eğitim öğretim ile ilgili belgeler > dil kültür arasındaki ilişki

TÜRKÇENİN KONUŞULDUĞU ÜLKELER TÜRKÇENİN KULLANILDIĞI ÜLKELER HARİTASI (DİL İLE KÜLTÜR ARASINDAKİ İLİŞKİ, DİL NEDİR, KÜLTÜR NEDİR)

 

Türkler dünya üzeride çok geniş bir yer kaplar. Doğuda Moğolistan ve Çin içlerinde batıda Yugoslavya içlerine; kuzeyde Sibirya’dan ve Moskova yakınlarındaki Kazan şehrinden, güneyde Bağdat, Lübnan sınırı ve Kıbrıs içlerine kadar uzanan büyük ve geniş coğrafyaya yayılmışlardır.

 

20–90 doğu boylamları ile 33–65 kuzey enlemleri arasında yer alan bu coğrafya, kuş uçuşu, doğudan batıya yedi bin, kuzeyden güneye üç bin kilometrelik bir alanı içine alır. Bu alandaki şu devletler içerisinde Türkler yaşamakta ve Türkçe konuşulur yazılmaktadır:

 

 

KONUŞULDUĞU ÜLKELER:

 

Türkiye,

Bulgaristan,

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti,

Makedonya,

Yunanistan,

Kosova,

Romanya,

Azerbaycan,

Suriye,

Irak,

 

ŞU ÜLKELERDEKİ GÖÇMEN TOPLULUKLAR:

 

Almanya,

Hollanda,

Fransa,

Avusturya,

Amerika Birleşik Devletleri,

Belçika,

İsviçre,

Birleşik Krallık,

Danimarka,

İsveç,

Avustralya

 

SÜRGÜNDEKİ AHISKA TÜRKLERİNİN YASADIĞI ÜLKELER:

 

Kazakistan,

Azerbaycan,

Rusya Federasyonu,

Kırgızistan,

Özbekistan,

Ukrayna

 

TÜRKÇENİN RESMİ OLDUĞU ÜLKELER:

 

Türkiye

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi

 

BELEDİYE DİLİ OLARAK:

Makedonya, Kosova

Çin, Moğolistan, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Afganistan, İran, Irak, Suriye, Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya, Makedonya, Romanya, Polonya, Ukrayna, Moldova.

 

TÜRKÇENİN RESMİ DURUMU

 

Türkçe Türkiye'nin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin resmi dilidir. Türkiye'de Türk Dil Kurumu, Atatürk tarafından 1932 yılında Türk Dili Tetkik Cemiyeti olarak bağımsız bir organ olarak kurulmuştur. Türk Dil Kurumu dilin sadeleşmesi, yabancı kökenli sözcüklerin değiştirilmesi (özellikle Arapça ve Farsça) için çalışmıştır. 1978 Dil yasasına göre Türkçe Kosova'da resmi dildi. Şu anda sadece Kosova'nın Türk çoğunluğunun yaşadığı bir kent olan Prizren'de resmi dildir. Diğer bölgelerdeki resmiyeti ortadan kaldırılmıştır.

 

TÜRKÇENİN KULLANIMI

 

1960'larda iş gücüne ihtiyaç duyan Avrupa kapılarını büyük ölçüde Türklere açmış ve Türkiye'den Avrupa'ya yoğun bir göç yaşanmıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında Balkanlar'da yaşamaya devam eden Türkler ile birlikte bu insanların sayısı günümüzde neredeyse (bilgi yelpazesi. net) 6 milyona ulaşmıştır ve büyük bir çoğunluğunun ana dili Türkçedir. Amerika ve Avustralya'da ise yaklaşık 200 bin kişi Türkçe konuşmaktadır. Böylece Türkçe (Türkiye Türkçesi), Türkiye ve KKTC dahil tüm dünyada ana dil olarak yaklaşık 71 milyon kişi tarafından konuşulurken, bu sayı Türkiye Türkçesini ikinci dil olarak konuşanlarla birlikte tahminen yaklaşık 80 milyonu bulmaktadır.

 

TÜRKÇENİN AĞIZLARI

 

Türkiye Türkçesinin genel kabul görülmüş ve yazı diline aktarılmış şivesi, İstanbul ağzından türemiştir. Anadolu'da özellikle Karadeniz Bölgesi, Güneydoğu Bölgesi ve de Ege Bölgesi'nde ağız farklılıkları apaçık gözlenmektedir. Ancak ağızlar, genellikle insanların belli bir eğitim ve kültür seviyesine ulaşması ile yavaş yavaş terk edilmekte ve toplumda çoğunluğun konuştuğu ağız kabul görmektedir.

 

TÜRKÇENİN DİLBİLGİSİ

 

Türkçeyi (Türkiye Türkçesi) diğer dillerden ayıran üç özellik şunlardır:

 

1. Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

2. Türkçede ses uyumu vardır.

3. Türkçede sözcüklerin cinsiyeti yoktur.

 

Türkçe'nin özellikleri

Türkçe söz varlığının çoğunluğu; öz Türkçe sözcükler, Arapça ve Farsça'dan geçmiş Türkçeleşmiş sözcüklerden oluşmaktadır. Arapça ve Farsçadan gelmiş sözcükler o kadar Türkçeleşmiştir ki Arap veya Fars dilindeki halinden oldukça farklıdır ve kimi sözcüklerin anlamı farklılaşmıştır.

Türkçede tümce yapısı: Özne, Tümleç, Yüklem şeklindedir.

Türkçede kısa yoldan anlatım ön plandadır. Örneğin, "sobayı yak" derken "sobanın içindekileri yak" anlamındadır.

Türkçede zamirler: ben, sen, o, biz, siz, onlar şeklindedir.

 

Sözcük Türeme Farkı

 

Özelliği gereği sona eklemeli bir dil olduğundan Türkçede basit bir kökten çok sayıda sözcük türetmek mümkündür. Bu özelliğin bulunmadığı Hint-Avrupa Dilleri kolundan gelen İngilizce, Almanca ve İspanyolca aşağıda Türkçe ile karşılaştırılmıştır.

 

TÜRKÇENİN YABANCI DİLLERLE ETKİLEŞİMİ

 

Türkçe'ye Geçen Yabancı Sözcükler

 

Her ne kadar Atatürk'ün dil devrimi ile Türkçe, kökeni Arapça ve Farsça olan sözcüklerden arındırılmaya çalışıldıysa da, dil devriminin politik etkenlerle aksamasından ötürü bu iki dilden sözcükler, Fransızca sözcüklerle birlikte Türkçe sözlüğün önemli bir bölümünü oluşturmayı sürdürmektedir.

 

Türkçe'de yer alan sözcüklerin toplam %14,33'ü (104.481 sözcüğün 14.973'ü) yabancı dillerden Türkçe'ye girmiştir:

 

 

 

Basın Dilindeki Yaygınlığı

 

Tuba Ersöz'ün bir araştırmasına göre, basındaki yabancı kökenli sözcük kullanımı halka göre daha yüksek bir konumda. Basın dili halka bilimsel dilden daha yakın olması gerekirken, Türkiye'deki bu tam tersine işleyen olgu dikkat çekici.

 

Araştırmaya göre dil devriminden bu yana basın dilinde Türkçe sözcük kullanımı artmış, Farsça ile özellikle Arapça sözcüklerin kullanımı büyük ölçüde düşmüştür. Buna karşın diğer dillerden alınan sözcüklerin kullanımında bir artış olmuştur, ki bu rakamların günümüzde daha da arttığı tahmin edilmektedir.

 

 

 

Yabancı kökenli sözcüklerden bazı örnekler:

 

* Arapçadan: fikir, hediye, resim, insan, saat, asker, vatan, ırk, millet, memleket, devlet, halk, hain, kurban, şehit

* Farsçadan: tahta, pazar, pencere, şehir, hafta, ateş, rüzgâr, ayna, can, dert, hoş, düşman, kahraman, köy

* Yunancadan: liman, kutu, ırgat

* İtalyancadan: avukat, banyo, bavul

* Fransızcadan: lüks, kuzen, pantolon, kuaför, hoparlör, kamyon, sürpriz

* İngilizceden: pikap, tişört

* Almancadan: şalter, şvester, haymatlos

 

Türkçe'den Diğer Dillere Geçen Sözcükler

 

Türkçe kökenli ya da alıntı sözcüklerden bazı örnekler:

 

# cacık: Yunanca "zaziki"

# çakal [Farsça شغال schaghāl iden]: İngilizce "jackal" ve Fransızca "chacal"

# çorap: [Farsça gorāb iden Arapça جراب dschurāb iden geçmiş]: Rumence Ciorap

# denge (para): Rusça "dengi"

# dilmaç (tercüman, çevirmen): Lehçe "tlumacz", Almanca "Dolmetscher"

# dolma: İngilizce "dolma", Yunanca "dolmalakis"

# duman: Rusça'da "tuman"

# hamam [Arapça حمام hammām iden]: Fransızca "hammam"

# kahve [Arapça قهوة qahve iden]: Fransızca "café"

# kibrit: [Arapça كبريت kibrīt iden]: Rumence "kibrit"

# köşk [Farsça kuşk]: Almanca: "Kiosk"

# ordu: Almanca, İngilizce ve Fransızca "Horde"

# yoğurt: İngilizce "yoghurt", Fransızca "yaourt", Almanca "Joghurt", İspanyolca "yogur"

# zar: (uçurum): Rusça "yar"

# zarlık: (ferman): Rusça "yarlik" (mektup)

# briç [< birüç < bir + üç]: İngilizce "bridge"

 

Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu dönemi veya öncesinden şekillenmiş, Türkçe-Ermenice ortak kelime hazinesi, Türkçe-Yunanca ortak kelime hazinesi, Türkçe-Bulgarca ortak kelime hazinesi, Türkçe-Arnavutça ortak kelime hazinesi, Türkçe-Boşnakça ortak kelime hazinesi, Türkçe-Romence ortak kelime hazinesi mevcuttur.

 

Türkçenin Rekortmen Sözcükleri

 

En çok anlamdaşı olan sözcük:

 

* Tuvalet, ayakyolu, memişhane, abdesthane, kenef, hela, yüznumara. (7)

 

En çok tek bir sesli harf kullanımı:

 

* Badanalayamayacaklardansalar (12)

 

En uzun sözcük:

 

* Muvaffakiyetsizleştiricileştiriveremeyebilecekleri mizdenmişsinizcesineymişmiş (77 harf)

 

En çok a içeren sözcük:

 

* Alafrangalaştıramayacaklardansalar (13 kez a harfi)

 

En çok "e" içeren sözcük:

 

* Gelenekselleştiriveremeyebileceklerdenseler (15 kez e harfi)

 

En çok "ı" içeren sözcük:

 

* Sıkıntısızlaştırıcılığınızın (11 kez)

 

En çok "i" içeren sözcük:

 

* Kişiliksizleştiricileştiriverebileceklerimizdenmiş siniz (15 kez)

 

Tersinden de aynen okunan (Ulu eli milatlık anam, az namazlık zaman ara, namaz kıl zaman zaman, akıl talim ile ulu.) en uzun tümceler:

 

* Ey Nihat Adana'da tahin ye (21 harf, anlamlı)

* Ulu eli milatlık anam, az namazlık zaman ara, namaz kıl zaman zaman, akıl talim ile ulu (69 harf, yarı anlamlı)

 

“DİL İLE KÜLTÜR ARASINDAKİ İLİŞKİ, DİL NEDİR, KÜLTÜR NEDİR ”
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<

“EĞİTİM ÖĞRETİM İLE İLGİLİ BELGELER ” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN

>>>TIKLAYIN<<<