Modernizm Anlayışı ve Postmodernizm Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Modernizm, çağdaş sanat ve edebiyatın temelini oluşturan bir düşünce tarzıdır. Bu akım, mevcut olanı sorgulama ve yenilikçi bir yaklaşım benimseme eğilimindedir. Modernistler, geleneksel değerleri reddederken yeni ve özgün bir anlatım biçimi oluşturmayı hedeflerler.

Modernizm, nesnelerin ve durumların yüzeyde göründükleri gibi olmadığı fikrini benimser. Gerçeklik, dış dünyanın yerine kişinin iç dünyasında bulunur. Bu nedenle modernist eserlerde psikolojiye, bireyin iç dünyasına ve bilinçaltına odaklanılır.

Sanatsal boyut, teknik detaylar ve dilin kullanımı modernist eserlerde büyük önem taşır. Sözcüklerin çağrışım gücü ve alegorik anlatım kullanılarak şiirsel bir dil oluşturulur. Bilinç akışı tekniği ve iç konuşma yöntemleri, zamanın kırılmasını sağlayarak okuyucuya farklı bir deneyim sunar.

Modernistler; simgeleri, mitolojiyi ve mistisizmi sıkça kullanarak eserlerinde derinlik oluştururlar. Yaşamın çok boyutlu ve karmaşık olduğu fikri üzerinde durularak bireysellik vurgulanır. Soyut gerçeklik kavramı da modernist eserlerde önemli bir yer tutar; Freud'un psikanaliz teorileri ve varoluşçuluk etkileri modernist düşünceyi şekillendirir.

Modernizmin Özellikleri

q Modernizmin karakteristikleri oldukça çarpıcı ve özgündür. Eserlerinde genellikle bilinç akışı tekniği kullanılır; bu da diyaloglara veya doğrudan hikâye etmeye pek yer verilmediği anlamına gelir.

q Bu tekniğin özelliği, kişilerin düşüncelerinin mantıksal ve zamansal bir sıra izlemediği, aksine birbiriyle bağlantısı olmayan sıçramalar yaptığıdır.

q Anlatıcı, aynı anda farklı zaman dilimlerini yaşayabilir; bu da okuyucuya derin bir iç görü sunar.

q Modernist eserlerde tarih yerine genellikle efsaneler tercih edilir. Burada kişilerin psikolojik özellikleri ön plandadır; toplum içindeki yerleri ve değerleri pek önemsenmez.

q Bireyin içsel çatışmaları ve toplumla olan bunalımları aktarılır. Bu da geleneksel yapı ve anlatımın reddedildiğini gösterir.

q Toplumsal dünya genellikle yalın bir biçimde yansıtılmaz; insanın iç dünyası ve karmaşık düşünceleri odak noktası olur.

q Bireysel yalnızlık ve toplumdan kaçış temaları sıkça işlenir.

q Anlatımlarda çağrışıma önem verilirken gerçekçi unsurlar önemsizleştirilir ve daha çok simge, imge, ritim gibi öğeler öne çıkarılır.

q Şiirsel ögelerle bezeli anlatımlar, alegorik ve simgesel anlatımlar modernist eserlerde sıklıkla rastlanan özelliklerdir.

Edebiyatımızda modernizm anlayışına yakın duran yazarlar:

·        Sait Faik Abasıyanık

·        Haldun Taner

·        Yusuf Atılgan

·        Bilge Karasu

·        Vüsat O. Bener

·        Nezihe Meriç

·        Attilâ İlhan

·        Adalet Ağaoğlu

·        Orhan Pamuk

·        Füruzan

Postmodernizm

q Postmodernizm, modern düşünce ve kültürdeki temel kavramları sorgulayan ve hatta bunları reddeden bir akımdır.

q Modernizmin evrensel değerlerinin kabul edilmesi gerektiği fikrine karşı çıkarak gerçeklik yerine kurmacayı ön plana çıkarır.

q Bu akım, topluluğa ait olma fikrine karşı çıkar ve yazarın bireyselliğini vurgular.

q Postmodern romanlarda genellikle belirsiz sonlar bulunur ve çok yönlü, çok kültürlü bir anlatıma yer verilir.

q Bireylerin ve olayların parçalanmışlığı ön plandadır ve somut gerçeklikle soyut gerçeklik iç içe verilir.

q Postmodernizm ayrıca edebiyatın malzemesi olarak tarihi kullanarak onu yeniden üretmeye çalışır.

q Bu akım, ciddi duruş yerine alaycı bir tutum benimser ve hayatı bir oyun olarak görür.

q Gerçek yaşamla hayal dünyasının kişileri, masal kişileri ve çizgi film kahramanları bir arada sunulabilir.

q Roman içinde farklı edebî türlerden yararlanılır ve zaman-mekân kavramları geleneksel romanlardaki kadar belirgin değildir.

q Postmodern romanda dil, aracı olmanın ötesinde bir amaç hâline gelir.

q Dille oynama ve dilin olanaklarını sonuna kadar kullanma, bu akımın belirgin özelliklerindendir.

q Anlam konusunda okurun ürettiği bir anlayışla hareket edilir ve metin her okurun yorumlamasına açık bırakılır.

q Bu nedenle postmodernizmde konudan çok anlatım biçimi önemsenir ve okur kendi yorumunu ve sonucunu oluşturur.

Postmodern Yazarlar ve Eserleri:

·        Oğuz Atay: Kendi alanında bir dahi olarak kabul edilen Oğuz Atay'ın başlıca eserleri şunlardır: "Tutunamayanlar", "Tehlikeli Oyunlar" ve "Korkuyu Beklerken". Bu eserler, modern Türk edebiyatının önemli başyapıtları arasında yer alır.

·        Orhan Pamuk: Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan Orhan Pamuk'un en bilinen eserleri arasında "Benim Adım Kırmızı" ve "Kara Kitap" bulunmaktadır. Pamuk hem Türkiye'de hem de uluslararası alanda geniş bir okuyucu kitlesine sahiptir. Bunun yanı sıra Ermeni Soykırımını onaylar nitelikte yazdığı “Kar” eseri ile de oldukça tepki toplamıştır.

·        Hasan Ali Toptaş: Özellikle "Bin Hüzünlü Haz" adlı eseriyle tanınan Hasan Ali Toptaş, sıra dışı anlatımıyla postmodern edebiyatın önde gelen isimlerindendir.

·        Metin Kaçan: "Fındık Sekiz" adlı eseriyle dikkat çeken Metin Kaçan, Türk edebiyatına kattığı farklı bakış açılarıyla ön plana çıkmaktadır.

·        Latife Tekin: Özellikle "Sevgili Arsız Ölüm" adlı romanıyla bilinen Latife Tekin, edebiyatımızda kadın kimliğini güçlü bir şekilde işleyen önemli yazarlardan biridir.

·        Bilge Karasu: "Gece" ve "Troya’da Ölüm Vardı" gibi eserleriyle tanınan Bilge Karasu, postmodern anlatımıyla edebiyatımıza derinlik kazandırmıştır.

·        Murat Gülsoy: "Bu Kitabı Çalın" ve "Bu Filmin Kötü Adamı Benim" gibi eserleriyle dikkat çeken Murat Gülsoy, genç kuşağın önemli yazarları arasındadır.

·        Sema Kaygusuz: "Yere Düşen Dualar" ve "Sandık Lekesi" gibi eserleriyle adından söz ettiren Sema Kaygusuz, duyarlı ve derin bir anlatımıyla okuyucuları etkilemektedir.

·        İhsan Oktay Anar: "Puslu Kıtalar Atlası" ve "Afrasiyab’ın Hikâyeleri" gibi eserleriyle tanınan İhsan Oktay Anar, felsefî derinliği olan metinleriyle dikkat çekmektedir.

·        Süreyya Evren: "Kanlar Ülkesinde Karnaval", "Ur Lokantası" ve "Postmodern Bir Kız Sevdim" gibi eserleriyle Türk edebiyatının geniş yelpazesinde kendine önemli bir yer edinen Süreyya Evren, postmodernizmin renkli dünyasını okuyucularına sunmaktadır.