Sav Nedir, Özellikleri Nelerdir? Sav Örnekleri

Sav, İslamiyet öncesi Türk edebiyatının en önemli ögelerindendir. Bu edebî kalıplar; derin düşünceleri, deneyimleri ve öğütleri kısa ve özlü bir şekilde ifade etme amacı taşır. Savlar, günümüzde de kullanılan atasözleriyle benzerlik gösterirler ve yaşamla toplumla ve insan doğasıyla ilgili derin öğütler içerirler. Divan edebiyatında ise bu tür özlü sözler "darb-ı mesel" adıyla bilinirler. Nazım biçimi değillerdir; daha çok bir düz yazı tümcesi veya bir şiir dizesi gibi yapılandırılırlar.

İslamiyet öncesi Türk edebiyatında savlar, deneyimlerin özümsenmesiyle elde edilen doğruların, en az kelimeyle anlatılmasını sağlar. Bu, Türk kültüründe derin bir bilgelik ve tecrübe birikiminin ifadesidir. Savlar, yaşamla ilgili öğütler içerirken aynı zamanda toplumsal ve insani ilişkilere de ışık tutarlar.

Bu tür özlü sözler, Türk edebiyatının zengin mirasının bir parçasıdır ve günümüzde hâlâ sıkça kullanılmaktadır. Savlar, hem geçmişten gelen bilgelikleri koruyarak aktarır hem de insanları düşünmeye ve içselleştirmeye yönlendirirler. Bu da onların zamanla değişmeyen ve değerini koruyan birer edebî hazinemiz hâline gelmelerini sağlar.

Sav Özellikleri

1.      Sav, günümüzde atasözlerinin temelini oluşturan deneyimlerin özünü yansıtır.

2.      Söylenen her sav, uzun süren gözlemler ve tecrübelerin ardından ortaya çıkmış gerçekleri içerir.

3.      Bugün bile atasözü olarak kullanılan ve bilinen bu sözler, geçmişten günümüze aktarılan bilgeliklerin somut bir ifadesidir.

Kaşgarlı Mahmut'un XI. yüzyılda kaleme aldığı Divân-ı Lûgati’t Türk, İslamiyet öncesi Türk edebiyatının en değerli eserlerinden biridir. Bu eserde, Türk kültürünün zenginliği ve derinliğiyle dolu birçok sav ve bilgi yer alır. Kaşgarlı Mahmut'un kusursuz üslubu ve bilgi birikimi, eserin Türk edebiyatına bıraktığı eşsiz mirası gözler önüne serer.

Divân-ı Lûgati’t Türk'te gördüğümüz en güzel savlardan biri, Türklerin yaşadıkları coğrafyanın zenginlikleriyle ilgilidir. Kaşgarlı Mahmut; Türklerin doğayla uyum içinde yaşayan, çevreye saygılı ve doğal kaynakları verimli bir şekilde kullanarak hayatlarını sürdüren bir toplum olduğunu vurgular. Bu sav, İslamiyet öncesi Türklerin ekolojik dengeyi koruma konusundaki bilinçlerini ve çevreye duydukları derin saygıyı gösterir.

Bir diğer önemli sav ise Türklerin sosyal yapısıyla ilgilidir. Kaşgarlı Mahmut, Türk toplumunu aile bağlarına önem veren, birlik ve beraberlik içinde yaşayan, misafirperver ve saygılı bir toplum olarak tanımlar. Bu sav, İslamiyet öncesi Türklerin toplumsal değerleri ve insan ilişkilerine verdikleri önemi ortaya koyar.

Ayrıca Divân-ı Lûgati’t Türk'te Türklerin sanat ve edebiyata olan ilgisi de vurgulanır. Kaşgarlı Mahmut; Türklerin şiir, müzik, hikâye anlatımı ve görsel sanatlar alanında yetenekli ve üretken bir toplum olduğunu belirtir. Bu sav, İslamiyet öncesi Türklerin sanat ve kültür alanındaki zenginliklerini ve yaratıcılıklarını gösterir.

Sav Örnekleri

Kaşgarlı Mahmut’un Divân-ı Lûgati’t Türk Eserinden

Örnek

·        Ağılda oğlak toğsa arıkta otı öner

·        Alın arslan tutar – Süçin oyuk tutmas

·        Kaynar öküz keçiksiz bolmas

·        Kişi alası içtin – Yılkı alası taşdın

·        Közden yırarsa könülden yeme yırar

·        Kuş kanatın er atın

Günümüz Türkçesiyle

·        Ağılda oğlak doğsa ırmakta otu biter.

·        Hileyle arslan tutulabilir, zorla höyük bile tutulmaz.

·        Coşkun ırmak, geçitsiz olmaz.

·        İnsan alası içinde, hayvan alası dışında.

·        Gözden ırak olan gönülden de ırak olur.

·        Kuş kanadıyla er atıyla.