|
|
Eğitim Öğretim İle İlgili Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Biyoloji Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar
OMURGASIZ HAYVANLAR, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ, TÜRLERİ (BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR)
Omurga : Baştan kuyruğa kadar uzanan, omur denilen kısa kemiklerden oluşan iskelet bölümüne “omurga” denir.
Omurgası olan hayvanlara “omurgalı”, omurgası olmayan hayvanlara da “omurgasız” hayvanlar denir.
BİR HÜCRELİ OMURGASIZ HAYVANLAR
Bir hücrelilerin hepsi sularda yaşarlar.
Amipler
Özellikleri:
- Vücudun belli bir şekli yoktur.
- Beslenme ve hareketleri yalancı ayaklarla olur.
- Eşeysiz olarak bölünmeyle çoğalırlar
Öglena
Örnek: Kamçılı hayvan
Özellikleri:
- Kloroplastları vardır. Fotosentez yaparlar.
- Işığa duyarlı göz lekeleri vardır.
- Kamçıyla yüzerek hareket ederler.
- Eşeysiz olarak bölünmeyle çoğalırlar.
- Hem bitki hem de hayvan özelliği gösterirler.
Sporlular
Örnek: Sıtma Plazmodyumu
Özellikleri:
- Hepsi parazittir
- Hareket organelleri yoktur.
- Eşeysiz olarak sporlanarak çoğalırlar
- Sıtma plazmodyumu “anofel” denilen sivrisineklerin tükrük bezinde yaşar. Sivrisineğin insan kanını emmesiyle insana bulaşır. İnsanda “sıtma hastalığı” nı yaparlar. Sıtma hastalığı “kinin” denilen ilaçla tedavi edilir.
Haşlamlılar
Örnek: Terliksi hayvan (paramezyum)
Özellikleri:
- Hareketleri kirpiklerle(ince titrek tüyler) olur.
- Eşeysiz olarak bölünerek çoğalırlar.
- Besinlerini ağızla alırlar.
- Boşaltım kontraktil kofullarla olur.
- Bir hücrelilerin en gelişmiş örneğidir.
ÇOK HÜCRELİ OMURGASIZ HAYVANLAR
Süngerler
Özellikleri:
- Çok hücreli omurgasızların en basit yapılı(ilkel) grubudur.
- Denizde yaşarlar.
- Sinir sistemleri yoktur.
- Hareket edemezler, bulundukları yere bağlı yaşarlar.
- Eşeysiz olarak tomurcuklanmayla çoğalırlar.
|
|
Selentereler
Örnek: Hidralar, mercanlar, deniz anaları(medüz)
Özellikleri:
- Denizlerde yaşarlar
- Eşeysiz olarak tomurcuklanmayla çoğalırlar.
Solucanlar
Üç grupta incelenirler;
A) Yassı solucanlar
B) Yuvarlak solucanlar
C) Halkalı solucanlar
A) Yassı Solucanlar (Tenyalar)
Örnek: Sığır tenyası, domuz tenyası, köpek tenyası, balık tenyası
Özellikleri :
- Hepsi parazittir.
- İnsan ve omurgalı hayvanların bağırsak boşluğunda yaşarlar.
- Vücutları baş, boyun ve yassı halkalı gövdeden oluşur.
- Baş kısımlarında tutunmaya yarayan vantuz veya çengeller bulunur.
- Gövdeyi oluşturan bölmelerde çok sayıda yumurta vardır. Gövdeyi oluşturan bölmelerde erkek ve dişi organları (bilgi yelpazesi.net) vardır. Eşeyli çoğalırlar.
- Sindirim sistemleri gelişmemiştir. Bağırsaktaki sindirilmiş hazır besinleri tüm vücut yüzeyleriyle emerek alırlar. Yani ağızları yoktur.
Ana Konak Neye Denir?
Tenyanın asıl ergininin yaşadığı canlıya “ana konak” denir.
Ara Konak Neye Denir?
Tenyanın yumurtadan çıkan keseli kurdunun yaşadığı canlıya “ara konak” denir.
Keseli Kurt (Sisterkus) Neye Denir?
Yumurtadan yeni çıkan tenyaların etrafında içi su dolu bir kese oluşur. Tenyanın bu haline “keseli kurt” denir.
Sığır Ve Domuz Tenyası
Ergini insan bağırsağında yaşadığından ana konağı insandır.
Sindirim artıklarının dışarı atılmasıyla, tenya yumurtaları otlara bulaşarak sığıra ya da domuza geçer. Yumurtalar sindirim yoluyla kana ve kaslara(et) geçer. Kasların arasına girerek keseli kurt oluşturur. Bu nedenle ara konağı sığır ya da domuzdur. Sığırın etini pişirmeden yiyince tekrar insana geçer.
Sığır tenyasının boyu 6-8 m kadardır. Sığır tenyasınının baş kısmında sadece vantuzlar vardır. Domuz tenyasında vantuzdan başka tutunmayı sağlayan çengeller vardır. Bu neden le domuz tenyasına “silahlı tenya” denir.
Korunma : Veteriner kontrolünden geçmemiş etler yenmemelidir. Etler iyice pişirilmeden çiğ olarak tüketilmemelidir.
Köpek Tenyası
Ergini köpeğin bağırsağında yaşar. Bu nedenle ana konak köpektir. (köpek, kurt, çakal, kedi ana konak olabilir)
Hayvanın dışkısıyla dışarı atılan yumurtalar. Hayvanın tüyü ile ya da severken elimize bulaşarak(kirli el ile) sonuçta ağız yolu ile insana bulaşır. Köpek tenyasının yumurtaları insanın vücudunda açılır. Keseli kurdu insanın akciğer, beyin, karaciğer gibi organlarına yerleşir. Ara konak insandır.
Organlara yerleşen keseli kurt bir çocuk başı kadar büyüyebilir. Yerleştiği organı zedeleyerek ölüme neden olabilir.
Korunma : Evimizde beslediğimiz kedi ve köpek gibi hayvanlara çiğ et yedirilmemeli. Sağlık kontrolleri yaptırılmalıdır.
Yemek yemeden önce elimizi sabunla ve bol suyla yıkamalıyız
B) Yuvarlak Solucanlar
Örnek: Askaris (bağırsak solucanı), Kancalı kurt, Trişin
Kıl Kurdu (Oksiyür)
Özellikleri:
- Vücutları yuvarlak ve bölmesizdir.
- Vücutları koruyucu bir tabaka ile örtülüdür.
- Parazit olarak yaşarlar
- Ayrı eşeylidirler. Erkekler daha küçük, dişiler daha büyüktür.
ASKARİS (Bağırsak Solucanı)
İnsan bağırsağından sindirilmiş besinleri ağızları ile alarak yaşarlar. Yani ağızları vardır. Dişi solucanlar yumurtalarını bağırsak boşluğuna bırakırlar.
Dışkıyla dışarı atılan yumurtalar, kirli sular veya iyi yıkanmamış sebze ve meyvelerle insana geçer. Yumurta insanın midesinde açılır. Yumurtadan çıkan kurtçuk mideyi delerek kana geçer. Kanla karaciğere, oradan da akciğere, akciğerden (bilgi yelpazesi.net) de soluk borusu yoluyla yutağa gelir. Yutaktan yemek borusuna geçer. Sindirim borusundan ilerleyerek bağırsağa yerleşir.
Bağırsak Solucanının İzlediği Yol:
Trişin
İyi pişmemiş etlerle bulaşır.
İnsan ve bazı memelilerin bağırsak kasları arasına yerleşerek yaşar.
Kılkurdu (Oksiyür)
Küçük çocuklarda görülür.
Dişileri gece yumurtlamak için anüs çevresine çıkarken kaşıntı yapar.
Kaşınmayla ele bulaşan yumurtalar tekrar kirli el ağza sokulunca aynı kişiye veya diğer insanlara bulaşır.
Kancalı Kurt
Bataklık sularında yaşar.
Çıplak ayakla suya giren insanların tırnak aralarından veya derideki bir çatlaktan vücuda girer.
Parazit Solucanlardan Korunma Yolları
- El ve tırnak temizliğine dikkat edilmeli,
- İçilen suların temiz olmasına dikkat edilmeli,
- Veteriner kontrolünden geçmemiş etler yenmemeli,
- Etler iyice pişirilmeden(çiğ olarak) yenmemeli,
- Başı boş kedi ve köpeklerden uzak durmalı,
- Evde beslenen kedi ve köpekler çiğ etle beslenmemeli, sık sık sağlık kontrolleri yaptırılmalı,
- Vücudumuzda parazit varsa mutlaka tedavi olmalıyız.
Bağırsağında Parazit Bulunan Bir İnsanda Görülen Rahatsızlıklar
- İştahı azalır,
- Karın ağrısı, ishal, kusma, kansızlık görülür,
- Uyku sırasında ağzından salya akar
- Burun içinde sık sık kaşıntı görülür.
C) Halkalı Solucanlar
Vücutları uzun ve bölmelidir.
Bağımsız olarak yaşarlar.
Toprak solucanı ve sülük bu gruba girer.
Toprak solucanları toprakla birlikte aldığı organik besinleri yiyerek beslenir.
Faaliyetleri sırasında toprağın havalanmasını gübrelenmesini sağlar.
Vücudun kopmasıyla rejenerasyon yapıp çoğalabilir.
Yumuşakçalar
Üç grupta incelenirler,
A) Kafadan Bacaklılar :
Örnek : Ahtapot, mürekkep balığı
B) Karından Bacaklılar:
Örnek: Salyangoz
C) Balta Ayaklılar :
Örnek: Midye, istiridye
Özellikleri:
- Salyangoz dışında hepsi tatlı su veya denizlerde yaşarlar.
- Salyangoz, midye ve istiridyede vücut dışında sert “kavkı” bulunur.
- Solungaç solunumu yaparlar.
Derisi Dikenliler
Örnek: Deniz yıldızı, deniz kestanesi, deniz hıyarı
Özellikleri:
- Hepsi denizlerde yaşarlar.
- Solungaç solunumu yaparlar.
- Vücutları dikenlerle örtülüdür.
Dikkat : Kirpi ile karıştırmayınız. Kirpi omurgalı hayvanların memeliler sınıfında bulunur.
Eklem Bacaklılar
Bacaklarında eklem sayısı fazla olan hayvanlardır.
Dört grupta incelenirler
A) Örümcekler
Örnek : Örümcek, akrep, kene
B) Çok ayaklılar
Örnek : Kırkayak, çıyan
C) Kabuklular
Örnek: Yengeç, ıstakoz, karides
D) Böcekler (Eklem bacaklıların en geniş grubudur.)
Örnek: Kelebek, arı, sinek, çekirge
|
|
SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN
>>>TIKLAYIN<<<
“BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
“BİYOLOJİ DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ
>>>TIKLAYIN<<<
| ||||