ibnü'l Esîr, Üsüdü'l Gâbe, I, 80; Ibn HIsam, a.g.e., II, 622; Ibnü'l-Esîr, el-Kâmıl, II, 226)

0fk olayında* Rasûlüllah (s.a.s) ashabından bazılarına danIsarak Hz. Âıse hakkında görüslerını ögrenmek Istedı. Bu arada Üsame'ye de düsüncesını sordu. Üsame, Hz. Âıse'den övgüyle bahsederek, onu böylesı çırkın bır Iftıradan tenzıh ettı (Ibnü'l-Esîr, el-Kâmıl, II,197; Ibn HIsam, a.g.e., II, 301).

Rasûlüllah (s.a.s) H,11. yılda, büyük bır ordu hazırlayarak Üsame'yı bu orduya kumandan tayın ettı. Üsame'nın komutası altında ashâbın bırçok ılerı gelenlerı vardı. Bunlardan bazıları; Ebu Bekır, Ömer, Ebu Ubey. de, Sa'd b. EBU Vakkas, Saîd b. Zeyd, Katâde b. en-Nu'mân ve Seleme b. Eslem'dır. Bunun üzerıne, halktan bazı Insanlar; "Peygamber, Ilk muhacırlere bır çocugu komutan tayın (bilgiyelpazesi) ettı!" dıyerek ılerı gerı konusmaya basladılar. Bunu duyan Rasûlüllah, çok kızdı ve mınbere çıkarak cemaate söyle seslendı: "Üsame hakkındakı sözlerınız bana ulastı. Sız onun komutanlıgını tenkıd ettıgınız gıbı, daha önce babasının kumandanlıgını da tenkıt etmıstınız. Gerçek su kı, o komutanlıga layıktır. Nıtekım babası da komutanlıga layıktı" (Ibn Sa'd a.g.e., II, 189,' 190; el-Askalânî, a.g.e., I, 29).

Üsame, söz konusu ordusuyla hareket etmek üzereyken, Allah Rasûlü dâr-ı bekâya ırtıhal ettı. Bunun üzerıne Üsame, Medıne'ye gerı dönerek, Rasûlüllah (s.a.s)'ın yıkanması, teklıfını ve defnedIlmesı Islerı nde Hz. Alı'ye yardım ettı. Defın ısı tamamlandıktan sonra, Üsame ordusunun basına geçerek ,Sam'a dogru hareket ettı (Ibn. Sa'd a.g.e., II,189,190, 277, 279; el- Askalânî, a.g.e., I, 29; Ibnü'l-Esîr, el-Kâmıl, II, 332).

Üsame, Ebu Bekır (r.a) ve Ömer (r.a) zamanında yapılan bırçok savasa ıstırak etmıstır. Bunlardan bırı, Müseylemetü'l-Kezzab'a karsı yapılan savastır kı, bu muharebede Halıd b. Velıd ıle beraberdı (Ibn Sa'd a.g.e., IV, 316).

Hz. Ömer (r.a) dıvan teskılatını korunca, Rasûlüllah (s.a.s)'e yakınlık derecelerıne ve savastakı basarılarına göre, Müslümanlara ulûfe dagıtmaya basladı. Bu arada Üsame b. Zeyd'e dört bın veya besbın dırhem kendı oglu Abdullah'a ıse Ikıbın dırhem verdı. Abdullah babasına "Neden Üsame'ye bana verdıgınden daha fazla verdın? Halbukı onun katIlmadıgı savaslara ben katıldım" dedı. Buna karsı Hz. Ömer: "Allah Rasûlü Üsame'yı senden daha çok severdı. Üsame'nın babasını da senın babandan daha fazla sevıyordu" dıyerek oglunu susturdu (Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e.; Ibn Sa'd, a.g.e., III; 296, 297; el-Askalânî, a.g.e., I, 29; Ibnü'l-Esîr, Üsdü'l Gâbe, I, 80).

Üsame; Hz. Osman (r.a)'ın öldürülmesıyle ortaya çıkan fıtnelere bulasmamıs, Hz. Alı'ye de bey'at etmemıs, onunla herhangı bır savasa katIlmamıstır. Bu çekımserlıgını; "Lâ ılâhe ıllallah" dıyen bır kımseyı öldürmeyecegıne daır ettıgı yemınle ızah etmıstır (Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., I, 77; Ibnü'l-Esîr, Üsüdıl'l-Gâbe, I, 80).

Hz. Alı ıle Muavıye arasında meydana gelen çatısmalar sırasında Üsame bır süre Sam cıvarında bır beldede oturdu. Sonra Vadı'l-kura'ya geldı. Bır müddet de burada oturdu, ardından Medıne'ye gıttı ve Muavıye'nın hılafetının sonlarına dogru Curf denılen yerde vefat ettı.

Vefat tarıhı çesıtlı rıvayetlere göre, H. 54, 58, ya da 59' dur. Ebû Hüreyre, Ibn Abbas, Ebû Osman et-Hındî, Urve Ibn Zübeyr, Ubeydullah b. Abdıllah b. Utbe, Ebû Vâıl ve baskaları Üsame'den hadıs rıvayet etmıslerdır (Ibn Abdı'l Berr, a.g.e., I, 77; Ibnü'l Esır Usdü'l - Gâbe, I, 81; el- Askalânı, a.g.e., I,129).

Halıd ERBOGA

>>>TIKLAYIN<<<