Parnasizm (Şiirde Gerçekçilik) Akımı Nedir? Özellikleri ve Temsilcileri

Parnasizm, Fransa'da 19. yüzyılın sonlarına doğru şiir alanında ortaya çıkan bir akımdır. Bu akım, 1886 yılında "Parnas" adlı derginin yayınlanmasıyla geniş kitlelere ulaşmıştır. Adını, mitolojide ilham perilerinin yaşadığına inanılan efsanevi dağ olan Parnas'tan almıştır.

Parnasyenler, şiiri sadece biçim olarak görmüşlerdir. Bundan dolayı şiirin biçimsel güzelliğini her şeyin üstünde tutmuşlardır. Ölçü, uyak ve ritmi ön planda tutarak sözcüklerin bir arada kullanılmasından doğacak müziği de şiir için hayati önemde görmüşlerdir. Romantizme bir tepki olarak doğan parnasizmde, duygunun yerini düşünceler almıştır. Parnasyen şairler, detaylı ve nesnel betimlemelere ağırlık vererek duygusallığı reddetmişlerdir. Şiirde ışık, gölge, renk ve çizgiler gibi görsel unsurları ön plana çıkararak “Sanat, sanat içindir.” anlayışıyla yola çıkmışlardır.

Parnasyenler, tarihteki mutlu dönemlere duyulan özlemi ve yabancı ülkelerin manzaralarını ve geleneklerini işlemeyi tercih etmişlerdir. Ayrıca Eski Yunan ve Latin mitolojisine büyük bir hayranlık duymuşlardır. Bu nedenle Parnasyen şiirde, bu mitolojik unsurlar sıkça karşımıza çıkar. Bu unsurlar, akımın klasisizmle olan benzerliklerini de ortaya koymaktadır. Parnasizm, Fransız edebiyatının önemli dönemini işaret eder. Şairlerin nesnel betimlemeleri ve görsel estetiğe verdikleri önem, çağlarını derinlemesine etkilemiş ve edebî anlayışlarına yön vermiştir.

Parnasizm Edebiyat Akımının Özellikleri

Fransa'da 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan bir akım, edebiyat dünyasında önemli bir dönüşümü başlattı: Realist Şiir (Parnasizm).

1.      Romantik şiirin aşırılıklarına tepki olarak şekillenen bu akım, sanatı daha nesnel ve gerçekçi bir perspektife taşıdı.

2.      Parnasyen şairler, şiirlerinde dış dünyayı yansıtmayı amaçladılar ve bu yönleriyle "tasvirci şair" olarak nitelendirildiler.

3.      Sanat için sanat anlayışını benimsemişlerdir.

4.      Ölçü, uyak gibi ahenk unsurları da özenle ele alındı ve biçimsel mükemmeliyetçilik vurgulandı.

5.      Sone nazım biçimi parnasyen şiirin en çok tercih ettiği yapısal özelliklerden biriydi.

6.      Şiirde bilimsellik ve nesnellik arayışları da bu dönemin önemli özellikleri arasındaydı.

7.      Bu akım, edebiyat dünyasına derin bir etki bıraktı ve şiirde romantik duygusallığın yerine gerçekçi bir bakış açısı getirerek edebiyatın evrensel dilinde yeni bir sayfa açtı.

Parnasizm Edebiyat Akımının Temsilcileri

·         Gautier

·         Lisle

·         Prudhomme

·         J. Maria de Heredia

Türk Edebiyatında Parnasizm Akımının Temsilcileri

Parnasizm, Türk edebiyatında Servet-i Fünûn döneminde kendini göstermeye başlamıştır. İlk izlerine Cenap Şahabettin'in eserlerinde rastlanmasına rağmen bu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikret'in eserlerinde görülür. Aynı zamanda Yahya Kemal'in eserlerinde de parnasizmden izler bulunmaktadır. Bu akım, edebiyatımıza özgün bir dönem ve tarz katmıştır.

Sone (Sonnet) Örnekleri

İki dörtlük, iki üçlükten oluşan 14 dizelik nazım şekline Sone denir. İlk olarak Batı edebiyatında kullanılmış sonrasında Servet-i Fünûn döneminde Türk edebiyatına geçirilmiştir.  Birkaç Sone örneği vermek gerekirse;                   

                            1

Derdim, yeter, sâkin ol, dinlen biraz artık!
Akşam olsa diyordun, işte oldu akşam,
Siyah örtülerle sardı şehri karanlık;
Kimine huzur iner gökten, kimine gam.

Bırak, şehrin iğrenç kalabalığı gitsin,
Yesin kamçısını hazzın sefil cümbüşte
Toplasın acı meyvesini nedâmetin
Sen gel, derdim; ver elini bana, gel şöyle.

Bak göğün balkonlarından geçmiş seneler
Eski zaman esvaplarıyla eğilmişler;
Hüzün yükseliyor, güler yüzle, sulardan.

Seyret bir kemerde yorgun ölen güneşi
Ve uzun bir kefen gibi doğuyu saran
Geceyi dinle, yürüyen tatlı geceyi.

(Charles Baudelaire’den çeviren: Sabahattin Eyuboğlu)

                              2

Eskiden niceleri Burgonya bahçelerinde,
Adlarını kazıdılar ağaçlara sevdiklerinin
Niceleri o canım salonlarında Louvre’ların
Burunları havada gülüp eğlendiler delice.
N’oldu peki? Şimdi kim biliyor onları? kimse,
Hepsi göçüp gittiler ardı sıra birbirinin,
Adlarını bilen yok bakın bugün hiçbirinin
Bunlar da bir zamanlar yaşadı demiyor hiç kimse.
Her şey bu hesap. Marie, Cassandre, siz Helena
(…)
— Bir günlüktür saltanatı zambakların, güllerin —

Gelip Ronsard, Seine’de, o sırrı Loire’larda
Ölümsüz etmeseydi sizi bu dünyada, acaba
Kim ederdi lafını sizin de yaşadığınızın.

Jose Maria de Heredia
Çeviri: İlhan Berk

                          3

              Asker Geçerken

Nakkare önde, bir müteharrik cebel gibi
Geçmekte zî-vakar ü tarab mevkib-i zafer;
Sancak o reng-i âl ile fecr-i ezel gibi
Fark-ı mehâbetinde saçar mevce mevce fer.

Herkes büyük küçük birikir reh-güzârına
Bir incizab-ı ruh ile pür-şevk ü ihtiram;
Gözler dalar güzâriş-i satvet-medârına
İsâr eder kudûmuna her nazra bir selâm.

Durmaz yürür ketıbe-i rahşan-ı mefharet
Her lahza bir nümâylş-i handan-ı mefharet
Yüzlerde süngülerde kılıçlarda berk urur.

Kalmaz gunûde geçtiği yerlerde hiss-i şân;
Bazen durur selâmına bir kışla nâgehan
Bir seyf-i âmirâne parıldar: — Selâm dur!

                                                         (Tevfik Fikret)