Aliterasyon (Ses Tekrarı Sanatı) Nedir, Asonans ile Aliterasyon Farkı Nedir?

Aliterasyon, bir metinde aynı sesin veya hecenin özellikle şiirde veya düzyazıda belirli bir ahenk oluşturmak amacıyla tekrarlanmasıdır. Ünsüz harflerin sıkça tekrarlanması ile oluşmaktadır. Bu edebî figür, yazının ritmik yapısını güçlendirerek okuyucunun dikkatini çeker ve metne estetik bir dokunuş katar. Şairler ve yazarlar, aliterasyonu kullanarak dilin ses özelliklerini vurgulayabilir ve metni daha akıcı hâle getirebilirler. Aynı seslerin veya hecelerin özenle seçilip tekrarlanmasıyla okuyucuya melodik bir deneyim sunulur. Aliterasyon yazının gücünü ve etkisini artırarak dilin zenginliğini ve derinliğini vurgular.

Örnek:

Beni şen sözlerinle gel kandır;
Bilerek sanki kanmak istiyorum.
Beni işvenle yak da usandır!
Yine yandıkça yanmak istiyorum.

Bu dizelerde “k” ünsüzü 8 defa tekrarlanmış olup aliterasyona başvurulmuştur.

Örnek:

Dest busu arzusuyla ölürsem dostlar
Kuze eylen toprağım, sunun anınla yâre su

Bu beytin özellikle il dizesinde “s” sesi çokça tekrar edilerek ahenk oluşturulmuş, aliterasyona başvurulmuştur.

Örnek:

Besmeleyle başla batılı bırak
Beyhudelik bozar biçimin berrak
Bolluk bereketle ballandırarak
Beni benliğine bin bağla bağla

Benzersiz bestemsin berceste badem
Buğulu bakışın bademde badem
Bağımda bülbülüm bahçemde badem
Beni benliğine bin bağla bağla

Başaksın bağrımda beslediğimsin
Bohçamı buketle bezediğimsin
Biçare birebir beklediğimsin
Beni benliğine bin bağla bağla (Gülten Ertürk)

Gülten Ertürk’e ait “Harflerin Dansı” kitabından alınan bu şiirde, “b” sesinin çokça kullanılması dikkati çekiyor. Bu da şiirde Aliterasyon sanatının kullanıldığı anlamına gelmektedir.

Asonans Nedir?

Asonans, şiirde aynı ünlü seslerin tekrarına denir. Aliterasyonla birlikte sıkça kullanılır ve kelimelerdeki vurguyu güçlendirir. Şairler ve yazarlar, kelimeler arasındaki uyumu ve ahengi yakalamak için bu sanata başvururlar. Asonans, söz özelliklerine dayalı olduğundan söz sanatları arasında önemli bir yere sahiptir. Şairler, özel amaçlarını ifade etmek veya duygusal derinlik katmak için asonansı tercih ederler. Bu sanat sadece seslerin tekrarı değil, aynı zamanda anlamın derinleşmesi ve şiirin etkileyiciliğini artırması açısından da önemlidir. Asonans, dilin melodisini ve şiirin ritmini güçlendirir, okuyucuya derin duygular ve imgeler aktarır.

Örnek:

Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş,
Eşini gâib eyleyen kuş gibi karlar,
Geçen eyyâm-ı nevbahârı arar
Ey kulübün sürûd -ı şeydâsı
Ey kebûterlerin neşideleri,
O baharın bu işte ferdası
Kapladı bir derin sükûta yeri karlar. (Cenap Şahabettin)

Cenap Şahabettin’e ait olan Elhan-ı Şita adlı bu şiirde “â ve û” sesleri tekrarlanarak ahenk sağlanmıştır.

Not: Asonans, mısralardaki ünlülerin tekrarıyla oluşan uyumu ifade eder. En az 3 tekrarın olması asonansın gerçekleşmesi için gereklidir. Eğer bir mısra veya yakın mısralarda üç veya daha fazla ünlü tekrarı bulunuyorsa bu durumda asonans söz konusudur. Üç tekrar, bu uyumun sağlanmasını temin eder ancak bu sayı artabilir. Harf benzeşmeleri fazla olduğunda ise kakofoni oluşur. Kakofoni, aşırı benzeşme durumlarında kullanılır ve kulağa hoş gelmeyen bir ses birliğini ifade eder.

Asonans ve Alterasyon Arasındaki Fark Nedir?

Şiirin estetik yapısını oluşturan unsurlardan biri de asonans ve aliterasyondur. Bu figürler, mısralar arasında uyum sağlayarak şiirin ritmini ve melodisini güçlendirir. Ancak bu unsurların doğal bir akış içinde kullanılması, şiirin güzelliğini ve anlamını artırır. Zorlama bir şekilde eklenen asonans veya aliterasyonlar, şiirin yapısını bozabilir ve anlamını zayıflatabilir. Bir şiir ya da mısrada tekrarlanan ünlüler varsa buna asonans, ünsüz harf tekrarı varsa aliterasyon denmektedir.

Şiirin içerisinde ünlü ve ünsüzlerin uyumunu sağlarken doğallığa ve akışa dikkat etmek gerekir. Asonans ve aliterasyonun kullanımı, şiirin bütünlüğü ile uyum içinde olmalıdır. Bu sayede şiirin melodisi ve ritmi güçlenir, okuyucuya derin bir duygu deneyimi sunar. Ancak asonans ve aliterasyon kullanırken sadece ses uyumu değil; aynı zamanda vurgu, ritim ve anlam da önemlidir. Harflerin bir araya gelmesiyle oluşturulan uyum, şiirin içeriğiyle bütünleşmelidir. Böylece şiirin estetik yapısı güçlenir ve okuyucuya etkileyici bir deneyim sunar.