Fabl Nedir, Özellikleri Nelerdir? Dünya ve Türk Edebiyatında Fabl Örnekleri

Fabl; hayvanlar aracılığıyla insan davranışlarını eleştiren, öğüt veren ve ders veren kısa hikâyelerdir. Edebiyat tarihinde önemli bir yere sahip olan fabllar, felsefi ve ahlâkî mesajları içeren öykülerdir.

Fabl’ın bazı özellikleri şunlardır:

1. Öğretici Nitelik: Fabl, bir ders verme amacı taşır. Bu ders, insanların davranışlarıyla ilgili genel bir kuralı veya ahlâkî bir değeri vurgular.

2. Karakterler: Fabl; hayvanlar ve bitkiler insan olmayan varlıkları kullanarak anlatılır. Bu karakterler, insan özelliklerine sahip olarak tasvir edilir ve hikâyenin mesajını iletmek için kullanılır.

3. Mizahi Unsurlar: Bazı fabllar mizahî unsurları da içerebilir. Karakterlerin absürt davranışları veya ironik durumlar, okuyucunun gülmekle birlikte ders çıkarmasını sağlar.

4. Dil İşçiliği: Fabl, dikkat çekici bir dil işçiliğine sahiptir. Anlatımın akıcılığı, hikâyenin etkisini artırır ve okuyucuyu etkiler.

Fabl, Antik Yunan ve Hint edebiyatında başlayarak birçok kültürde farklı şekillerde gelişmiştir. Ezop'un Fablları ve La Fontaine'in Fablları gibi örnekler, fabl türünün farklı örneklerini sunar. Bu tür hem eğlendirici hem de düşündürücüdür özelliğe sahiptir.

Fabl Genel Özellikler

· Fabl, Türk edebiyatında önemli bir türdür ve karakterlerin çoğunlukla hayvanlar ve olduğu fakat zaman zaman insanlara da yer verildiği öğretici eserlerdir.

· Bu eserlerde kibir, kurnazlık, cömertlik, dürüstlük gibi insani özellikler taşıyan karakterler sıkça kullanılır.

· Fabllar, nasihat verme amacı taşırlar ve okuyucuyu güldürürken düşündürmeyi de hedeflerler.

· Soyut konuların somutlaştırıldığı fabllarda öyküleyici anlatım ön plandadır.

· Mekân ve zaman belirsizdir, manzum şekilde yazılır ve hem nazım hem nesir şeklinde karşımıza çıkar.

· Teşhis (kişileştirme) ve intak (konuşturma) gibi söz sanatlarını sıkça kullanılırken dil sadedir ve mesajlar genellikle fablın sonunda okuyucuya ulaşır.

· İbretlik olaylar ve ahlâkî dersler de fabllarda sıkça bulunur.

Fabl Bölümleri

Fabllar; serim, düğüm, çözüm ve öğüt olmak üzere dört bölümden meydana gelmektedir.

Serim bölümünde, hikâyenin karakterleri tanıtılır ve olaya giriş yapılır. Karakterlerin özellikleri ve hikâyenin geçtiği ortam bu bölümde okuyucuya aktarılır.

Düğüm bölümü, olayların detaylandığı ve karmaşıklaştığı yerdir. Karakterler arasında çatışmalar ortaya çıkar ve okuyucunun merak duygusu burada tetiklenir.

Çözüm bölümü, hikâyenin olaylarının sona erdiği ve genellikle beklenmedik bir sonla sonuçlandığı kısımdır. Burada sorunlar çözülür ve hikâye sonlanır.

Öğüt bölümü ise hikâyeden çıkarılan ana fikir veya mesajın okuyucuya verildiği kısımdır. Bu bölümde genellikle atasözleri veya öğütler kullanılır. Ancak bazen öğüt kısmı doğrudan okuyucuya verilmez ve okuyucu kendi çıkarımlarını yapar.

Fabl Örneği

Kaplumbağa ve Tavşanın Yarışı:

Serim:

Zamanın birinde, ormanın derinliklerinde bir kaplumbağa ve bir tavşan yaşarmış. Tavşan; çevikliğiyle övünen, her daim koşu yarışları düzenleyen ve her seferinde de zafere ulaşan kibirli bir hayvanmış. Kaplumbağa ise sakin, ağırbaşlı ve hantal bir hayvanmış. Fakat zekâsıyla ve azmiyle her zaman bir çözüm bulmayı başarırmış.

Düğüm:

Bir gün tavşan, yine bir koşu yarışı düzenlemiş. Herkesi davet etmiş, kaplumbağayı da küçümseyerek yarışa çağırmış. Kaplumbağa, tavşanın alaycı tavrına aldırmadan meydan okumayı kabul etmiş. Ormandaki tüm hayvanlar heyecanla yarışın başlamasını bekliyormuş.

Çözüm:

Yarış başlamış. Tavşan, her zamanki gibi hızlıca koşmaya başlamış. Kısa sürede kaplumbağayı geride bırakmış ve gölgede dinlenmeye karar vermiş. Kaplumbağa ise pes etmeden, yavaş ve istikrarlı bir şekilde ilerlemeye devam etmiş. Tavşan uyandığında kaplumbağanın bitiş çizgisine yaklaştığını görmüş. Panikle koşmaya başlamış fakat nafile. Kaplumbağa yarışı kazanmış.

Öğüt:

Bu fabl bize her zaman hızlı ve çevik olmanın yeterli olmadığını, azimle ve istikrarlı bir şekilde çalışarak büyük başarılar elde edebileceğimizi öğretiyor. Atasözümüzün de belirttiği gibi "Yüksek uçan, sağlam düşer."

Dünya Edebiyatında Fabl Örnekleri

M.Ö. 1. yüzyılda, Hintli Beydeba tarafından kaleme alınan "Kelile ve Dimne" adlı eser, ilk masal/fabl özelliklerini taşıyan önemli bir yapıttır. Doğu edebiyatında ise Sadi'nin Gülistan adlı eseri, fabl türünün bilinen bir örneğidir. Fabl türünün en önemli sanatçısı olarak kabul edilen Fransız yazar La Fontaine'in birçok ünlü eseri bulunmaktadır. Bunlar arasında "Tavşan ile Kaplumbağa", "Ağustos Böceği ile Karınca", "İki İnatçı Keçi", "Tilki ile Leylek", "Horoz ile Tilki", "Ev Faresi ile Tarla Faresi" gibi eserler öne çıkmaktadır.

Antik Yunan edebiyatında ise Ezop'un fabl türünde birçok eseri bulunmaktadır. "Meşe ile Saz", "Kurt ile Köpek", "Maymun ile Balıkçılar", "Tuz Yüklü Eşek", "Ayı ile İki Arkadaş", "Çiftçi ile Oğulları", "Aslan ile Sivrisinek", "Çoban ile Keçiler" gibi Ezop'un fabl örnekleri, insan doğasını ve toplumsal ilişkileri anlatan öğretici hikâyelerle doludur.

Türk Edebiyatında Fabl Örnekleri

Türk edebiyatında fabl türü, çeşitli yazarlar tarafından önemli eserlere dönüştürülmüştür. Türk edebiyatında fabl türüne dair önemli bazı eserler ve yazarlar:

Mevlâna-"Mesnevi": Türk edebiyatındaki ilk fabl örnekleri, Mevlâna'nın "Mesnevi" eserinde bulunur.

Şeyhî-"Harname": "Harname," fabl türündeki ilk eserlerden biri olarak kabul edilir. Şeyhî'nin bu eseri, Türk edebiyatındaki fabl geleneğine önemli bir katkı sağlamıştır.

Şinasi- "Tercüme-i Manzume": Batılı anlamda ilk fabl örneği, Şinasi'nin "Tercüme-i Manzume" adlı kitabında görülür. Ayrıca La Fontaine'den çeviriler yaparak fabl türünü Türk edebiyatına kazandırmıştır.

Ahmet Mithat- "Kıssadan Hisse": Ahmet Mithat'ın "Kıssadan Hisse" adlı eseri, Türk edebiyatındaki fabl geleneğinin önemli bir parçasıdır. Eserde, Ezop ve La Fontaine'den esinlenilerek fabl örneklerine yer verilmiştir.

Recaizade Mahmut Ekrem: Recaizade Mahmut Ekrem, La Fontaine'den çevirdiği fabl örnekleriyle Türk edebiyatına katkı sağlamıştır. "Horoz ile Tilki", "Karga ile Tilki", "Meşe ile Saz", "Ağustos Böceği ile Karınca" gibi fablları Türkçeye çevirmiştir.

Nabizade Nazım: Nabizade Nazım'ın "Bir Sansar ile Horoz ve Tavuk" adlı eseri, Türk edebiyatında fabl türüne örnek teşkil etmektedir.

Tarık Dursun K. : Tarık Dursun K., fabl üzerine birçok eser vermiş ve La Fontaine, Ezop ve Krilov gibi yazarlardan çeviriler yapmıştır. Bu eserler, Türk edebiyatındaki fabl geleneğinin zenginleşmesine katkı sağlamıştır.

Diğer fabl yazarları ise Nurullah Ataç, Orhan Veli Kanık, M. Fuat Köprülü, Vasfi Mahir Kocatürk, Siracettin Hasırcıklıoğlu ve Sebahattin Eyüboğlu’dur. Bu değerli isimler, fabl türü üzerine çalışmalar yapmış ve Türk edebiyatında çeşitli fabl örnekleri sunmuşlardır.