Methiye Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Methiye Örnekleri

Methiye, Türk edebiyatının övgü geleneğinde önemli bir yere sahiptir. Kelime anlamıyla doğrudan "övme" veya "övgü" anlamına gelen methiyeler, genellikle dönemin önemli şahsiyetlerini, devlet adamlarını, din büyüklerini ya da kutsal kabul edilen mekânları övmek amacıyla yazılmış şiirlerdir.

Bu tür şiirlerde sıkça dönemin padişahları, sadrazamları gibi devlet büyükleri, dört halife gibi dinî öneme sahip kişiler ve aynı zamanda saraylar, köşkler, bahçeler, tuğralar gibi simgesel ve değerli nesneler övgü konusu olabilir. Methiyeler genellikle kaside nazım biçimiyle kaleme alınır ve övgüyü ustalıkla işlemek için özel bir dikkat gerektirir.

Bu edebî tür, Türk edebiyatının zengin kültürel mirası içinde önemli bir yer tutar. Özellikle Osmanlı Dönemi’nde methiyeler, saray çevrelerinde ve toplumun üst kesimlerinde büyük ilgi görürdü. Şairler, methiyelerinde övgüyü edebî bir incelikle işleyerek toplumsal değerlerin ve ideallerin yüceltilmesine katkı sağlarlardı.

Methiye Özellikleri

q Methiye, kasidenin içinde yer alan bir bölümdür ve kişinin övüldüğü kısımları içerir.

q Bu tür eserler, bir kişiyi övmek amacıyla yazılır ve genellikle kaside biçiminde sunulur.

q Dil yönü, diğer bölümlere göre daha ağır olabilir çünkü övgü dolu ifadelerle doludur.

q Şiirsel açıdan incelendiğinde ise şiirsel yönü diğer bölümlere göre daha zayıf olabilir.

q Methiyelerde kişinin iyi özellikleri, başarıları veya erdemleri öne çıkarılır.

Methiye Örnekleri

Örnek 1

Şâh-ı dînperver ki teşrîf-i kudûmuyla zemîn

Arşa nâz eylerse istignâsı istignâ mıdır

                                                               (Nef’î)

Örnek 2

Şeb çerâğ-ı dûdmân-ı saltanat Sultân Murâd

Şem-i cem-i bezm-i âlem âftâb-ı rüzgâr

(Sultan Murad’a yazılan methiye) (Nef’î)

Örnek 3

Ne kerâmet kodu Hak zât-ı kerîmünde k’olur

Ayağun bastığı yir Çeşme-i Hayvân-ı kerem

                                                        (Ahmet Paşa)

Örnek 4

Her cihetten zât-i pâki nokta-i pergâr tek

Hâsıl andan her taraf yümn-i yemin yüsr-i yesâr  (Fuzûlî)

Örnek 5

Nesîm-i lûtfun eserse şitâda ey yüzi gül

Bitüre hâr-ı mugaylânda gonca-i ahmer

Eger ki kahr ile kılsan nezâre mihr ü mehe

Biri hilâle döner birisi zevâle irer

                                                     (Hayâli Bey)

Hayâlî, padişahın yüzünü güle benzeterek beyte başlamış ve doğa olaylarını padişahın lütuf ve kahrına bağlayarak hüsn-i ta’lil söz sanatını kullanmıştır. Güneşin batmasını ve hilalin ortaya çıkmasını ise padişahın kahra düşmesine bağlamıştır.

Örnek 6

Zemin bûs eyleyüp düstûr ı ekrem izz-ü devletle

Der ol şehenşâh-ı zî-şâna kim mâlik-rikâbımsın

Senin lutfun senin feyzinledir hep cümle ikbâlim

Ki ben bir zerreyim sen devlet ile âftabımsın

N'ola kişt-i ümîdim olsa reşk-i hırmen-i pervîn

Ki ihsânınla sîr-âb eyledin onu sehâbımsın

Cenâb ı Han Ahmed kim onun tûğuna der nusret

Ki tûğ-ı şâhi-i bâğ-ı duâ-yı müstecâbımsın

                                                                        (Nedim)

Nedim “Tazmîn-i Kelâmü'l-Mülûk Mülûkü'l-Kelâm” kasidesinde; sadrazamın dilinden padişaha, padişahın dilinden de sadrazama övgüde bulunarak kasidede bir kurgu ortaya koymuştur. Bu dizelerde sadrazamın dilinden padişah övgüsü yer almaktadır.