Siyer Nedir? Özellikleri Nelerdir? Dîvan Edebiyatında Siyer

Siyer, "sire" ve "siret" kelimelerinin çoğulu olarak kullanılmakta olup sözlük anlamı "yol göstermek"tir. Siyer, peygamberimiz Hz. Muhammed'in (s.a.v) hayatını detaylı bir şekilde anlatan eserlerin ortak adıdır. Bu tür eserlerde peygamberimizin dünyaya gelişi, peygamberlik dönemi, Miraç ve hicret olayları, katıldığı savaşlar, gerçekleştirdiği mucizeler ve vefatı gibi konular işlenir.

Siyer türü; temel olarak Kur'an, hadis ve bu kaynakların yorumlanmasından beslenir. Ancak zamanla peygamberimizin olağanüstü özellikleri ön plana çıkarılarak menkıbevi bir nitelik kazanmıştır. İslam'ın ilk dönemlerine ait hadisler, eserler ve rivayetlerin derlenip düzenlenmesiyle oluşturulan bu tür, dinî bir çalışma alanıdır.

Dîvan edebiyatında mesnevi şeklinde de yazılabilen siyer yalnızca din büyüklerinin değil, aynı zamanda hükümdarlar gibi önemli şahsiyetlerin hayat hikâyelerini de anlatır. Bu eserlerde, heyecan verici ve etkileyici bir dil kullanılır.

Türk edebiyatında siyer türünün ilk örneği, Erzurumlu Mustafa Darir'in "Siretü'n Nebi" adlı eseridir. Bu eserde birçok şiir ve çeşitli kaynaklardan derlenen menkıbeler yer alır. Veysi'nin "Siyer-i Veysi" adlı eseri ise siyer türünün en ünlü ve etkileyici örneği olarak kabul edilir.

Siyer, tarihî ve dinî bilgi kaynağı olmasının yanı sıra edebî bir tür olarak da büyük bir öneme sahiptir. Peygamberimizin hayatını öğrenmek ve onun örnek hayatından dersler çıkarmak isteyenler için siyer, vazgeçilmez bir başvuru kaynağıdır. Bu türde yazılmış eserler hem geçmişin bilgeliğini günümüze taşır hem de geleceğe ışık tutar.

Kitab-ı Siyer-i Nebi

14. yüzyılda Kadı Mustafa Darîr tarafından kaleme alınan "Kitab-ı Siyer-i Nebi", Hz. Muhammed'in hayatını kısa ve anlaşılır cümlelerle anlatan bir başyapıttır. Bu eser, Türkçe yazılmış ilk siyer kitabı olma özelliği taşır.

Her ne kadar Arapçadan tercüme edilerek yazılmış olsa da Mustafa Darîr, eseri kendine özgü bir üslupla yeniden şekillendirmiş ve eklediği manzum bölümlerle âdeta yeni bir eser meydana getirmiştir. "Kitab-ı Siyer-i Nebi"nin yanı sıra Mustafa Darîr'in edebiyat dünyasına kazandırdığı diğer önemli eserler arasında "Yusuf ve Züleyha" mesnevisi, "Yüz Hadis" tercümesi ve "Fütûhü'ş Şâm" tercümesi de bulunmaktadır. Bu eserler, onun edebî yetkinliğini ve İslam kültürüne olan katkısını bir kez daha gözler önüne serer.