Makale Nedir? Makalenin Yapısı, Türk Edebiyatında Makale

Makale; belirli bir konuda derinlemesine bilgi sunan, analitik düşünceyi ve kaynaklara dayalı bilgiyi kullanarak okuyucuya bilgi veren yazılı bir metindir. Makaleler; genellikle akademik çalışmalarda, gazetecilikte, dergilerde ve diğer yayın platformlarında yayımlanır.

Makalelerde; konunun tartışılması, analiz edilmesi, yorumlanması ve eleştirilmesi gibi unsurlar bulunur. Bu nedenle makaleler, objektif olma çabası gösterirken, yazarın kişisel yorumları da metne dahil edilebilir.

Bir makalenin yapısı genellikle şu bölümleri içerir:

·        Başlık: Makalenin konusunu özetleyen kısa ve etkileyici bir başlık.

·        Giriş: Konunun tanıtıldığı ve okuyucunun ilgisini çekmek için kullanılan bölüm.

·        Literatür İncelemesi: Konuyla ilgili önceki çalışmaların incelendiği bölüm.

·        Yöntem: Araştırmanın nasıl yapıldığını ve verilerin nasıl toplandığını açıklayan bölüm (sadece akademik makalelerde bulunur).

·        Bulgular: Araştırma sonuçlarının ve elde edilen verilerin sunulduğu bölüm.

·        Tartışma: Bulguların analiz edildiği, yorumlandığı ve konunun derinlemesine incelendiği bölüm.

·        Sonuç: Makalenin ana noktalarının özetlendiği ve genellikle gelecekteki çalışmalar için önerilerin sunulduğu bölüm.

·        Kaynakça: Makalede kullanılan kaynakların listelendiği bölüm.

Makaleler, okuyuculara bilgi sunmanın yanı sıra belirli bir konuda düşünmelerini ve tartışmalarını sağlayacak bir platform da sağlar. Bu nedenle makaleler, bilimsel araştırmalardan felsefî düşüncelere, güncel konuların analizlerinden teknik bilgilere kadar geniş bir yelpazede yazılabilir ve okuyucular için değerli bilgi kaynakları olabilirler.

Makalenin Özellikleri

1.      Makale, öne sürülen bir düşünceyi veya tezi kanıtlamayı esas alan bir yazı türüdür ve diğer türlerden farklılığını bu özelliğiyle ortaya koyar.

2.      Genellikle gazete veya dergilerde yayınlanan makaleler, konularında uzman kişiler tarafından kaleme alınır.

3.      Bu yazılar nesnel bir anlatımı benimserken özetleme ve alıntılama gibi teknikleri sıkça kullanır ve kaynak gösterme önemlidir.

4.      Örnekleme, karşılaştırma, tanık gösterme, tanımlama gibi düşünceyi geliştirme yolları makalelerde sıkça kullanılan tekniklerdir.

5.      Bilimsel terimlerin bolca kullanıldığı makaleler, geniş bir konu yelpazesine sahiptir ve çeşitli alanlarda yazılabilirler.

6.     Makalelerde dil genellikle göndergesel işlevde kullanılır ve bilimsel bir dil tercih edilir. Anlatım açık ve doğrudan olmalıdır; dolayısıyla kapalı anlatıma, mecazlara veya söz sanatlarına pek başvurulmaz.

7.      Makale yazarının amacı; açıklama, eleştiri, bilgilendirme, savunma gibi çeşitli hedefleri içerebilir.

Makale Türleri Nelerdir?

Makale türleri arasında Bilimsel makaleler,

Araştırmalar ve deneylerle desteklenen düşünceleri kanıtlama amacı güden yazılar olarak öne çıkar. Bu tür yazılar, bilim insanları ve araştırmacılar tarafından kaleme alınır ve dolayısıyla bilimsel terimlerin sıkça kullanıldığı dikkat çeker. Objektiflik, uyumluluk ve resmî dil kullanımı bu tür makalelerde önemlidir. Bilimsel makaleler genellikle akademik dergilerde yayınlanır ve kaynakça bölümü içermesi gerekmektedir. Bu bölüm, makalenin dayandığı bilimsel temellerin okuyucuya sağlam bir şekilde iletilmesini sağlar.

Edebî makaleler;

Edebiyat, sanat, dil ve benzeri konuları ele alan; yazarın kendi düşüncelerini açıkladığı ve toplumsal veya politik konuları eleştirdiği yazılardır. Bilimsel makalelerde olduğu gibi edebî makalelerde de çoklu anlam taşıyan ifadeler sıkça kullanılır. Bu ifadeler, okuyucuya daha derinlemesine bir anlayış sunarak metnin zenginliğini artırır ve yazarın duygusal veya estetik bakış açısını yansıtır. Edebî makaleler, edebiyat dünyasında önemli bir yer tutar ve okuyucuları düşündürmeye ve duygusal bir etki bırakmaya yönelik güçlü bir araçtır.

Gazete makaleleri;

Günlük makale yazıları olarak da bilinirler ve toplumu bilgilendirme amacı taşırlar. Bu yazılar, gazetelerin sayfalarında sıkça yer alır ve kısa metinler hâlinde sunulurlar. Dil olarak yalın ve anlaşılır bir üslup kullanılırken güncel konuları ele alarak okuyucuya bilgi sunarlar.

Gazete makalelerinin yapısal olarak özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma gibi bölümleri bulunmaz. Bunun yerine yazar, kendi görüşlerini savunur ve değerlendirmelerde bulunur. Bu yazılar; örneklemeler, karşılaştırmalar, benzetmeler gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurur ve deyimler, atasözleri ve alıntıları da sıkça kullanılır.

Başmakale olarak adlandırılan ve genellikle gazetenin ilk sayfasında yer alan yazıların yazarına da "başyazar" adı verilir. Bu şekilde, gazete makaleleri okuyuculara güncel olaylar hakkında bilgi verirken yazarların görüşlerini ve değerlendirmelerini aktarma görevini üstlenirler.

Türk Edebiyatında Makale

Tanzimat Dönemi, Türk edebiyatının Batı etkisi altında geliştiği önemli bir dönemdir. Bu dönemde, Batı'dan alınan birçok edebî tür ve yazı tarzı, gazete aracılığıyla Türk edebiyatına girmiştir. Bu türlerden biri de makale türüdür.

·        Türk edebiyatındaki ilk gazete olan Takvim-i Vakayi, bu dönemde önemli bir rol oynamıştır. Ardından Ceride-i Havadis gibi gazeteler de edebiyatımıza katkı sağlamıştır. Ancak makale türünün Türk edebiyatındaki ilk örneği, Şinasi'nin 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımladığı "Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi" makalesidir. Bu makale, Türk edebiyatında makale türünün ilk adımlarını atan önemli bir eserdir.

·        Ziya Paşa'nın 1868 yılında yayımladığı "Şiir ve İnşa" makalesi de döneminde büyük yankı uyandırmış ve makale türüne ilgiyi artırmıştır.

·        Ömer Seyfettin'in "Yeni Lisan" adlı imzasız makalesi ise Millî edebiyatın dil anlayışını ortaya koyan önemli bir metindir ve bu dönemdeki makale geleneğine önemli katkılarda bulunmuştur.

Tanzimat döneminde, Şinasi, Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi gibi önemli isimler de makale türünde değerli eserler vermişlerdir. Cumhuriyet döneminde ise Mehmet Kaplan, Ahmet Kabaklı, Yahya Kemal, Peyami Safa, Yaşar Nabi Nayır, Ali Canip Yöntem gibi isimler, makale türünde önemli eserler ortaya koymuşlardır. Bu yazarlar, Türk edebiyatının makale geleneğini zenginleştirmiş ve geliştirmiştir. Makale türü, edebiyatımızın önemli bir parçası hâline gelerek farklı konularda derinlikli düşüncelerin ifade edildiği bir alan olmuştur.

Makale ve Fıkra (Köşe Yazısı) Arasındaki Farklar Nelerdir?

§  Fıkra türü, kanıtlama amacı gütmeyen bir tarz iken makaleler, güçlü kanıtlara dayanan bir yapıyla kaleme alınır.

§  Makaleler, ciddi ve nesnel bir anlatımı benimserken fıkralar ise günlük konuşma dilini ve öznel bir bakış açısını yansıtır.

§  Makale türünde yazılan metinler, bilgi aktarma ve okuyucuyu ikna etme amacı taşır. Bu metinlerde somut kanıtlar, veriler ve kaynaklar kullanılarak tezler desteklenir. Okuyuculara net ve açık bir şekilde bilgi sunulurken argümanlar güçlü bir şekilde savunulur.

§  Öte yandan fıkralarda, daha çok günlük hayatın içinden güncel konular örnekler verilerek aktarılır. Fıkralarda dilin sürükleyici ve dikkat çekici olması ön plandadır. Öznel bir bakış açısıyla olaylar ve durumlar yorumlanırken okuyucuların duygusal bir bağ kurması hedeflenir.