Garip Akımı (Birinci Yeni Hareketi, Garipçiler), Özellikleri, Temsilcileri

1940'lı yıllarda Türk şiirinde yoğun bir biçim arayışı söz konusuydu. Behçet Kemal Çağlar hece ölçüsünü sürdürürken diğer şairler serbest şiirler yazmaktaydı. Bu dönemde Ankara'da bir araya gelen üç genç şair, Garip akımını başlatarak Türk şiirinde yeni bir sayfa açtılar.

Garip akımının temelleri, üç genç şairin ilk manzumelerini Ankara Erkek Lisesi'nin dergisinde yayımlamalarıyla atıldı. Başlangıçta hece ölçüsüyle yazılan romantik metinler; zamanla ölçüsüz, uyaksız ve şairane olmaktan uzak bir tarza evrildi. "Garip" adını taşıyan kitaplarıyla bu akımı resmîleştirdiler ve Türk şiirinde önemli bir dönemi başlattılar.

Garipçiler, şiirde geleneksel kalıplardan uzaklaşmayı savundular. Şiirin müzik ve resim gibi sanatlarla olan ilişkisini sonlandırarak yeni bir bakış açısı getirdiler. Basitlik, sadelik ve aleladelik ilkelerini benimseyerek alaycı ve nüktedan bir üslup geliştirdiler. Ayrıca toplumun geniş kesimlerine ulaşmayı hedefleyerek aydın kesimden uzaklaştılar.

Garip akımı, Orhan Veli'nin ölümüyle fiilen sona erdi. Ancak Türk şiirine büyük etkileri oldu. Garipçilerin cesur adımları, Türk şiirinin gelişimine katkı sağladı ve İkinci Yeni gibi önemli akımların oluşumuna zemin hazırladı.

Garip Şiirinin Özellikleri

1.      Garipçiler, geleneksel edebiyat kurallarına karşı çıkarak şiirde özgürlüğü benimsemişlerdir.

2.      Ölçü, kafiye gibi kalıplara bağlı kalmadan serbest bir biçimde şiir yazmışlardır. Bu sayede içeriklerindeki bütünlüğü ve anlamı daha öne çıkarmışlardır.

3.      Şiirlerinde sıkça gördüğümüz imgeler, çağrışımlar ve bilinçaltı unsurları, Garip Şiiri'nin karakteristik özelliklerindendir.

4.      Dil olarak günlük konuşma dilini tercih etmişler ve sade bir anlatım tarzını benimsemişlerdir.

5.      Garip Şiiri, genellikle somut temaları işlemiştir. Hayatın içinden konuları ele alırken ironi ve mizahı da sıkça kullanmıştır.

6.      Bu sayede toplumsal eleştirilerini ve duygularını şiir aracılığıyla ifade ederler.

7.      Ayrıca sıradan insanları ve günlük yaşamın detaylarını da şiirlerine yansıtmışlardır.

8.      Garipçilerin temsilcileri; Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Horozcu gibi önemli isimler yer alır. Bu şairler, Garip Şiiri'nin yaygınlaşmasında ve tanınmasında büyük rol oynamışlardır.

9.      Sürrealizm ve dadaizm akımından etkilenen şairler, bilinçaltı ve çocukluk anıları gibi konuları işlemişlerdir.

10. Garipçiler, sıra dışı konuları işleyerek edebiyata yeni bir soluk getirmişlerdir. Günlük yaşamın basit ve karmaşık yönlerini, insanların günlük sorunlarını ve sevinçlerini dile getirmişlerdir.

11. Halk deyişlerinden yararlanarak toplumsal eleştirilere yer vermişlerdir.

12. Şiirde anlaşılırlığı ön planda tutmuşlar ve şiirin temel özelliğinin anlam olduğunu vurgulamışlardır.

13. Geleneksel ölçülerin gereksiz olduğunu savunmuşlar ve serbest şiiri benimsemişlerdir. Sanatın, duygunun ötesinde aklı da hedef alması gerektiğini düşünmüşlerdir.

14. Garip akımı, ironi ve mizahı ustalıkla kullanarak okuyucuları etkilemiştir. Siyasetten uzak durarak evrensel konulara odaklanmışlardır.

15. Bu akımı destekleyen isimler arasında Nurullah Ataç ve Sabahattin Eyüboğlu öne çıkmış, Ahmet Hamdi Tanpınar ise farklı bir görüş sergilemiştir.

Garip Akımı Sanatçıları

Orhan Veli Kanık

q Orhan Veli Kanık (1914-1950), Türk şiirinde çağdaş bir dönemin öncü isimlerindendir.

q Özellikle Garip adlı şiir kitabıyla ve bu kitaba yazdığı önemli ön sözüyle tanınır.

q Orhan Veli, arkadaşları Oktay Rıfat ve Melih Cevdet’le birlikte Türk edebiyatında büyük bir atılım yapmış ve yeni bir anlayışın öncüsü olmuştur.

q 1941 yılında Garip adlı şiir kitabını yayımlayan Orhan Veli, Türk şiir geleneğinde önemli bir değişim başlatmıştır.

q Özellikle ön sözünde belirttiği ilkelerle şiir anlayışını kökten değiştirmiştir.

q Orhan Veli'nin getirdiği önemli ilkeler arasında ölçüye başkaldırıp serbest yazma, kafiyeyi gerekli görmeme, şairane duyguları ve parlak görüntüleri reddetme, şiiri gerçek hayata taşıma, halktan insanları konu edinme, halk deyişlerinden yararlanma ve toplumsal eleştiriye yer verme gibi unsurlar bulunmaktadır.

q Ayrıca Orhan Veli, La Fontaine'den çevirdiği fabllarla da edebiyat dünyasında geniş bir yelpazede etkinlik göstermiştir.

Eserleri:

q Şiir Türü: Garip, Vazgeçemediğim, Yenisi, Karşı

q Düzyazı: Sanat ve Edebiyatımız, Bindiğimiz Dal

Oktay Rifat Horozcu

q Oktay Rifat Horozcu (1914-1988), Türk edebiyatında Garip akımının önde gelen isimlerinden biridir.

q Şairlik hayatına başladığında etkileyici aşk şiirleriyle dikkat çekmiş ve toplumcu sanat anlayışından beslenerek halk deyimleri, masallar ve tekerlemeler gibi unsurları başarılı bir şekilde işleyerek taşlamalar yapmıştır.

q Aynı zamanda sosyal içerikli şiirler de kaleme almıştır.

q Ancak Perçemli Sokak adlı eseriyle birlikte şiir anlayışında önemli bir değişim yaşamış ve II. Yeni akımına yönelim göstermiştir.

q Bu dönüşüm, şiir dilindeki yeniliklerle birlikte daha soyut ve deneysel bir anlatım tarzına geçişini simgeler.

q Horozcu, bu dönemdeki eserlerinde dilin sınırlarını zorlamış; yeni imgeler ve metaforlar kullanarak okuyucuya farklı bir şiir modeli sunmayı amaçlamıştır.

Eserleri:

q Şiir Türü: Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga ile Tilki, Dilsiz ve Çıplak

q Roman Türü: Bay Lear, Danaburnu, Bir Kadın Penceresinden

q Tiyatro Türü: Oyun İçinde Oyun, Atlar ve Filler, Yağmur Sıkıntısı, Çil Horoz

Melih Cevdet Anday

q Melih Cevdet Anday, Garip akımının öncülerinden biridir.

q Şiirlerinde toplumsal gerçekliği derinlemesine ele alırken zamanla romantizmden uzaklaşarak daha çok akıl ve güzel günlerin özlemi üzerinde yoğunlaşmıştır.

q Anday'ın dil kullanımı, söz oyunlarıyla zenginleşmiş ama aynı zamanda arınmış ve yalın bir yapıya sahiptir.

q Şiirlerinde duyguları aktarmak yerine zihinsel derinlik ve güzellikleri öne çıkarmıştır.

q Edebiyat alanında fıkra, makale, gezi yazıları, roman, tiyatro ve tabii ki şiir alanında eserler vermiş olan Anday, aynı zamanda çeviri çalışmaları da yapmıştır.

Eserleri:

q Şiir Türü: Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Tanıdık Dünya, Yağmurun Altında, Kolları Bağlı Odysseus, Göçebe Denizin Üstünde, Teknenin Ölümü, Sözcükler, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış

q Roman Türü: Gizli Emir, İsa’nın Güncesi, Aylaklar, Meryem Gibi, Raziye, Yağmurlu Sokak

q Tiyatro Türü: Mikadonun Çöpleri, Ölümsüzler, Yarın Başka Koruda, Dikkat Köpek Var, Ölüler Konuşmak İsterler

q Deneme Türü: Doğu-Batı, Konuşarak, Paris Yazıları, Maddecilik ve Ülkücülük, Yiten Söz, İmge Ormanları, Gelişen Tiyatro, Yeni Tanrılar, Sosyalist Bir Dünya, Dilimiz Üstüne Konuşmalar, Geçmişin Geleceği

q Gezi Türü: Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan, Yasak