Nutuk (Söylev) Nedir, Özellikleri Nelerdir? Türk Edebiyatında Nutuk Türü

Dinleyicileri coşturup onları belirli bir hedefe yönlendirmek; duyguları, düşünceleri, istekleri veya idealleri aşılamak ve önemli mesajlar iletmek için kullanılan etkileyici ve coşkulu konuşmalara Nutuk denir. Türkçede "bir topluluğa hitap edilen etkileyici konuşma" anlamında kullanılır.

Nutuklar, tarih boyunca önemli anlarda kullanılmış ve dinleyiciler üzerinde büyük etkiler bırakmıştır. Bu tür konuşmalar; insanların duygularını harekete geçirerek onları harekete geçirmeyi, bir fikri benimsetmeyi veya bir ideali savunmayı amaçlar. İçerdikleri bilgi, argümanlar ve duygusal unsurlarla dinleyicileri etkileme gücüne sahiptirler.

Bir Nutuk'un etkili olması için güçlü bir konuşma tarzı, inandırıcı argümanlar, tutarlılık, duygusal bağlantı kurabilme yeteneği ve hedef kitleyi anlama önemlidir. Bu tür konuşmalar, liderlerin ve etkileyici konuşmacıların toplumda değişim ve ilerleme için önemli bir araç olarak kullanılmıştır.

Nutuklar, tarih boyunca birçok önemli olayda ve toplumsal hareketin gelişiminde rol oynamıştır. İnsanları bir araya getirerek ortak bir amaç etrafında birleştirmek, onlara güçlü duygusal ve zihinsel bağlar oluşturmak ve değişim için motivasyon sağlamak açısından büyük öneme sahiptirler.

Nutuk’un Özellikleri Nelerdir?

1.      Nutuk, dinleyicileri etkilemek ve onları belirli bir amaca yönlendirmek amacıyla yapılan etkileyici konuşmalardır. 

2.      Nutuklar, öyküleme anlatım tekniğini kullanırken açıklama, tartışma ve kanıtlama gibi anlatım biçimlerini de içerir. Ayrıca örnekleme, tanık gösterme, benzetme ve tanımlama gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurulur.

3.      Nutukla, okuyucunun bilgisini artırmak yerine hayal gücünü zenginleştirmeyi hedefler. Söylevlerin; dinleyicileri düşündürmek, coşturmak ve harekete geçirmek gibi belirli hedefleri vardır ve bu nedenle dinleyicilerin zekâ düzeyi, ilgisi ve duygu-düşünceleri dikkate alınarak hazırlanır.

4.      Bir söylev, bir kompozisyon ürünüdür ve eğer yazıya dönüştürülmüşse yazılı bir kompozisyon olarak kabul edilir. M. Kemal Atatürk’ün Nutuk'u, bu türün en güçlü örneklerinden biri olarak kabul edilir.

İyi bir hatip olmak isteyen bir kişi, çok okumanın yanı sıra güçlü gözlemlere sahip olmalıdır. Ayrıca içinde bulunduğu toplumun düşüncelerini iyi bilmeli, söz kurallarına özen göstermeli ve ileri görüşlü olmalıdır. Hatip olmak için önemli olan unsurlardan biri de sesin tok ve gür olmasıdır. Konuşmalarında içtenlik ve samimiyetle iletişim kurmalı, dinleyicilerini kalben etkilemeye çalışmalıdır. Buna ek olarak basmakalıp sözlerden kaçınarak konuşmasını daha etkili hâle getirebilmelidir.

Türk Edebiyatında Nutuk Örnekleri

Orhun Yazıtlarında Bilge Kağan’ın Türk Budununa seslenişi, Türk edebiyatında ilk söylev olarak kabul edilir. Ancak söylevlerin asıl gelişimi 2. Meşrutiyet döneminden sonra ortaya çıkmıştır. Bu dönemde tanınmış en önemli söylevciler arasında Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Ömer Naci öne çıkmaktadır. Özellikle Millî Mücadele sürecinde ise Mehmet Akif Ersoy ve Halide Edip Adıvar gibi isimler bu türde önemli eserler vermiştir.

Cumhuriyet Dönemi’nin ise şüphesiz ki en mühim söylevcisi Mustafa Kemal Atatürk’tür. Atatürk'ün "Gençliğe Hitabesi" ve "10. Yıl Nutku", nutuk türünün en önemli örneklerindendir. Bu metinler, Türk edebiyatında söylevlerin zirvesini temsil eder ve Türk toplumuna ilham veren, düşündüren nitelikleriyle öne çıkar.

Türk edebiyatının önemli söylevcilerinden bazıları şu şekildedir:

Süleyman Nazif: Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan Süleyman Nazif hem şiirleriyle hem de yazdığı makalelerle tanınmıştır. Osmanlı Dönemi’nde etkili bir şekilde söylevci kimliğiyle öne çıkmış ve Türk edebiyatının gelişimine katkıda bulunmuştur.

Necip Fazıl Kısakürek: Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Necip Fazıl Kısakürek şiirleri ile tanınmıştır. Özellikle millî ve manevî değerlere verdiği önemle bilinir ve eserleri geniş bir okuyucu kitlesi tarafından ilgiyle takip edilir.

Rıza Tevfik Bölükbaşı: Türk edebiyatının köşe taşlarından biri olan Rıza Tevfik Bölükbaşı hem şairliğiyle hem de düşünce dünyasıyla önemli bir yere sahiptir. Modernist yaklaşımıyla dikkat çeker ve döneminin önemli entelektüellerinden biri olarak kabul edilir.

Behçet Kemal Çağlar: Türk şiirinin önemli temsilcilerinden biri olan Behçet Kemal Çağlar, çağdaş Türk şiirine önemli katkılarda bulunmuştur. İronik ve sivri üslubuyla tanınır ve edebiyat dünyasında kendine özgü bir yer edinmiştir.

Osman Bölükbaşı: Türk edebiyatında önemli bir iz bırakan Osman Bölükbaşı, genellikle millî duyguları işlediği şiirleriyle bilinir. Toplumsal olayları ve tarihî motifleri eserlerine yansıtarak Türk edebiyatının zenginliğine katkıda bulunmuştur.

Bununla birlikte Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Osman Yüksel Serdengeçti gibi edebiyatçılarımızın da söylev türünde verdiği örnekler mevcuttur.

Nutuk (Söylev) Türleri Nelerdir?

Nutuk (Söylev), içerikleri bakımından beş farklı kategoriye ayrılmaktadır.

q İlk olarak Siyasî Söylev konusuna değinmek gerekir. Bu tür söylevler genellikle milletvekilleri, devlet adamları veya siyasî liderler tarafından yapılmaktadır. Bu konuşmalar genellikle millet meclislerinde, seçim meydanlarında, siyasî toplantılarda ve mitinglerde gerçekleşir. Türk edebiyatında, Orhun Yazıtları gibi önemli bir eser siyasî söylevlerin ilk örneği olarak kabul edilir. Ayrıca Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk adlı eseri de bu türdeki en güçlü siyasî söylevlerden biri olarak değerlendirilir.

q Söylev türlerinden bir diğeri ise Bilimsel ve Kültürel Söylevdir. Bu türdeki söylevler genellikle eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenler veya akademisyenler tarafından yapılmaktadır. Öğrencilerinin önünde konuşan bu kişiler, etkili iletişim için hitabet sanatının inceliklerine başvururlar. Ayrıca panel, konferans ve bilimsel toplantılarda yapılan konuşmalar da bu türün içine dahil edilir. Bilimsel ve kültürel nutuk yapan isimler arasında Fazıl Ahmet Aykaç, Necip Fazıl Kısakürek, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Osman Yüksel Serdengeçti bulunmaktadır. Bu isimler, söylevlerinde genellikle bilimsel ve kültürel konuları ele almış ve dinleyicilerine önemli bilgiler aktarmışlardır.

q Askerî Söylevler, ordu mensuplarının moralini artırmak ve güven duygusunu pekiştirmek amacıyla yapılan etkili konuşmalardır. Bu söylevler, askerî disiplini korumanın yanı sıra birlik ve beraberlik ruhunu canlı tutarak güçlü bir askerî yapı oluşturmayı hedefler. Ordunun başarıyla yürüttüğü operasyonlar, disiplinli çalışma ve ekip ruhu gibi konular vurgulanarak askerlerin motivasyonu artırılır.

q Dinsel Söylevler ise dinî mekânlarda gerçekleştirilen konuşmalardır ve bireyleri, toplumu ilgilendiren meseleleri dinî bir bakış açısıyla ele almayı amaçlar. Özellikle camilerde yapılan hutbeler bu türün en önemli örneklerindendir. İmamlar, dinî değerler çerçevesinde toplumsal konuları değerlendirir ve insanların ruhsal yönden güçlenmelerine katkıda bulunur.