Fahriye Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Fahriye Örnekleri

Fahriyye, şairlerin kendilerini övdükleri kaside bölümüne veya bu tarzda yazılmış şiirlere verilen isimdir. Aslında fahriyye, kasidenin bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. Ancak özellikle Nef’iyle birlikte başlı başına bir tür olarak kabul görmeye başlamıştır.

Fahriyye denilince akla ilk gelen isim olan Nef’i, bu türün en önemli temsilcisidir. Nef’i Dîvanı’nda yer alan 62 kasidenin 54’ünde fahriyye bulunmaktadır. Bu da Nef’i’nin fahriyye yazmadaki ustalığını ve bu türde ne denli etkili olduğunu göstermektedir. Fahriyye, şairin kendisini övgüyle tanıttığı ve edebî yeteneklerini ön plana çıkardığı bir alan olarak Dîvan edebiyatında önemli bir yer tutar.

Fahriyye, Dîvan edebiyatında şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları şiir türüdür. Şairler bu türdeki eserlerinde kabileleri, soyları, kişilikleri, kahramanlıkları ve cesaretleriyle övünürler. Fahriyye, Klasik Arap edebiyatında da oldukça yaygın bir tema olup zamanla Türk edebiyatına Arap kültürünün etkisiyle girmiştir.

Dîvan edebiyatında fahriyye, özellikle kaside türü şiirlerde kendine yer bulmuştur. Kasidelerin belirli bölümlerinde şair, kendini öven beyitler yazarak yeteneklerini ve erdemlerini vurgular. Kasidelerde iki ana övgü bölümü bulunmaktadır: Methiye ve fahriyye. Methiye bölümünde şair, kasidesini sunduğu kişiyi över ve yüceltirken fahriyye bölümünde ise kendi niteliklerini ve başarılarını ön plana çıkarır.

Fahriyye Örnekleri

Örnek 1

Ukde-i ser-rişte-i râz-ı nihânîdir sözüm
Silk-i tesbîh-i dür-i seb’a’l-mesânîdir sözüm

                                     (Sözüm Kasidesi-Nef'i)

Örnek 2

Eşâr ile fahr eylemeyi istemem ammâ
Fahriyyece söz âdet-i erbâb-ı beyândır

                                      (Enderunlu Vâsıf)

Örnek 3

Gerçi kem bir hâkdur nazmına izzet eyle kim
Midhatünde gör ne cevherler verür bir hâk i hâr

                                                                         (Vasfî)

Günümüz Türkçesiyle:

O önemsiz bir toprak parçasıdır fakat bu şiire sen ilgi gösterir isen sözü edilen bu önemsiz nesnenin, senin övgünle ne cevherler ortaya koyduğunu görürsün.

Örnek 4

Kelîm-i Tûr-ı dilem mu’ciz-i hayâlüm ile
Elümde hâme-âsâ gâh mâr-ı ‘âlemdür

                                            (Sâlik Efendi) 

Günümüz Türkçesiyle:

Mucizeler yaratan hayâlim ile gönlüm bazen Tûr dağında Tanrı ile konuşan Musa, elimdeki âsayı andıran kalem de zaman zaman âlemdeki yılandır.