Eğitim Öğretim İle İlgili Yazılar, Araştırmalar, Belgeler > Konu Anlatımlı Dersler > Coğrafya Dersi İle İlgili Konu Anlatımlar

ENLEM, BOYLAM, ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM (COĞRAFYA KONU ANLATIMI)

Paralel ve meridyenler gerçekte var olmayan, Dünya üzerindeki bir noktanın konumunu sayısal değerlerle belirlemek için kullanılan, hayali daire ve yarım dairelere denir.

Kutuplardan eşit uzaklıkta bulunan, Dünya’yı Kuzey ve Güney Yarım Kürelere hayali ayıran daireye Ekvator denir. Ekvator’dan eşit uzaklıkta ve 1° aralıklarla çizilen dairelere paralel dairesi denir. Her iki yarım kürede paralel daireleri bulunduğu için Kuzey Yarım Kürede yer alanlara kuzey paralelleri, Güney Yarımkürede yer alanlara ise güney paralelleri denir. Ekvator’dan kuzeye veya güneye doğru gidildikçe paralel dairelerinin enlem dereceleri büyür.

Kutup noktalarını birleştiren yarım daire yaylarına meridyen denir. İngiltere’nin Greenwich gözlem evinden geçen meridyen başlangıç meridyeni olarak kabul edilir. Başlangıç Meridyeni Dünya’yı Doğu ve Batı Yarımkürelere ayırır. Meridyenler her iki yarımkürede bulunduğu için Doğu Yarımkürede yer alanlara doğu meridyenleri, Batı Yarımkürede yer alanlara da batı meridyenleri denir. Greenwich’ten doğuya veya batıya doğru gidildikçe meridyenlerin boylam dereceleri büyür.

Birbirlerini tam daire olacak şekilde tamamlayan meridyenlere antimeridyen denir. Antimeridyenlerden biri Doğu diğeri ise Batı Yarımküresindedir. Örneğin, 30° Doğu meridyeni ile 150° Batı meridyenleri birbirlerinin antimeridyenleridir. Antimeridyenler arasında her zaman 12 saatlik zaman farkı vardır.

Dünya üzerindeki bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığının açısal değerine enlem denir. Bu değer derece, dakika ve saniye olarak ifade edilir. Ekvator’a aynı açısal uzaklığa sahip bir çok nokta vardır ki bu noktaların birleştirilmesiyle paralel daireleri oluşur.

Dünya üzerindeki bir noktanın Başlangıç Meridyeni’ne olan uzaklığının açısal değerine boylam denir. Bu değer de derece, dakika ve saniye olarak ifade edilir. Başlangıç Meridyeni’ne aynı açısal uzaklığa sahip bir çok nokta vardır ki bu noktaların birleştirilmesiyle de meridyenler oluşur.

Ekvator, dönenceler, kutup daireleri ve kutup noktaları coğrafi yönden ayrıcalığı olan paralel daireleridir. Dönencelerin ve kutup dairelerinin enlem derecelerini belirleyen faktör eksen eğikliği, Ekvator’un ve kutup noktalarını enlem derecelerini belirleyen faktör ise Yer’in şeklidir. Bu önemli paralel dairelerinin enlem dereceleri şöyledir:

Dönenceler arası alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arası orta enlemler, dönenceler ile kutup noktaları arası ise yüksek enlemler olarak adlandırılır.

Yer küresel bir yapıda olduğu için paralel daireleri Ekvator’dan kutuplara doğru küçülerek farklı enlem derecelerini alırlar. Her enlem derecesinin bulunduğu ortam çeşitli yönlerden farklılık gösterir. Farklı enlem (bilgi yelpazesi.com) derecelerine sahip merkezlerin, temelde Yer’in şeklinden dolayı, farklı özelliklere sahip olmalarına enlem etkisi denir. Enlemler kuzey-güney doğrultusunda sıralandığı için enlemin etkisi de aynı doğrultuda olur.

Enlemin etkisiyle genel olarak şu farklı özellikler ortaya çıkar:

-> İklim ve bitki örtüsü

-> Hayvan toplulukları

-> Deniz suyu özellikleri

-> Yerleşme biçimleri

-> Yetiştirilen tarım ürünleri vb...

>>>TIKLAYIN <<<

“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN <<<

“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI”
SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN <<<