Sagu Nedir, Özellikleri Nelerdir? Sagu Örnekleri

Sagu; Türk edebiyatının köklü geçmişine dayanan ve İslamiyet öncesi dönemde, yani Destan Dönemi'nde ortaya çıkan önemli bir nazım türüdür. Bu tür, sözlü edebiyat geleneğinin bir ürünü olarak değerlendirilir ve genellikle devlet büyüklerinin veya sevilen kahramanların ölümü üzerine duyulan acıyı dile getirmek amacıyla söylenen şiirlerdir.

Sagular, "yuğ" adı verilen cenaze törenlerinde kopuz eşliğinde söylenir ve ölen kişinin yiğitliğini, yaptığı işleri, değerini anlatırken aynı zamanda ölümünden doğan acıyı da ifade ederler. Bu yönleriyle halk edebiyatındaki karşılığı "ağıt" olup divan edebiyatındaki karşılığı ise "mersiye"dir.

Bu nazım türü genellikle 7'li hece ölçüsüyle yazılır ve nazım birimi olarak dörtlük kullanılır. Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb gibi düzenlerle sağlanır. Sagular; sanat kaygısından uzak, samimi bir dille söylenirler ve genellikle mert ve yiğitçe bir söyleyişe sahiptirler.

Sagular arasında en eski örneklerden biri, Saka Türkleri'nden Alp Er Tunga adına söylenmiş olan sagudur. Divan-ı Lûgati't Türk'te yer alan "Alp Er Tunga sagusu" ise bu türün önemli bir örneğidir ve tamamı 12 dörtlükten oluşur.

Sagu Özellikleri Nelerdir?

1.      Sagu, geleneksel olarak "Yuğ" adı verilen cenaze törenlerinde icra edilen bir edebî türdür.

2.      Bu törenlerde, kopuz eşliğinde söylenir. Sagu, ölen kişinin erdemlerini ve ölümünden duyulan derin hüznü dile getiren şiirlerden oluşur.

3.      Nazım birimi dörtlük olan saguda kullanılan ölçü ise hece ölçüsüdür.

4.      Ayrıca sagularda yarım uyak kullanılır ve uyak düzeni genellikle "aaab / cccb / dddb…" şeklindedir.

5.      Halk edebiyatında ağıt, sagu türünün yerini almıştır. Özellikle kopuz eşliğinde söylenen sagular, Anadolu'nun köklü kültürü içinde önemli bir yere sahiptir. Divan edebiyatında ise sagunun yerini mersiye almıştır.

Sagu ve Koşuk Arasındaki Farklılıklar ve Ortak Özellikler

Sagular ve koşuklar, Türk edebiyatında önemli yer tutan iki nazım şeklidir. Bu iki nazım şekli arasında farklılıklar ve ortak özellikler bulunmaktadır.

·        Sagular ve koşuklar dörtlüklerle söylenirler.

·        Bu dörtlüklerin hece ölçüsü ise 7'lidir.

·        Ayrıca her iki nazım şeklinde de kafiye şeması "aaab" olarak kullanılır.

·        Yapısal benzerliklerine rağmen sagular ve koşuklar arasında konu ve tema açısından önemli farklar bulunmaktadır. Sagular, ölümden duyulan acıyı işlerken koşuklarda ise genellikle yiğitlik, aşk ve doğa sevgisi gibi temalar işlenir. Bu da her iki nazım şeklinin duygusal ve tematik olarak farklılıklar gösterdiğini gösterir.

Sagular ve koşuklar hangi döneme ait olduklarına dair ipuçları da sunabilirler. Çünkü bu nazım formları genellikle dönemin yaşam tarzını, değerlerini ve duygusal dünyasını yansıtır. Bundan dolayı sagular ve koşuklar incelendiğinde o döneme ait kültürel ve sosyal özellikler hakkında bilgi edinmek mümkündür.

Sagu Örnekleri

Örnek 1

Ödlek arığ kevredi
Yunçığ yavuz tovradı
Erdem yeme sevredi
Ajun beği çertilür

Günümüz Türkçesiyle:
Devir iyice kötüleşti
Sefil ve kötüler güçlenip kuvvetlendi
Edep ve erdem iyice azaldı;
Çünkü dünyanın beyi yok oldu.

Örnek 2

Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur

Ödlek yırağ közetti
Ogrı tuzak uzattı
Begler begin azıttı
Kaçsa katı kurtulur

Günümüz Türkçesiyle

Alp Er Tunga öldü mü?
Kötü dünya kaldı mı?
Zaman öcünü aldı mı?
Şimdi yürek yırtılır.

Zaman fırsat gözetti
Gizli tuzak uzattı
Beyler beyini azıttı
Kaçsa nasıl kurtulur?