Murabba Nedir? Özellikleri Nelerdir? Divân Edebiyatı Murabba Örnekleri

Murabba, Divân edebiyatının önemli nazım biçimlerinden biridir. Kelime anlamı "dörtlük" olan bu nazım şekli, bent adı verilen dört dizelik kıt'alardan oluşur. Her bir bendin dört dizesi aynı ölçüde olup 3 ile 7 bend arasında değişen uzunluklarda yazılır. Murabba, çeşitli konularda yazılabilir; felsefî düşünceler, aşk, dinî konular ve övgü-yergi gibi temaları içerebilir.

Murabba nazım şeklinde ilk dörtlük kendi arasında kafiyelidir, diğer dörtlükler ise 4. dize ile 1. dörtlük arasında kafiyelidir. Bu kafiye şeması "aaaA, bbbA, cccA" şeklinde gösterilir. Ancak bazı murabbalarda ilk bendi kafiyeli olmayan ya da sonraki bentlerde kafiyesi tekrarlanmayan yapılar da kullanılabilir.

Bu nazım şekli Divân edebiyatında 15. yüzyılda Ahmed Paşa tarafından kullanılmıştır ve daha sonra Tanzimat edebiyatında da Namık Kemal gibi önemli şairler tarafından başarılı örnekleri verilmiştir. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında şarkı biçiminde bestelenen eserlerin büyük bir kısmı murabba tarzında yazılmıştır.

Murabba şairleri arasında Aşkî, Muhibbi, Hayreti, Esrar Dede, Taşlıcalı Yahya Bey ve Fuzulî gibi isimler önemli yer tutar. Bu nazım şekli, Türk edebiyatının önemli şairlerinden Kanuni Sultan Süleyman'ın da eserlerinde yer almıştır. Özellikle mütekerrir murabba ve müzdeviç murabba gibi farklı türleri bulunur; mütekerrir murabba, dördüncü mısraların nakarat olarak tekrar edilmesiyle oluşurken müzdeviç murabba'da tekrarlanma söz konusu değildir.

Murabba Özellikleri

1.      Murabba, Divân edebiyatında dörtlü bentlerden oluşan nazım şekillerinden biridir.

2.      Bu nazım şeklinde dörtlüklerin kafiye şeması genellikle "aaaA, bbbA, cccA..." şeklinde olur.

3.      Murabba, dörtlüklerin son dizelerinin aynen tekrar edilmesiyle özgün bir yapıya sahiptir ve bu tekrar edilen dize, bestelenen şarkılarda nakarat olarak kullanılır.

4.      Murabba, 3 ile 7 arasında değişen dörtlüklerden oluşur.

5.      Bu nazım şekli her konuda yazılabilmekle birlikte çoğunlukla düşünce ve din konularında tercih edilir.

6.      Aruz ölçüsüyle yazılan murabbalar, Halk edebiyatında koşmaya benzediği için şairlerin ilgisini çekmiştir.

7.      Özellikle 19. yüzyıldan sonra yazılan murabbalar, bestelenmek amacıyla söylenmiştir.

8.      Bu dönemde bestelenen şiirlerin önemli bir bölümünü murabbalar oluşturur.

Şarkı ve Murabba Arasındaki Fark

Şarkılar ve murabbalar arasındaki farklar birkaç temel noktada ortaya çıkıyor.

q Şarkılar genellikle aşk, güzellik ve duygusal temalar üzerine yoğunlaşırken murabbalar dinî ve didaktik konulara odaklanır.

q Bir diğer fark ise form ve uzunlukta görülüyor. Şarkılar genellikle 3-5 dörtlük arasında yazılırken murabbalar daha geniş bir aralıkta 3-7 dörtlük arasında değişir.

Murabba Örnekleri

Örnek 1

Geçti cânânın firâkı cânıma
Tîr-i cevri gibi girdi kanıma
Nâleden bir kimse gelmez yanıma
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Bahr-i aşkına olal’dan âşinâ
Yad oluptur cümle-i âlem bana
Yalınız kaldım garîb ü mübtelâ
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Yaktı yandırdı beni nâr-ı firâk
İşidenlerden ırak olsun ırak
Hey ne müşkil derd olur bu iştiyâk
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

Derd-i mendine şefâat eylesin
Hâtırım sorsun inâyet eylesin
Bî-vefâlıktan ferâgat eylesin
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma

                                                  (Yahya Bey)

Örnek 2

Perişan hâlin oldum sormadın hal-i perişanım
Gamından derde düştüm kılmadın tedbir-i dermanım
Ne dersin rüzgârım böyle mi geçsin güzel hanım
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Esir-i dam-ı aşkın olalı senden vefa görmem
Seni her kanda görsem ehl-i derde âşina görmem
Vefa vü aşinalık resmini senden reva görmem
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

                                                                              (Fuzulî)

Örnek 3

Gül yüzünde göreli zülf-i semen-sây gönül

Kara sevdaya yiler bî-ser ü bî-pây gönül

Dimedüm mi sana dolaşma ana hay gönül

Vay gönül vay gönül ey vay gönül

Bizi hâk itdi hevâ yolına sevdâ nidelüm

Pây-mâl eyledi bu zülf-i semen-sâ nidelüm

Kul idinmezdi güzeller bizi illâ nidelüm

Vay gönül vay gönül ey vay gönül

Felekün nûş iderem nîşini sâğarlar ile

Doğradı hâr-ı cefâ bağrumı hançerler ile

Baş koşam dimez idüm ben dâhi dil-berler ile

Vay gönül vay gönül vay ey vay gönül

                                                                   (Ahmet Paşa)