Divân-ı Hikmet, Divân-ı Hikmet Özellikleri Nelerdir? Ahmet Yesevi Kimdir?

Divan-ı Hikmet, 12. yüzyılda Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmış bir eserdir. Bu şaheser, dinî vecizeleri ve tasavvufî derinliğiyle o dönemin Anadolu ve Orta Asya coğrafyasında büyük yankı uyandırmıştır.

Her bir dörtlüğe "hikmet" ismi verilmiş ve bu hikmetler, insanların kalplerine dokunarak onları aydınlatmıştır. Ahmet Yesevi'nin öncülüğünde ortaya çıkan Yesevilik tarikatı, daha sonraki dönemlerde Anadolu'da birçok tarikatın temelini oluşturmuştur.

Divan-ı Hikmet'te; dervişliğin ulviliği, bu dünyanın geçiciliği, cennet ve cehennem tasvirleri, peygamberimizin hayatı ve gösterdiği mucizeler gibi konular ele alınmıştır. Bu eserde ayrıca insanlara dinî ve ahlâkî yönden ilham veren şiirler de yer almaktadır.

Şiirlerde kullanılan hece ölçüsü ise 4+3 ve 4+4+4 şeklinde kullanılmış, bu da eserin akıcılığına ve etkileyiciliğine katkı sağlamıştır. Divan-ı Hikmet, zengin içeriği ve edebî değeriyle günümüze kadar ulaşan kaynak niteliğinde bir eserdir.

Divân-ı Hikmet Özellikleri

·        Divan-ı Hikmet, Hoca Ahmet Yesevi'nin 12. yüzyılda söylediği şiirlerini bir araya getiren ve Türk tasavvuf edebiyatının en eski örneklerini barındıran bir eserdir.

·        Didaktik bir yapıya sahiptir ve manzum bir eserdir.

·        Hikmet, bilgece söz anlamına gelir ve eser dinî ve ahlâkî öğütler veren şiirlerle doludur.

·        Eserde genel olarak bilgi; Yesevilik tarikatının temel ilkeleri, dervişlik, cennet ve cehennem tasvirleri, peygamberin hayatı ve mucizeleri gibi konular işlenir.

·        Allah aşkı ve peygamber sevgisi ön plandadır.

·        Divan-ı Hikmet, Hakaniye lehçesi ve Arap alfabesiyle yazılmıştır. Türkçe ve Arapça dilleri bir arada kullanılmıştır.

·        Sade ve yalın bir dil kullanılmış olup 144 hikmet ve 1 münacattan oluşur.

·        Dörtlük ve beyitlerle yazılmıştır ve aruz ve hece ölçüsü bir arada kullanılmıştır.

·        İstifham ve Tecahül-i Ârif gibi söz sanatları eserde kullanılmıştır.

·        Ulusal ögelerle İslamiyet'ten gelen yabancı ögeler bir arada yer alır.

·        Divan-ı Hikmet, tasavvuf kültürünün temelini oluşturur ve Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli, Hacı Bayram Veli gibi önemli mutasavvıfların düşüncelerinin kaynağıdır.

·        Türk edebiyatı tarihinde büyük bir öneme sahiptir çünkü İslamiyet sonrası Türk edebiyatının en eski bilinen örneklerindendir ve tasavvufî Türk edebiyatının başlangıcı niteliğinde bir eseridir.

·        Ayrıca Türk Halk edebiyatı geleneğinin devamı ve tasavvufî halk edebiyatının da başlangıcı niteliğindedir.

Ahmet Yesevi (12. Yüzyıl)

Ahmet Yesevi; Türkistan'ın manevî büyüğü olarak bilinen büyük bir din bilgini, şair ve tarikat kurucusudur. Bazı kaynaklara göre Yesi'de doğmuştur. Hayatı hakkında geniş bilgiye sahip olmasak da menkîbeleri, bütün hayatını dolduracak bir zenginliktedir. 1093 yılında doğduğu kabul edilen Ahmet Yesevi, tasavvufî marifetlerini Arslan Baba ve Buhara'da dönemin büyük âlimlerinden aldığı derslerle edinmiştir.

Ahmet Yesevi'nin manevî etkisi, öğretilerinin Anadolu'ya ve Türk dünyasına yayılmasıyla görülmüştür. Yesevi tarikatı, Türkmen muhitinde hızla yayılmış ve öğretileri Moğol istilası sonrası dönemde Anadolu'ya geçerek farklı tarikatların temelini oluşturmuştur.

Ahmet Yesevi'nin öğretileri, İslam'ın temel değerlerini Türk kültürüyle harmanlayarak İslamiyet'in bozkırlarda yaşayan Türk boyları tarafından benimsenmesini kolaylaştırmıştır. Bu öğretiler, "Dört Kapı" ilkesi üzerine kurulmuştur: Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat. Bu ilke, Türk inançlarının (Şamanizm) kökenlerinden gelen bir yapıdır ve Hacı Bektaş Veli gibi sonraki dönemlerdeki büyük Türk mutasavvıflarının öğretilerini de etkilemiştir.

Ahmet Yesevi'nin hikmet dolu sözleri ve öğretileri, günümüzde de önemini korumaktadır ve Türkistan'ın manevî büyüğü olarak saygıyla anılmaktadır.