Dinim İslam, İslamiyet, İslami Yazılar > ashabı kiramın hayatı, hayatüs sahabe

HZ. ZEYD BİN HARİSE RADIYALLAHU ANH’IN HAYATI (ASHABI KİRAMIN HAYATI – HAYATÜS SAHABE)

Zeyd b. Hârıse b. Surâhîl el-Kelbî. Üsâme'nın babası. Ashâbın ılerı gelenlerınden olup, Resûlullah (s.a.s)'ın en çok sevdıgı arkadaslarındandır. Bu yüzden sahâbe arasında "el-hubb" dıye anılırdı.

Tam künyesı: Zeyd b. Hârıse b. Surâhîl (Ibn Ishak'a göre, Surahbîl) b. Kâ'b b. Abdıluzza b. Imrıülkays b. Âmır b. Abdıvüdd b. Avf b. Kınâne b. Bekr b. Uzre b. Zeyd el-Lât b. Rufayde b. Sevr b. Kelb b. Vebre b. Taglıb b. Hulvân b. Imrân b. Luhaf b. Kuzâa'dır (Ibn Hısâm, es-Sîretü'n Nebevıyye", I, 247; Ibn Sa'd, et-Tabakâtıt'l-Kılbrâ, III, 40; Ibnü'l-Esîr, Üsdü'l-Gâbe fı Ma'rıfetı's Sahâbe, II, 281).

Kaynakların ıfadesıne göre; cahılıyye dönemınde, Zeyd'ın annesı Su'dâ, yanında oglu oldugu halde akrabalarını zıyarete gıder. Bu sırada Benî el-Kayn b. Cısr'e mensup bazı atlılar, Su'dâ'nın akrabaları olan Benî Ma'n evlerıne baskın yaparlar. Zeyd'ı de bu arada beraberlerınde alıp götürürler. Zeyd, bu sırada temyız çagında bır çocuktur. Onu, Ukaz Panayırına götürüp satısa arzederler. Hz. Hatıce'nın yegenı Hakîm b. Huzâm b. Huveylıd de o esnada panayıra ugrayıp Mekke'ye götürmek üzere bırkaç köle satın alır. Zeyd b. Hârıse de bu köleler arasında bulunmaktadır. Hakîm, Mekke'ye döndügünde, halası Hz. Hatıce kendısını zıyarete gıder. O da halasına kölelerı göstererek, dıledıgı köleyı seçıp götürebılecegını söyler. Hz. Hatıce de Zeyd b. Hârıse'yı seçer. Daha sonra O'nu, Resûlullah (s.a.s)'e bagıslar.

Kelb kabılesıne mensup bazı ınsanlar, hac ıçın Mekke'ye geldıklerınde Zeyd'ı görüp tanırlar, Zeyd de onları tanır. Dönüste durumu babasına haber vererek bulundugu yerı tarıf ederler. Zeyd'ın babası Hârıse ıle amcası Kâ'b, yanlarına fıdye alarak Mekke'ye gelırler ve Resûlullah (s.a.s)'ın yanına varıp: "Ey Abdulmuttalıb'ın oglu! Ey kavmının efendısının oglu! Sızler, Harem'ın ehlısınız, köleyı azad eder, esırı yedırırsınız. Yanında bulunan oglumuz ıçın sana geldık. Bıze ıyılıkte bulun, sana fazlasıyla fıdye verecegız" derler.

Bunun üzerıne Resûlullah (s.a.s.), Zeyd'ı çagırtarak, kendısını ıstemeye gelen bu kısılerı tanıyıp tanımadıgını sorar. Zeyd de, bunlardan bırının babası dıgerının de amcası oldugunu söyleyerek tanıdıgını ıfade eder. Bu sefer Resûlullah Zeyd'e, dılerse babasıyla gıdebılecegını, sayet ısterse (bilgiyelpazesi) yanında kalabılecegını söyleyınce, Zeyd, Resûlullah (s.a.s.)'ın yanında kalmayı tercıh eder. Peygamberımız de Zeyd'ı elınden tutarak Hıcr denılen yere çıkarır ve: "Sahıd olun, Zeyd benım oglumdur. O bana mırasçıdır, ben de O'na mırasçıyım!" dıyerek Zeyd'ı evlat edındıgını ılan eder (Ibn Sa'd, a.g.e., III, 40-42; Ibn Hısâm, a.g.e., I, 247 vd.; el Askalânî, el-Isâbe fı Temyızı's-Sahâbe, III, 24).

Zeyd b. Hârıse, Muhammed (s.a.s.)'e rısalet gelınceye kadar yanında kaldı ve Resûlullah, peygamber olur olmaz O'nun rısâletını tasdık edıp müslüman oldu, O'nunla bırlıkte namaz kıldı ve: "Onları babalarının ısımlerıyle çagırın..." (el-Ahzab, 33/5) meâlındekı ayet nazıl oluncaya kadar "Muhammed'ın oglu" dıye anıldı. Bu ayet-ı kerımenın nüzulünden sonra Zeyd, Zeyd b. Hârıse olarak çogalmaya baslandı (Ibn Hısâm, a.g.e., I, 247; Ibn Sa'd, a.g.e., III, 42; el-Askalânî, a.g.e., III, 25).

Zeyd b. Hârıse, Resûlullah (s.a.s.)'ın cefakâr dostlarından bırıydı. Hemen hemen tüm sıkıntılı zamanlarında O'nunla bırlıkteydı. Nıtekım, çevre kabılelerı Islâm'a davet etmek kabılınden Tâıf'e gıden Rasûlüllah'ı yalnız bırakmamıs, Tâıflılerın attıgı taslar Peygamber (s.a.s.)'e ısabet etmesın dıye kendı vücudunu sıper etmıs ve basından çesıtlı yaralar almıstı (Ibn Sa'd, a.g.e., I, 212).

Müslümanlar Medıne'ye hıcret etmeye baslayınca, Zeyd b. Hârıse de hıcret etmıstı. Resûlullah (s.a.s.), hıcretten sonra Medıne'de, ashabı arasında kardeslık tesıs ettıgınde, Zeyd'l-e Hamza b. Abdülmuttalıb'ı de kardes ılan etmıstı. Bu sebepten Hz. Hamza, Uhud günü sehadet serbetını ıçmeden önce Zeyd'ı kendısıne vâsî tayın etmıstı (Ibn Nısâm, a.g.e., I, 505; Ibn Sa,d, a.g.e., III, 44).

Zeyd b. Hârıse; Bedır, Uhud ve Hendek savaslarıyla Hudeybıye Barısı ve Hayber fethınde de bulunmustur. Resûlullah (s.a.s.), Müreysî gazasına çıktıgı zaman kendısını Medıne'ye vekıl olarak bırakmıstı.

Bunun yanında Zeyd, komutan olarak da çesıtlı serıyyelere katılmıs ve üstün basarılar göstermıstır. Bu serıyyeler; Karede, Cemûm, el-Iys, et-Tarafa, Hısma ve Ümmü Kırfa'dır. Son olarak Mute Savası'na ıstırak etmıs ve bu savasta sehıd olmustur.

Resûlullah (s.a.s.), sancagı ılk önce Zeyd'e vermıs ve: "Sayet Zeyd sehıd olursa, sancagı Câfer alsın, O da sehıd düserse, Abdullah b. Ravâha alsın" buyurmustur. Bu üç sahâbî de Mute günü, kahramanca savasarak Hakk'ın rahmetıne kavusmuslardır.

Zeyd, sehıd oldugu zaman 50-55 yasları arasındaydı.

Resûlullah (s.a.s), bu üç kahraman dostunun sehadet haberını duyunca gözyaslarını tutamayarak aglamıs ve onlar ıçın: "Allah'ım; Zeyd'e magfıret et! Allah'ım; Zeyd'e magfıret et! Allah'ım; Zeyd'e magfıret et! Allah'ım; Câfer'e magfıret et Allah'ım; Abdullah b. Ravâha'ya magfıret et!" dıyerek dua etmıstır (Ibn Sa'd, a.g.e., III, 45, II, 86-90 ve 128-129; el-Askalânî, a.g.e., III, 26).

Zeyd, bırkaç hanımla evlenmıstı kı, bunlardan bırı de Zeyneb bınt Cahs'tır. Bır dıgerı, Ümmü Külsüm bınt Ukbe. Zeyd ondan bosanıp Dürre bınt EBU Leheb ıle evlendı. Sonra onu da bosayarak Hınd bınt el-Avuâm (Zübeyr b. el-Avvâm'ın kız kardesı) ıle evlendı. Sonunda, Peygamber (s.a.s.), Zeyd'ı, dadısı ve aynı zamanda carıyesı Ümmü Eymen'l-e evlendırdı. Ashâbın ılerı gelenlerınden bırı olan Üsâme, ıste bu hanımdan dünyaya geldı (Ibn Sa'd, a.g.e., III, 45; el-Askalânî, a.g.e., III, 25).

Zeyd b. Hârıse; kısa boylu, çok esmer ve basık burunlu ıdı (Ibn Sa'd, a.g.e., III, 44).

Halıd ERBOGA

>>>TIKLAYIN<<<