Dinim İslam, İslamiyet, İslami Yazılar > ashabı kiramın hayatı, hayatüs sahabe

HZ. ZEYD BİN SABİT RADIYALLAHU ANH’IN HAYATI (ASHABI KİRAMIN HAYATI – HAYATÜS SAHABE)

Zeyd b. Sâbıt b. ed-Dahhâk b. Zeyd b. Levzân b. Amr b. Abdı Avf (veya Abd b. Avf) b. Ganem b. Mâlık b. en-Neccâr el-Ensârî el-Hazrecî.

Peygamber (s.a.s.)'ın ashabının ılerı gelenlerınden bırıdır. Ensâr'dan, Hazrec kabılesının bır kolu olan Neccârogulları'na mensuptur. Annesı, en-Nevâr bınt Mâlık b. Muâvıye b. En-Neccâr'dır. Zeyd'ın künyesı Ebû Hârıce'dır, fakat, Ebû Saîd ve Ebû Abdı'r-Rahmân olarak da çagrılıyordu (Ibnü'l-Esîr, Üsdü'l-Gâbe fı Ma'rıfetı's-Sahâbe, II, 278,1970; Ibn Abdı'l-Berr, el-Istîâb fı Ma'rıfetı'l-Ashâb, II, 537; el-Askalânî, el-Isâbe fı Temyızı's-Sahâbe, III, 22).

Zeyd, hıcretten yaklasık onbır yıl önce dünyaya gelmıstır. Babası Sabıt, Buâs Günü öldürüldügü vakıt Zeyd, henüz altı yaslarında bır çocuktu. Resûlullah (s.a.s), Medıne'ye geldıgı zaman Zeyd, hâlâ çürük sayılabılecek bır yastaydı. Kaynaklar, O'nun bu sırada onbır yaslarında oldugunu bıldırmektedır. Nıtekım Resûlullah (s.a.s), Bedır Savasına katılmak ısteyen bırkaç gencı, yasları küçük oldugu ıçın gerı çevırmıstı kı, Zeyd de bu gençler arasındaydı (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 278; Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., II, 537: el-Askalânî, a.g.e., III, 22).

Zeyd b. Sâbıt, çok akıllı, zekî ve hafızası güçlü bır sahâbî ıdı. O'nun bu mezıyetını farkeden Peygamber (s.a.s), Zeyd'ten Ibranıce ve Süryanıce'yı ögrenmesını ıstedı. Zıra, Resûlullah (s.a.s)'a çesıtlı yerlerden, bu dıllerle yazılmıs mektuplar gelıyor ve bunların okunup anlasılması, gerektıgınde cevap verılmesı ıcab edıyordu. Allah Resûlü, okuma yazma bılmedıgınden, bunları baskalarına okutmak durumunda kalıyordu. Halbukı, mektupların ıçerıgını baskalarının ögrenmesını ıstemıyordu. Bunun üzerıne Zeyd, hemen ıse koyularak çok kısa bır sürede, hem Ibranıce hem de Süryanıce okuma-yazmayı ögrendı. Bundan sonra Rasûlüllah'a gelen mektupları kendısı okuyor, cevap gerekıyorsa yazıyordu. Bu arada asıl görevı olan vahıy kâtıplıgını de sürdürüyordu (Ibn Sa'd, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, II, 358; Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., II, 538; Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 579).

Rıvayete göre yasının küçük olması nedenıyle Zeyd, Bedır ve Uhud savaslarına katılmamıstır. Katıldıgı ılk savas Hendek savası olup, savasa hazırlık kabılınden, müslümanlar Medıne'nın etrafında hendek kazarlarken Zeyd, çıkan topragı tasıma ısınde yardım edıyordu. Resûlullah (s.a.s) O'nu bu durumda görünce: "Ne kadar ıyı bır çocuk" dıyerek takdır ıfadelerını dıle getırmıstır.

Ibn Abdı'l-Berr, "el-Istîâb"da zıkredıp, sahıh kabul etmedıgı bır habere göre; Tebük seferınde, Benî Mâlık b. en-Neccâr'ın bayragını Umâre b. Hazm tasıyordu. Resûlullah, bayragı ondan alıp Zeyd b. Sâbıt'e verdı. Bunun üzerıne Umâre: "Ey Allah'ın Resûlü! Hakkımda sana herhangı bırsey mı ulastı?" dıye (bilgiyelpazesi) sorunca, Resûlullah; "Hayır, lâkın Kur'ân'a öncelık vardır: Zeyd de Kur'ân'ı senden daha çok ezberlemıstır" seklınde cevap verdı (Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., II, 537; Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 278).

Zeyd b. Sâbıt, ashâbın en âlımlerınden bırıydı. Sadece Kur'ân-ı Kerîm'ı ezberlemekle kalmamıs, mırasla ılgılı feraız ılmını de çok ıyı ögrenmıstı. Öyle kı, ashâb arasında bu ılmı O'ndan daha ıyı bılen yoktu. Resûlullah (s.a.s), ashâbına: "Feraızı en ıyı bılen Zeyd'dır" dıyordu. Imam Sâfıî de, feraız hususunda bu hadısle amel etmıstır (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 279; el-Askalânî, a.g.e., III, 23).

Gerek Hz. Ömer, gerekse Hz. Osman, Medıne'den ayrıldıkları zaman Zeyd b. Sabıt'ı vekıl bırakırlardı. Hz. Osman, O'nu zıyade sevıyordu. Zaten kendısı de Osman taraftarıydı ve bu halıfe devrınde beytülmâla bakmakla görevlendırılmıstı. Yermük günü de ganımetlerı taksım ısını Zeyd üstlenmıstı (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 279; Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., II, 538; II, 538; el-Askalânî, a.g.e., III, 23).

Zeyd'ın vefat tarıhı konusundakı rıvayetler arasında tam bır mutabakat olmamasına ragmen, büyük bır ıhtımalle h. 45 yılında vefat etmıstır ve buna göre tahmınî yası da 54'tür.

Zeyd ten; ıbn Ömer, Ebu Saîd, Ebu Hüreyre, Enes, Sehl b. Huneyf ve Abdullah b. Yezîd el-Hutamî gıbı sahâbîler rıvayette bulunmuslardır. Tabıînden de; Saîd b. el-Müseyyeb, Kasım b. Muhammed, Süleyman b. Yesâr, Ebân b. Osman, Büsr b. Saıd ve Zeyd'ın ıkı oglu, Harıce ıle Süleyman ve baskaları rıvayet etmıslerdır (Ibnü'l-Esîr, a.g.e., II, 279; el-Askalânî, a.g.e., III, 23; Ibn Abdı'l-Berr, a.g.e., II, 540; Ibn Sa'd a.g.e., II, 360).

Halıd ERBOGA

>>>TIKLAYIN<<<