Toplumcu-Gerçekçi Roman ve Hikâye Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Türk edebiyatında toplumcu gerçekçilik, 1930'lardan 1980'lere kadar uzanan geniş bir dönemde özellikle roman ve hikâye alanında güçlü bir şekilde varlığını sürdürmüştür. Bu akım, işçi ve dar gelirli insanların dünyasını, köydeki yaşamı ve köyden kente göçün yarattığı sorunları toplumun gözü önüne sererek toplumcu bir bakış açısı sunmuştur.

Anadolu'nun gerçeklerini ve toplumsal değişimle yaşanan sancıları ele alan ilk örnekler, 1930'larda ortaya çıkmıştır. Bu dönemde yazılan öyküler ve romanlar, toplumcu gerçekçiliğin temellerini atmıştır. Özellikle Sabahattin Ali, Anadolu'ya yönelik eserleriyle bu akımın öncülerinden biri olarak kabul edilir. Onun eserleri, ne anlattığı kadar nasıl anlattığıyla da dikkat çeker.

Toplumcu gerçekçi edebiyatın önemli bir kısmı köy sorunlarına odaklanmıştır. Bu temaya yönelim, Tanzimat döneminde Nâbizâde Nâzım'ın "Karabibik" kitabıyla başlamış ve Millî Edebiyat Dönemi’'nde Ebubekir Hazım Tepeyran'ın "Küçük Paşa" ve Reşat Nuri Güntekin'in "Çalıkuşu" gibi eserleriyle derinleşmiştir.

1950'li yıllarda, Köy Enstitüleri'nde yetişen yazarlar köy yaşamını daha farklı açılardan ele almışlardır. Bu dönemde Mahmut Makal'ın "Bizim Köy" adlı eseriyle birlikte, Fakir Baykurt ve Talip Apaydın gibi yazarların eserleri köy ve köy hayatına olan ilgiyi artırmıştır.

1960'lı yıllarda Fakir Baykurt, Kemal Bilbaşar ve Yaşar Kemal gibi yazarlar köy-kasaba konularını işlemeye ve anlatmaya devam etmişlerdir. Aynı dönemde Sabahattin Ali, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Samim Kocagöz, Rıfat Ilgaz, Aziz Nesin gibi yazarlar ise kent insanının ve büyük kentin sorunlarını ele almışlardır. Toplumcu gerçekçi edebiyat, Türk edebiyatının önemli bir dönemini ve bu dönemdeki toplumsal değişimleri derinlemesine ele almış, okuyucularıyla önemli bir bağ kurmuştur.

Toplumcu-Gerçekçilerin Özellikleri

Toplumcu Gerçekçilik edebiyat akımı, Türk edebiyatında önemli bir yer tutar.

1.      Bu akımın temsilcileri, eserlerinde genellikle büyük şehirlerdeki sosyal ve ekonomik sorunlara odaklanarak sosyalizm ve toplumsal adalet gibi idealleri ön plana çıkarmışlardır.

2.      Toplumcu gerçekçi yazarlar, eserlerinde politik ideolojilere sık sık vurgu yaparlar.

3.      Olaylar genellikle belirli bir tezi kanıtlamak veya toplumsal sorunlara çözüm önerileri sunmak amacıyla kurgulanır. Bu nedenle eserlerinde sık sık siyasi temalar ve ideolojiler görülür.

4.      Roman ve hikâyelerinde kurgu açısından belirgin bir sağlamlık beklenmez. Bunun yerine gerçek hayattan izler taşıyan ve toplumun çeşitli kesimlerini yansıtan karakterler ve olaylar ön plana çıkar.

5.      Köylü ağızları ve Anadolu'nun coğrafyası da bu eserlerde sıkça karşımıza çıkar.

6.      Toplumcu gerçekçiler genellikle toplumdaki düzensizlikler, çatışmalar ve küçük yerleşim yerlerinin sorunları üzerinde dururlar.

7.      Ayrıca güç ilişkileri, eğitim-ekonomi dengesi ve büyük şehirlerdeki göç sorunları da ele alınır. Yazarlar, okuyucuyu kendi düşünceleri doğrultusunda yönlendirmeyi amaçlar ve eserlerini birer aydınlatma aracı olarak görürler.

8.      Bu akımın etkisi altında, gözleme dayalı bir anlatım benimsenir ve eserlerde genellikle realizm ve natüralizm akımlarının izleri görülür. Bu sayede toplumcu gerçekçiler, gerçekliği yansıtmayı ve okuyucuya toplumsal sorunları daha iyi anlatmayı hedeflemişlerdir.

Toplumcu-Gerçekçi Yazarlar

Toplumcu-Gerçekçi anlayışıyla ön plana çıkan birçok yazar, Türk edebiyatının önemli isimleri arasında yer alır. Bu yazarlar; eserlerinde toplumsal gerçekleri, insan ilişkilerini ve sosyal adaletsizlikleri sorgulayarak okuyucuları düşünmeye ve tartışmaya teşvik etmişlerdir.

·        Sabahattin Ali: Eserlerinde genellikle sıradan insanların yaşamlarını ve iç dünyalarını ele alırken toplumsal sorunlara da dikkat çeker. “Kuyucaklı Yusuf” adlı eseri ile tanınmıştır.

·        Sadri Ertem: Özellikle işçi sınıfının mücadelesini ve yaşam koşullarını dile getirir.

·        Orhan Kemal ve Yaşar Kemal: Türk edebiyatının en tanınmış isimlerindendir. Orhan Kemal; işçi ve emekçi kesimin yaşam mücadelesini, zorlu çalışma koşullarını ve toplumsal adaletsizliği eserlerine yansıtmıştır. “Bereketli Topraklar Üzerinde” ve “Ekmek Kavgası” eserleri en tanınan eserleridir.

·        Yaşar Kemal ise genellikle Anadolu'nun (Çukurova) köy yaşamını, toplumsal yapıyı ve çatışmaları ele alır. “İnce Memed”, “Yer Demir, Gök Bakır”, Yusufçuk Yusuf” adlı eserleri en bilinen eserleridir.

·        Kemal Tahir: Tarihsel gerçekçiliğiyle tanınır. “Devlet Ana” ve “Kadınlar Koğuşu” eserleri, en bilinen eserleri arasındadır.

·        Fakir Baykurt: Köy yaşamını ve köylülerin sorunlarını anlatır. “Yılanların Öcü”, “Eşekli Kütüphaneci” bilinen eserleridir.

·        Aziz Nesin: Hiciv ve mizah yoluyla toplumsal eleştirilerde bulunur. “Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz”, “Zübük”ve “Şimdiki Çocuklar Harika” gibi eserleri, çok tanınan eserler arasındadır.

·        Rıfat Ilgaz

·        Hasan İzzettin Dinamo

·        Necati Cumalı ve diğer isimler de Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu yazarlar, eserlerinde halkın yaşamından kesitler sunarak toplumsal yapıyı ve insan ilişkilerini gözler önüne sererler. Bunun yanında;

·        Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı)

·        Talip Apaydın

·        Muzaffer İzgü

·        Mahmut Makal

·        Erdal Öz

·        Abbas Sayar

·        Kemal Bilbaşar gibi yazarlar da toplumcu-gerçekçi yazarlar arasındadır.

Toplumcu-Gerçekçi yazarlar, eserlerinde gerçekçi bir dil kullanırken toplumsal meselelere duyarlı bir bakış açısıyla okuyucuları etkilemeyi ve düşündürmeyi amaçlarlar. Türk edebiyatının bu önemli isimleri, toplumun farklı kesimlerinden gelen sesleri ve yaşamları edebî bir dille aktarmışlardır.